Historia

Aleksander Sołżenicyn - pisarz, który był sumieniem Rosji

Ostatnia aktualizacja: 09.02.2023 05:38
- Sołżenicyn dał świadectwo, że prawo stosowane dla podtrzymania nieludzkiej dyktatury, dla podtrzymania władzy jednego człowieka, dla podtrzymania stanu niewoli dla całego narodu, nie ma nic wspólnego ze sprawiedliwością - mówił tłumacz prof. Jerzy Pomianowski.
Aleksander Sołżenicyn
Aleksander SołżenicynFoto: PAP/DPA

Aleksander Sołżenicyn przeżył wiele epok, dożył 90 lat. Urodził się 11 grudnia 1918, gdy bolszewicy przejmowali władzę. Jako młody człowiek był zwolennikiem Lenina, ale szybko nastąpiło rozczarowanie komunizmem. Przyszła wojna, mobilizacja i aresztowanie.

Zatrzymano go 9 lutego 1945 roku w Elblągu, po tym jak NKWD przechwyciło jego list do przyjaciela, zawierający krytyczne opinie na temat sposobów prowadzenia wojny przez Związek Radziecki oraz roli Stalina. Najpierw były więzienia, potem obozy pracy. "Pisarzem i tak bym został, ale bez doświadczenia więzień i łagrów nie wiem, jakim byłbym pisarzem" - mówił pod koniec życia w wywiadzie dla tygodnika "Der Spiegel".


Posłuchaj
23:25 aleksander sołżenicyn____4576_95_iv_tr_0-0_109048333cc24519[00].mp3 Aleksander Sołżenicyn - biografia dźwiękowa. (PR, 1995)

 

Prozaik, eseista, ekspert od historii Europy Wschodniej, tłumacz prawie wszystkich dzieł Aleksandra Sołżenicyna, prof. Jerzy Pomianowski, wspominał pisarza w "Sygnałach dnia": - Spotkania z nim były nie tyle interesujące, ile wstrząsające. Dowiedziałem się od niego rzeczy, o których czytałem wcześniej w jego książkach, ale jego osobiste świadectwo dodawało tym sprawom skrzydeł. I to nie czarnych skrzydeł, pozwalało bowiem mieć nadzieję.

- Uświadomił ludziom na Zachodzie, zwłaszcza we Francji, Włoszech i Hiszpanii, jak nieludzki jest bolszewizm. W tych krajach nie przyjmowano tego do wiadomości. Pokazał, że Lenin i Stalin są nieodrodnymi braćmi Hitlera i bolszewizm jest równie okrutny co ongiś faszyzm - dodał prof. Pomianowski.


Posłuchaj
06:02 Moje spotkania z Sołżenicynem - wspomnienia prof. Jerzego Pomianowskiego.mp3 Moje spotkania z Sołżenicynem - wspomnienia prof. Jerzego Pomianowskiego.

 

Mówiono o nim, że był człowiekiem, który zaszczepił swoją twórczością odporność na tyranię. - W czasach pogardy dla człowieka bronił skrzywdzonych i poniżonych. Czynił to w stylu Dostojewskiego i Tołstoja, ale przeciwko rewolucji bolszewickiej. W tym sensie był sumieniem Rosji - mówił z kolei historyk literatury, prof. Grzegorz Przebinda w audycji Witolda Malesy "Pisarz, który był sumieniem Rosji".

Sołżenicyn czuł się wygnańcem. Wielokrotnie podkreślał, że nigdy by ze Związku Radzieckiego nie wyjechał, o prawa człowieka chciał walczyć we własnej ojczyźnie. Najpierw zamieszkał w Niemczech, potem przeniósł się do Szwajcarii, a stamtąd wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Po 18 latach wrócił do kraju. Obywatelstwo przywrócił mu prezydent Michaił Gorbaczow 15 sierpnia 1990 roku.


Posłuchaj
22:58 Pisarz, który był sumieniem Rosji - fragm. audycji Witolda Malesy.mp3 Pisarz, który był sumieniem Rosji - fragm. audycji Witolda Malesy.

 

Aleksander Sołżenicyn był pisarzem, ale też wybitnym znawcą problematyki historycznej. Jest autorem m.in.: opowiadania "Jeden dzień Iwana Denisowicza", powieści "Oddział chorych na raka", i najbardziej znanego dzieła "Archipelag Gułag". W 1970 został uhonorowany Literacką Nagrodą Nobla.

Zmarł 3 sierpnia 2008 roku. - Był człowiekiem bardzo przywiązanym do wolności i sprawiedliwości. Był też niezależny, dlatego mógł wytrzymać wszystkie próby. Rosja będzie go pamiętać zawsze - mówił Michaił Gorbaczow po śmierci pisarza.
Posłuchaj wspomnień o Aleksandrze Sołżenicynie, jego życiu i twórczości w archiwalnych audycjach Polskiego Radia.

bs/mk

Czytaj także

Lew Tołstoj – myśliciel blisko ludzi

Ostatnia aktualizacja: 09.09.2015 06:00
– Był ekscentryczny, a ta ekscentryczność brała się z przekonania, że wszystko jest całkiem inaczej niż ludzie sądzą, i że tylko on jeden, hrabia Lew Tołstoj, ma rację – mówił o rosyjskim pisarzu krytyk literacki i filmowy, Jan Gondowicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Michaił Bułhakow – mistrz niedoceniony za życia

Ostatnia aktualizacja: 15.05.2016 06:12
– Bułhakow potrafił świetnie sportretować krzywo otaczającą go rzeczywistość – podkreślał Andrzej Drawicz. Niestety za życia tego wielkiego pisarza niewielu potrafiło to dostrzec.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Fiodor Dostojewski. Pisarz, psycholog, myśliciel

Ostatnia aktualizacja: 09.02.2024 05:40
- Nie Freud odkrył podświadomość. Podświadomość odkrył Dostojewski. Nazwał ją podziemiem ludzkiej psychiki - mówił o Fiodorze Dostojewskim ks. prof. Henryk Paprocki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Anna Politkowska. Śmierć za głoszenie prawdy?

Ostatnia aktualizacja: 07.10.2023 05:50
7 października 2006 roku w centrum Moskwy zastrzelona została Anna Politkowska, niezależna rosyjska dziennikarka, obrończyni praw człowieka, autorka publikacji o wojnie w Czeczenii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Tylko tak mogłam uratować męża". Nadieżda Mandelsztam i zapiski z sowieckiego piekła

Ostatnia aktualizacja: 29.12.2023 05:45
- Ona dokonała heroicznego i nieprawdopodobnego czynu: przeniesienia dzieła poety z najczarniejszych czasów stalinizmu do współczesności, do naszej pamięci - podkreślał w Polskim Radiu w 2016 r. Andrzej Mietkowski, opowiadając o "Wspomnieniach" żony Osipa Mandelsztama. 29 grudnia 2023 mijają 43 lata od śmierci znakomitej pisarki Nadieżdy Mandelsztam. 
rozwiń zwiń