Henryk Sienkiewicz. Skromny gwiazdor

15 listopada 1916 roku w Vevey w Szwajcarii roku zmarł Henryk Sienkiewicz, jeszcze za życia jeden z najbardziej popularnych pisarzy polskich, który z ironią odnosił się do swego sukcesu.

Kazimierz Mordasewicz, "Portret Henryka Sienkiewicza", 1899, własność Muzeum Narodowego w Warszawie

Foto: Domena publiczna

Urodził się 5 maja 1846 roku w Woli Okrzejskiej. Był nowelistą, powieściopisarzem i publicystą, autorem między innymi "Trylogii", "Krzyżaków", "Quo Vadis" i "Bez dogmatu". W 1905 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za całokształt twórczości.

Henryk Sienkiewicz - zobacz serwis specjalny

- Kraszewskim przecież nie będziesz. I z pióra nie wyżyjesz – perswadowała Henrykowi Sienkiewiczowi jego matka Stefania Cieciszowska, gdy ten podejmował pierwsze próby literackie. 

Stało się jednak inaczej. Nie tylko zarabiał pisaniem na życie, lecz także stał się jedną z pierwszych wielkich gwiazd polskiej literatury. Hołdy i uwielbienia spotykały go co krok. Jako człowiek skromny i obdarzony poczuciem humoru niekiedy irytował się zamieszaniem wokół jego osoby. Śmiejąc się, mówił: "mej sławy nic nie zatrze, bo nad libańskie wyższa cedry".

Odnosił olbrzymie tryumfy zarówno wśród swoich, jak i wśród obcych. W rankingu przeprowadzonym przez rosyjskie ministerstwo spraw wewnętrznych, dotyczącym popularności czytanych autorów, zajął pierwsze miejsce. Wyprzedził Lwa Tołstoja oraz Emila Zolę. Kult Sienkiewicza we Francji określono jako "bezprzytomny podziw". Te same tryumfy autor "Quo Vadis" święcił w Ameryce, Anglii, we Włoszech i Niemczech.

Sienkiewicz wraca do Polski. Drugi pogrzeb pisarza

Zawrotne powodzenie, jakie nigdy dotąd nie było udziałem żadnego pisarza polskiego, wzbudzało zazdrość wśród innych. Pojawiały się głosy protestu określające kult jako zmorę i opętanie. Za krytykę wzięli się koledzy po piórze, Stanisław Brzozowski twierdził, że Sienkiewicz opowiada kojące baśnie na łożu konającej Polski. Krytyk Aleksander Bruckner tak pisał o tym zjawisku: "Chciano na gwałt obniżyć wielkiego pisarza, niewygodnego, bo protestującego czynem, własną twórczością i słowem przeciwko jednostronności nowej sztuki, przeciw rui i porubstwu. Jak to u nas bywa, stale cierpią najniewinniejsi, tym razem literatura". 

Przyjmując nagrodę Nobla w roku 1905, oświadczył, że zaszczyt ten cenny jest dla wszystkich, ale szczególnie dla syna Polski. "Głoszono Ją umarłą, a oto jeden z tysiącznych dowodów, że Ona żyje. Głoszono Ją niezdolną do myślenia i pracy a oto dowód, że działa. Głoszono Ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać".

Gdy wybuchła I wojna światowa pisarz wyjechał do Szwajcarii, gdzie razem z Ignacym Paderewskim organizował pomoc dla ofiar wojny w Polsce. Współtworzył Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Henryk Sienkiewicz nie doczekał się niepodległej Polski, zmarł 15 listopada 1916 roku w Vevey w Szwajcarii. Prochy wieszcza uroczyście sprowadzono do Polski w 1924 roku. 27 października złożono je w Warszawie w podziemiach katedry św. Jana Chrzciciela.

mk