Tragiczna śmierć Gagarina, bohatera ZSRR

- Zginął człowiek, o którym wielu przypuszczało, że będzie pierwszym, który stanie na księżycu. Ślepy traf, jaki omija tysiące pilotów oblatywaczy i setki kosmonautów przygotowujących się do swoich lotów, uderzył w tego, którego nazwisko stało się symbolem astronautyki - mówił dziennikarz na antenie Polskiego Radia.

Jurij Gagarin z wizytą w Danii, 5 września 1962 r. foto: PAP/Photoshop

Radziecki kosmonauta Jurij Gagarin zginął 27 marca 1968 roku w katastrofie samolotu treningowego MiG-15 UTI.
- Wieść o jego śmierci poruszyła do głębi serca ludzi radzieckich i wszystkich ludzi naszej planety. Imię Gagarina na zawsze pozostanie w historii ludzkości. Złotymi zgłoskami zapisane będzie w wielkiej księdze osiągnięć człowieka, w jego nieustępliwej walce o ujarzmienie sił przyrody - przemawiał na pogrzebie Jurija Gagarina Andriej Kirilenko, członek Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego.

Pierwszy człowiek w kosmosie
Jurij Gagarin (ur. 9 marca 1934 w Kłuszynie) znany jest jako pierwszy człowiek w kosmosie. 12 kwietnia 1961 roku na pokładzie statku Wostok 1 odbył lot po orbicie Ziemi.

Był to wielki sukces nie tylko radzieckiego programu kosmicznego i moskiewskiej propagandy, ale także - a może przede wszystkim - światowej technologii. Naukowcy nie wiedzieli bowiem jak zareaguje organizm człowieka na orbicie. Niewysoki pilot świetnie mieścił się w niewielkiej kapsule Wostok 1.
Lot był bardzo ryzykowny, bo typ rakiety, którą wykorzystali Rosjanie był wadliwy i co drugi model miał awarię. Gagarinowi się udało, jego lot trwał 108 minut, w tym czasie kosmonauta raz okrążył Ziemię. Lecąc z prędkością ponad 27 tysięcy kilometrów na godzinę przeleciał nad Pacyfikiem, Południową Ameryką, Atlantykiem i nad Afryką.
To wydarzenie zapoczątkowało postęp w eksploracji przestrzeni kosmicznej, którego owoce zbieramy do dziś. Miało ogromne znaczenie naukowe, technologiczne i cywilizacyjne - oceniał dr Krzysztof Ziołkowski z Centrum Badań Kosmicznych PAN.
W czasach Gagarina uważano lot człowieka w kosmos za jeden z efektów rywalizacji dwóch mocarstw (ZSRR i USA), która miała w podtekście militarny aspekt. Ukoronowaniem tej rywalizacji było lądowanie człowieka na Księżycu, które nastąpiło osiem lat po locie Gagarina.
Sława Gagarina
Po tak olbrzymim sukcesie kosmonauta składał wizyty w zaprzyjaźnionych z socjalistyczną ojczyzną krajach. Odwiedzał także Warszawę.
- Sława i wiwaty spotykały go na ulicach wielkich miast wszystkich kontynentów. Ściskali mu dłoń najwybitniejsi politycy i najświetniejsi uczeni. Był ideałem milionów chłopców i dziewcząt, a jednak pozostał skromny, miły i bezpośredni jak ktoś, kogo dobrze znamy - mówił dziennikarz na antenie Polskiego Radia.

Tragiczna śmierć
Gagarin po powrocie z kosmosu nie zrezygnował z marzeń o lataniu. Pragnął przysłużyć się swojej ojczyźnie jako pilot myśliwców. Zajął się testowaniem nowych migów.
27 marca 1968 roku, podczas jednego z pierwszych takich testowych rejsów, samolot, którym leciał Gagarin i jego instruktor lotniczy Władimir Sieriogin (MIG-15 UTI) rozbił się 21 km od miasta Kirżacz, pierwszy człowiek w kosmosie zginął na miejscu.
Pogrzeb bohatera ZSRR odbył się w Moskwie 30 marca 1968 roku. Ciała Gagarina i towarzyszącego mu pilota skremowano. Jurij Gagarin został pochowany na Cmentarzu przy Murze Kremlowskim.
- Będzie nadal żył w sercach i umysłach tych ludzi, którym nieobce jest wszystko co wielkie i szlachetne, wszystko co służy dobru ogólnoludzkiemu - mówił  na antenie Polskiego Radia prof. Zbigniew Pączkowski z Polskiego Towarzystwa Astronautycznego.
Imię Gagarina nosi wiele klubów, szkół, ulic, placów, alei, parków. Wiele dzieci urodzonych w latach 60. XX wieku w ZSRR otrzymało imię Jurij.
Liczne hipotezy
Przyczyny tragedii nie zostały jednoznacznie wyjaśnione. Wszystkie znalezione szczątki samolotu zostały zaspawane w hermetycznych beczkach i przewiezione do jednej z baz wojskowych do przechowania "na czas nieograniczony”.
Wśród wielu hipotez przyczyn katastrofy podawano: przeciążenie maszyny spowodowane zamocowaniem dodatkowych zbiorników z paliwem; brak sprawdzonej informacji o warunkach meteorologicznych w rejonie ćwiczeń oraz brak informacji o rzeczywistej wysokości samolotu  w czasie startu i lądowania z powodu niedziałającego radaru. Mowa była także o słabym przygotowaniu samego Gagarina, który od dawna nie siadał za sterami.
Niektóre źródła informowały również o tym, że w kabinie pilota otwarty był nawiew powietrza, który spowodował dehermetyzację kabiny. Istniały podejrzenia, że przyczyną tragedii mógł być również zamach.
W kwietniu 2011 roku Rosyjska Agencja Kosmiczna podała, że za katastrofę prawdopodobnie był odpowiedzialny Jurij Gagarin. Opierając się o odtajnione dokumenty zgromadzone przez specjalną komisję badającą wypadek ogłoszono, że tragedię  spowodował manewr wykonany przez pilota.
mk