Historia

Cenzura – narzędzie w rękach komunistycznych władz PRL

Ostatnia aktualizacja: 05.07.2023 05:45
- Cenzura to klucz do zrozumienia istoty każdego totalitaryzmu. Można sobie wyobrazić totalitaryzm bez terroru policyjnego, bez takiego albo innego aparatu władzy, ale nie bez cenzury – mówił w Polskim Radiu RWE były cenzor Tomasz Strzyżewski.
Okładka Spisu czasopism wychodzących w Polsce wydanego przez GUKPPiW w 1948 roku
Okładka "Spisu czasopism wychodzących w Polsce" wydanego przez GUKPPiW w 1948 rokuFoto: Polona/dp

Dekret o utworzeniu Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk wszedł w życie 5 lipca 1946 roku. Urząd ten był jedną z najważniejszych instytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Za jego pośrednictwem władze partyjne sterowały propagandą, nie dopuszczając do rozpowszechniania niewygodnych dla siebie informacji i treści. Instytucja zajmowała się kontrolą między innymi publikacji prasowych, radiowych i telewizyjnych, wydawnictw książkowych, filmów czy spektakli.

Posłuchaj
01:48 cenzura zdemaskowana.mp3 "Cenzura zdemaskowana” – rozmowa Aliny Grabowskiej z Tomaszem Strzyżewskim – byłym pracownikiem Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk na temat dokumentów cenzury. (RWE, 18.04.1978)

O omijaniu cenzury w czasach PRL przez tzw. drugi obieg wydawniczy dowiedz się więcej na stronach serwisu specjalnego Polskiego Radia >>>>>>

Do zadań lokalnych oddziałów GUKPiW należała także kontrola punktów z urządzeniami poligraficznymi i kserograficznymi drukarni oraz zakładów produkujących pieczątki. Poszczególne ośrodki cenzury ściśle współdziałały z lokalnymi Komitetami Wojewódzkimi PZPR, Służbą Bezpieczeństwa i innymi instytucjami odpowiedzialnymi za kontrolę życia społeczno-politycznego w PRL.

Posłuchaj
12:56 Cenzura zdemaskowana nr 3728.mp3 Rozmowa Aliny Grabowskiej z Tomaszem Strzyżewskim, byłym pracownikiem Głównego Urzędu Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk delegatury krakowskiej, na temat m.in. pracy pracy cenzora. (RWE, 1978)

Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk został powołany w 1946 roku na mocy dekretu uchwalonego przez Krajową Radę Narodową. W 1981 roku dekret ten został zastąpiony przez Ustawę o Kontroli Publikacji i Widowisk.

Cenzura obowiązywała we wszystkich krajach obozu socjalistycznego. W środowiskach twórczych szybko wypracowano metody omijania zakazów i ograniczeń cenzury. Decyzja o jej zniesieniu była jednak jednym z pierwszych postanowień nowego rządu utworzonego w 1989 roku. 11 kwietnia 1990 roku Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu cenzury.

Pod koniec istnienia GUKPiW zatrudnionych w tej instytucji było 465 osób, a planowany na 1990 rok budżet na jej utrzymanie wynosił blisko pięć miliardów ówczesnych złotych. Ostatecznie GUKPiW został zlikwidowany w kwietniu 1990 roku, ale już od zwycięstwa Komitetów Obywatelskich "Solidarności" w wyborach 4 czerwca 1989 roku w praktyce nie pełnił swojej funkcji.

Posłuchaj
05:57 cenzura w prl_tadeusz konwicki o wplywie cenzury.mp3 Wypowiedź pisarza Tadeusza Konwickiego na temat cenzury w PRL

Rozmowy z Tomaszem Strzyżewskim, cenzorem, który w latach 70. uciekł do Szwecji i opublikował tam dokumenty, które ze sobą zabrał, w serwisie - Radia Wolności >>>

mk

Zobacz więcej na temat: cenzura HISTORIA POLSKA PRL
Czytaj także

"3 x TAK", czyli wielkie kłamstwo komunistów

Ostatnia aktualizacja: 30.06.2023 05:45
To miał być sprawdzian popularności rządzących krajem komunistów oraz ich sojuszników. Referendum stało się symbolem manipulacji i fałszowania wyborów przez nominatów Kremla w powojennej Polsce.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Trzydziestu czterech w obronie kultury polskiej

Ostatnia aktualizacja: 14.03.2021 05:50
57 lat temu, 14 marca 1964, Antoni Słonimski złożył w Urzędzie Rady Ministrów dwuzdaniowy list protestacyjny przeciw cenzurze, który później określano, z powodu liczby sygnatariuszy, jako "List 34".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Andrzej Wajda: w moim życiu byłem trzy razy w cenzurze

Ostatnia aktualizacja: 07.06.2013 08:00
Z okazji mijających 23 latach od likwidacji cenzury w Polsce swoimi spostrzeżeniami podzielił się reżyser Andrzej Wajda.
rozwiń zwiń