Historia

Bitwa pod Cudnowem, czyli zwycięstwo nad Moskalami

Ostatnia aktualizacja: 04.11.2023 05:35
Wyczerpana buntem Chmielnickiego i potopem szwedzkim Rzeczpospolita musiała przeciwstawiać się także Rosji. Wojna nie była pasmem porażek. Dzięki zdolnym dowódcom udawało się odnosić spektakularne zwycięstwa nad Moskalami.
Tabor, obraz pędzla Józefa Brandta, źr. Wikimedia Commonsdp
"Tabor", obraz pędzla Józefa Brandta, źr. Wikimedia Commons/dp

4 listopada 1660 roku wojska polskie dowodzone przez Stanisława "Rawerę" Potockiego i Jerzego Sebastiana Lubomirskiego rozgromiły armię rosyjską dowodzoną przez Wasyla Szeremietiewa w bitwie pod Cudnowem.

Posłuchaj audycji poświęconej tryumfom oręża polskiego nad Rosjanami pod Połonką i Cudnowem z cyklu "Kronika polska".


Posłuchaj
05:19 bitwy pod połonką i cudnowem___1947_01_iv_tr_0-0_11257474c4365d34[00].mp3 Bitwy pod Połonką i Cudnowem, audycja Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska". (PR 9.05.2001)

 

Zawarcie ugody perejasławskiej 18 stycznia 1654, na mocy której Bohdan Chmielnicki oddał Ukrainę pod protektorat Rosji, rozpoczęło długą, krwawą i kosztowną wojnę Rzeczpospolitej z Moskwą.

Wojna toczyła się ze zmiennym szczęściem dla obu stron. Sytuację Rzeczpospolitej znacznie pogorszył potop szwedzki w latach 1655-1660. Dopiero po podpisaniu pokoju w Oliwie, który kończył najazd Szwedów na Polskę, wojska koronne i litewskie mogły przystąpić do kontrofensywy przeciw wojskom rosyjskim.

Wielka Ofensywa roku 1660

Sejm podjął decyzję, że główne siły, dowodzone przez Stefana Czarnieckiego i hetmana Pawła Sapiehę, miały ruszyć na Litwę, odbić ją z rąk rosyjskich, a następnie skierować się na Moskwę i wymusić w ten sposób zawarcie pokoju.

Druga część sił Rzeczpospolitej została skierowana na Ukrainę, gdzie miała związać walką armię dowodzoną przez Wasyla Szeremietiewa. Na czele tych wojsk stanął hetman wielki koronny Stanisław "Rawera" Potocki i hetman polny koronny Jerzy Lubomirski.

Kampania Cudnowska

Armie spotkały się w pod Cudnowem na zachodzie Ukrainy. - Armia polska była wspierana przez siły tatarskie. Ogółem armia polsko-tatarska liczyła 57 tys. żołnierzy. Armia rosyjska była o kilka tysięcy mniejsza - mówiła prof. Jolanta Choińska-Mika w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska".

Rozpoczęła się długa kampania pozycyjna, starcia trwały 4 tygodnie. Polakom udało się okrążyć siły rosyjskie, ale dowodzący Moskalami Wasyl Szeremietiew zdołał wyprowadzić swoje wojska z potrzasku. - Na dodatek, na pomoc Rosjanom wyruszyły siły kozackie pod wodzą Jerzego Chmielnickiego - mówiła historyk.

Tryumfator spod Cudnowa, rebeliant przeciw królowi

By nie dopuścić do połączenia sił rosyjskich i kozackich, naprzeciw tym drugim wyruszył Lubomirski, skutecznie blokując ich marsz. Siły rosyjskie zostały zmuszone do kapitulacji. Jej warunków nie uszanowali Tatarzy, którzy wbrew protestom Polaków, wymordowali wielu Kozaków, zaś Rosjan wraz z samym Szeremietiewem wzięli w jasyr.

Ogromny sukces pod Cudnowem doprowadził do zniszczenia rosyjskiej armii polnej i sił kozackich. Nie przeważył jednak o wyniku wojny. Do niepomyślnego dla Polski zakończenia przyczynił się nie kto inny, jak sam tryumfator spod Cudnowa – Jerzy Lubomirski. Jego rokosz doprowadził do wybuchu wojny domowej i wyczerpania sił Rzeczypospolitej, która musiała zgodzić się na warunki rozejmu andruszowskiego. Na jego mocy Rosja otrzymała Zadnieprze i Kijów oraz ziemię smoleńską.

bm


Czytaj także

Bohdan Chmielnicki - wróg Rzeczypospolitej, bohater Ukrainy

Ostatnia aktualizacja: 06.08.2023 05:40
- Nie on zgromadził tę beczkę prochu, która wybuchła w 1648 roku, ale on zapalił lont i on sprowadził na ojczystą ziemię najstraszliwszego przeciwnika – mówił prof. Henryk Wisner, oceniając Bohdana Chmielnickiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rokosz Lubomirskiego – bratobójcza rzeź

Ostatnia aktualizacja: 04.09.2014 06:00
Wojna domowa 1665-1666 roku była wielką przegraną batalii o naprawę Rzeczpospolitej. Butny magnat wykorzystując antagonizmy do ugruntowania własnej potęgi odgrywał decydującą rolę w Rzeczpospolitej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Iwan Mazepa – marzenia o niepodległej Ukrainie

Ostatnia aktualizacja: 02.10.2015 06:00
- Mazepa był ostatnim człowiekiem, który próbował uratować niezależność Kozaczyzny – przekonywał prof. Paweł Wieczorkiewicz na antenie Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Beresteczkiem - sądny dzień Kozaków

Ostatnia aktualizacja: 28.06.2021 05:35
- Bitwa pod Beresteczkiem to jedne z większych sukcesów militarnych w dziejach oręża polskiego, a jednocześnie największe starcie w dziejach walk polsko-kozackich – mówiła na antenie Polskiego Radia prof. Jolanta Choińska-Mika.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jeremi Wiśniowiecki - młot na Kozaków

Ostatnia aktualizacja: 17.08.2023 05:35
Jedną z najbarwniejszych postaci XVII wieku trudno ocenić jednoznacznie. Krwawy pacyfikator powstania Chmielnickiego i wszechwładny magnat, porywczy i okrutny kniaź Jarema był człowiekiem, który musiał zmierzyć się z równie bezwzględną rebelią.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Unia hadziacka i marzenia o stworzeniu Rzeczpospolitej Trojga Narodów

Ostatnia aktualizacja: 16.09.2023 05:40
16 września 1658 zostało zawarte porozumienie pomiędzy Rzeczpospolitą Obojga Narodów a hetmanem kozackim Iwanem Wyhowski zakładało powołanie do życia nowego państwa składającego się z Korony, Wielkiego Księstwa Litewskiego i kozackiego Księstwa Ruskiego. Planów tych nigdy nie udało się jednak zrealizować.
rozwiń zwiń