Historia

Stalin wszędzie wietrzył spisek

Ostatnia aktualizacja: 11.06.2017 07:00
Dowódców Armii Czerwonej, na czele z marszałkiem Michaiłem Tuchaczewskim, oskarżono o działania wrogie wobec ZSRR i kontakty z kołami wojskowymi obcych mocarstw. Wszyscy zostali straceni.
Audio
  • Wielki terror w ZSRR, sprawa marszałka Armii Czerwonej Michaiła Tuchaczewskiego. Oskarżenie o szpiegostwo, kara śmierci, rehabilitacja - komentarz dr Stanisława Kłodzia. (RWE, 29.10.1961)
Marszałek Michaił Tuchaczewski
Marszałek Michaił TuchaczewskiFoto: PAP/Itar-Tass

11 czerwca 1937 specjalny trybunał Sądu Najwyższego ZSRS skazał na karę śmierci marszałka Michaiła Tuchaczewskiego, oskarżonego o zdradę i szpiegostwo. Po ogłoszeniu wyroku jeden z najsławniejszych dowódców Armii Czerwonej został przewieziony na Łubiankę i rozstrzelany.

Proces Tuchaczewskiego rozpoczął okres masowych represji w Armii Czerwonej. Od maja 1937 roku do września 1938 roku aresztowano lub usunięto z wojska ponad 35 tys. oficerów.

Kariera wojskowa

Marszałek Michaił Tuchaczewski był jednym z najwybitniejszych dowódców Armii Czerwonej po rewolucji październikowej. Ukończył Akademię Wojskową jeszcze za czasów carskich. Brał udział w I wojnie światowej. Znalazł się w niewoli niemieckiej, skąd udało mu się uciec. Po rewolucji październikowej wstąpił do tworzącej się Armii Czerwonej.

Sylwetkę marszałka przedstawił na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa dr Stanisław Kodź w październiku 1961 roku. - W partii żadnej roli nie odgrywał - mówił historyk. - Był po prostu wojskowym fachowcem. Dowodził Frontem Zachodnim podczas wojny polsko-bolszewickiej.

Michaił
Michaił Tuchaczewski. Zdjęcie z albumu rodzinnego, 1904 r. Wikimedia Commons/cc. Fot.: Andrew69.

Czystka w armii

Przed aresztowaniem Michaił Tuchaczewski był szefem Sztabu Generalnego Armii Czerwonej. Jeszcze w połowie maja 1937 roku przewodniczył delegacji radzieckiej na pogrzeb króla Wielkiej Brytanii Jerzego V. Kilkanaście dni później, 22 maja został aresztowany.
Wcześniej NKWD zatrzymało jego najbliższych współpracowników. Oskarżono go o szpiegostwo i zdradę stanu. Dowody jego rzekomej zdrady, uzyskane za pośrednictwem niemieckiego wywiadu, zostały sfabrykowane w Berlinie z inspiracji podwójnego agenta, białogwardyjskiego gen. Nikołaja Skoblina, który działał na polecenie NKWD.
Razem z marszałkiem Tuchaczewskim zostali aresztowani: komendant Kijowa – gen. Iona Jakir, dowódca białoruskiego Okręgu Wojskowego, gen. Ijeronim Uborewicz, komendant garnizonu moskiewskiego – gen. Awgust Kork oraz gen. Robert Eideman, gen. Boris Feldman, gen. Witalij Primakow i były attaché wojskowy w Londynie – gen. Witowt Putna.

W niełasce Stalina

Represjom poddane zostały również rodziny skazanych. W przypadku Tuchaczewskiego NKWD aresztowało jego matkę, żonę, dwóch braci, cztery siostry, szwagierki oraz szwagrów. Córkę marszałka oddano do domu dziecka.
- Komunikat wydany przez komisarza ludowego spraw wewnętrznych Klimenta Woroszyłowa głosił, że wszyscy zostali oskarżeni o złamanie przysięgi wojskowej i zdradę Związku Radzieckiego na rzecz mocarstw obcych, prowadzących antysowiecką politykę - komentował dr Stanisław Kodź. - Celowo mieli obniżać siłę Armii Czerwonej, a ich ostatecznym celem miało być przywrócenie władzy obszarników i kapitalistów.

Rehabilitacja

24 lata później, w 1961 roku podczas zjazdu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego sprawę rehabilitacji marszałka ZSRR Michaiła Tuchaczewskiego podjęła ówczesna minister kultury i członek prezydium KC KPZR, Jekaterina Furcewa. Dlaczego akurat wtedy?

- Przypuszczać należy, że chodziło o rozgrywkę Chruszczowa z grupą przeciwników w partii – stwierdził komentator.
Sam Chruszczow w czasie zjazdu KPZR miał zwrócić się do Malenkowa, Mołotowa i Kaganowicza z zapytaniem, kiedy mówili prawdę, czy wtedy, gdy skazywali Tuchaczewskiego i innych dowódców na śmierć, czy gdy po latach podnosili rękę za ich rehabilitacją.

Posłuchaj komentarza dr Stanisława Kodzia.

Czytaj także

Lew Trocki – bohater i demon

Ostatnia aktualizacja: 02.12.2012 07:00
Czołowy agitator rewolucyjny. Postać złowroga, tajemnicza, kontrowersyjna, w czasie rewolucji październikowej bardziej popularny niż Lenin. Organizował Armię Czerwoną, a w 1920 Stalin obciążył go winą za klęskę bolszewików nad Wisłą.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Wielka czystka" – sposób Stalina na pozbycie się wrogów

Ostatnia aktualizacja: 27.02.2013 07:00
- Około miliona straconych w ciągu dwóch lat, parę milionów aresztowanych i zesłanych do łagrów, tyle było ofiar wielkiej czystki w Związku Sowieckim - mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Historia porwania przywódców Polskiego Podziemia

Ostatnia aktualizacja: 21.06.2022 05:50
- Spojrzałem przez okno samolotu i zobaczyłem, że lecimy w innym kierunku, niż się spodziewaliśmy. Zapytałem dlaczego? W odpowiedzi usłyszałem, że lecimy do Moskwy, do Stalina - mówił Adam Bień, jeden z szesnastu aresztowanych przez NKWD przywódców Polskiego Państwa Podziemnego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jak Stalin mordował swoich oficerów

Ostatnia aktualizacja: 22.05.2013 06:00
Marszałek Związku Sowieckiego Michaił Tuchaczewski, zwracając się przed śmiercią do żołnierzy, miał powiedzieć: "Strzelacie nie do nas, strzelacie do Armii Czerwonej". Stał się on jedną z najgłośniejszych ofiar czystek stalinowskich w końcu lat 30. XX wieku.
rozwiń zwiń