Zamach na Johna F. Kennedy'ego

Był 22 listopada 1963. Wizytę Kennedy’ego w Dallas oglądało kilkadziesiąt milionów ludzi. Nagle padły strzały. - Ta scena utkwiła w pamięci Amerykanów na dziesiątki lat - komentował na antenie Polskiego Radia amerykanista, prof. Krzysztof Michałek.

Przejazd prezydenta J.F. Kennedy'ego w Dallas (22.11.1963), Wikimedia Commons. Źr. United States Library of Congress

Foto: Victor Hugo King

22 listopada 1963 w Dallas zginął w zamachu prezydent Stanów Zjednoczonych John F. Kennedy.

Program polityczny

Sylwetkę Johna Fitzgeralda Kennedy’ego opisał prof. Krzystof Michałek w audycji "Postacie XX wieku". Przypomniał początki urzędowania 35. prezydenta Stanów Zjednoczonych.

"Mój program jest śmiały i powinien być bliski każdemu Amerykaninowi, który myśli o pomyślnym jutrze. Zakłada równość szans, walkę z wszelką dyskryminacją, zwłaszcza rasową, obiecuje rozwój kultury i nauki, w tym badań kosmicznych, rozwiązanie problemów wojny i pokoju, przełamywanie uprzedzeń, ignorancji i ubóstwa. Bądźmy razem wśród wyzwań, jakie niesie czas!" - mówił Kennedy w orędziu noworocznym, niedługo po objęciu fotela prezydenta.

Do historii przeszły wygłoszone wtedy pamiętne słowa: - Nie pytajcie rodacy co kraj może zrobić dla Was, ale co Wy możecie zrobić dla swego kraju!

John F. Kennedy zaprzysiężony na prezydenta (20 stycznia 1961). Wikimedia Commons/dp. Źr. Narodowe Archiwum rządu federalnego Stanów Zjednoczonych

Legenda

- Co złożyło się na legendę, na mit tego człowieka, o którym mówiono, że Bóg nie poskąpił mu niczego, ani urody, ani fortuny, ani powodzenia życiowego? - pytał Sławomir Szof, autor audycji z cyklu "Postacie XX wieku".

- Był w stanie przyciągnąć kilkadziesiąt milionów młodych Amerykanów – stwierdził prof. Krzysztof Michałek. – Był atrakcyjny, bo dysponował dużymi pieniędzmi. Doceniał też znaczenie telewizji. Kennedy był pierwszym, który zainicjował w sposób aktywny prowadzenie kampanii wyborczej przy udziale telewizji – dodał amerykanista.

Prezydent John F. Kennedy w swoim historycznym przemówieniu przed Kongresem amerykańskim, w którym zapowiedział lot człowieka na Księżyc, 25 maja 1961 r. Wikimedia Commons/dp. Źr. NASA

Kariera polityczna

John F. Kennedy nie był postacią zupełnie nieznaną, gdy wystartował do wyborów o najwyższy urząd w państwie. Urodził się w 29 maja 1917. Jego ojciec był posiadaczem ogromnej fortuny, od 1937 roku pełnił funkcję ambasadora Stanów Zjednoczonych w Wielkiej Brytanii. To on był autorem kariery politycznej przyszłego prezydenta.

Kiedy John skończył 21 lat, otrzymał od ojca pierwszy milion dolarów. Studiował w Princetown, potem na Uniwersytecie Harvarda. Uczył się przeciętnie, ale brylował w towarzystwie, był dowcipny, efektowny, błyskotliwy.

We wrześniu 1941 roku znalazł się w szeregach amerykańskiej Marynarki Wojennej, został dowódcą łodzi torpedowej, staranowanej przez japoński niszczyciel. Później przez krótki czas pracował jako dziennikarz, relacjonował m.in. konferencję w Poczdamie. W wieku 29 lat został członkiem Izby Reprezentantów, a 6 lat później zasiadł w fotelu senatora w amerykańskim Kongresie. 12 września 1953 poślubił młodszą o 12 lat dziennikarkę, Jacqueline Lee Bouvier. - Jego małżeństwo to był mariaż dużych pieniędzy z dobrym, arystokratycznym nazwiskiem – stwierdził prof. Michałek.

"Czarny piątek"

Był 22 listopada 1963. Wizytę Kennedy’ego w Dallas oglądało kilkadziesiąt milionów ludzi. Nagle padły strzały. - Ta scena utkwiła w pamięci Amerykanów na dziesiątki lat - komentował prof. Krzysztof Michałek. - Kennedy był dla pokolenia lat 60. pewnym idolem, był symbolem otwartości systemu amerykańskiego na nowe wyzwania.

Było ok. 12.30 w południe, kiedy limuzyna z prezydentem jechała wzdłuż Rose Avenue. Mijała magazyn książkowy, skąd, jak stwierdziła to później specjalna komisja, Lee Harvey Oswald strzelał z okna na 5. piętrze. Tłumy zebrane po obu stronach trasy przejazdu witały serdecznie prezydenta. W pewnym momencie John F. Kennedy chwycił się za szyję i krzyknął: "Boże, zostałem trafiony!". Pierwsza kula przebiła szyję prezydenta i zraniła gubernatora, druga rozszarpała czaszkę amerykańskiego przywódcy. "Zabili mego męża!" – krzyczała Jacqueline Kennedy i samochód na sygnale pomknął do szpitala.

Pierwsze informacje o zabójstwie

Dramatyczne wydarzenia związane z zabójstwem 35. prezydenta USA odtworzył Zygmunt Jabłoński w dokumentalnym programie wyemitowanym na antenie Rozgłośni Polskiej RWE w 1. rocznicę zamachu. Autor przypomniał przebieg zdarzeń z pamiętnego dnia śmierci Kennedy’ego. Przedstawił też, prezentując oryginalne nagrania radiowe i telewizyjne, uroczystości pogrzebowe amerykańskiego polityka. - Urzędował tylko 2 lata i 10 miesięcy. Sprawował swój urząd do chwili, kiedy dosięgła go kula zabójcy, do chwili, kiedy świat oniemiał z przerażenia i grozy - mówił Zygmunt Jabłoński.
Rozgłośnia Polska RWE jako pierwsza przekazała informację o zabójstwie prezydenta do Polski.

Wiecej dźwięków na ten temat znajdziesz w serwisie "Radia Wolności">>>

Komisja Warrena

- Pamiętajmy o pewnej tajemnicy związanej ze śmiercią Kennedy’ego – mówił amerykanista. - Komisja Warrena, która badała sprawę, stwierdziła, że strzelał jeden człowiek, Lee Harvey Oswald i motywy zabójstwa były nieznane.

Amerykańska opinia publiczna się jednak w tej sprawie mocno podzieliła. Rok po zabójstwie ok. 45% Amerykanów wierzyło w wersję, przedstawioną przez komisję, przeciwnego zdania była podobna ilość ludzi. W 1976 roku  już 75% Amerykanów było zdania, że Oswald nie działał w pojedynkę i żądało wznowienia śledztwa.

W trzy dni po zabójstwie odbył się uroczysty pogrzeb 35. prezydenta Stanów Zjednoczonych. Transmitowano go niemal do wszystkich krajów świata, także do Polski.

Posłuchaj archiwalnych dźwięków dokumentujących zdarzenia z dnia, który przeszedł do historii pod nazwą "czarny piątek".

Zobacz serwis specjalny "Kennedy w Berlinie">

bs