Historia

Przymusowe sowieckie obywatelstwo dla 13 milionów Polaków

Ostatnia aktualizacja: 29.11.2023 05:45
84 lata temu Polacy na terenach zajętych przez Armię Czerwoną zostali zmuszeni do przyjęcia obywatelstwa i paszportów Związku Radzieckiego. Był to jeden z elementów sowietyzacji wschodnich ziem II Rzeczpospolitej.
Armia Czerwona wkracza do Wilna we wrześniu 1939 roku
Armia Czerwona wkracza do Wilna we wrześniu 1939 rokuFoto: Wikimedia Commons/domena publiczna

29 listopada 1939 roku dekret Prezydium Rady Najwyższej Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich przyznał sowieckie obywatelstwo wszystkim obywatelom II Rzeczpospolitej, którzy byli zameldowani na terenach zajętych przez Armię Czerwoną po 17 września 1939 roku. Obejmowały 51 proc. powierzchni II Rzeczpospolitej, zamieszkane przez około 13 mln osób.

Kłopotliwe dokumenty

Nadanie sowieckiego obywatelstwa było przymusowe. W ślad za nim Sowieci przyznali swoje paszporty.

– Była jednak duża grupa uchodźców z Polski centralnej, w przeważającej mierze Żydów, którzy dostali wybór. Większość z nich nie przyjęła sowieckiego obywatelstwa i w następstwie zostali wysłani do Kazachstanu lub Syberii oraz poddani niezwykle dotkliwym represjom. Oficjalnie nazywano to "karą administracyjną" – opowiadał prof. Rafał Wnuk w audycji Olgi Branieckiej z cyklu "Tajna historia Polski".


Posłuchaj
20:20 polska za pierwszego sowieta___1801_08_i_tr_0-0_9988768205ff058[00].mp3 Rozmowa Olgi Branieckiej z prof. Rafałem Wnukiem o okupacji sowieckiej w 1939 roku w audycji z cyklu "Tajna historia Polski". (PR, 22.06.2008)

 

 

– Paradoksem było to, że część polskich Żydów, wywiezionych w głąb ZSRR, przeżyła dzięki temu wojnę. Ci, których zostali, znaleźli się później pod okupacją niemiecką i zginęli podczas Holokaustu. Historia uśmiechnęła się wyjątkowo krzywo – powiedział prof. Rafał Wnuk.

Okupacja sowiecka

Ziemie polskie zajęte przez Związek Sowiecki we wrześniu 1939 roku formalnie nie były okupowane – ponieważ wojna nie została wypowiedziana – lecz anektowane.

– Zgodnie z prawem międzynarodowym okupant musi przestrzegać podstawowych praw ludności i zostawić podstawową strukturę organizacyjną – wyjaśniał prof. Rafał Wnuk w audycji Olgi Barańskiej.

Stan taki ułatwiło też przeprowadzenie represji przez sowiecki aparat terroru, bowiem Polacy znaleźli się bezpośrednio pod jurysdykcją Związku Sowieckiego. Historycy szacują, że w latach 1940-1941 aż milion Polaków mogło zostać deportowanych wgłąb ZSRR, przede wszystkim do Kazachstanu.

Zobacz serwis specjalny Polskiego Radia o wrześniu 1939 roku na stronie Wrzesień1939.polskieradio.pl.

 

Posłuchaj
19:29 polska za pierwszego sowieta___1802_08_i_tr_0-0_997915720603dbc[00].mp3 Rozmowa Olgi Branieckiej z prof. Rafałem Wnukiem polskiej konspiracji na terenach zajętych przez ZSRR w 1939 roku. Audycja z cyklu "Tajna historia Polski". (PR, 29.06.2008)

sa

Czytaj także

Pakt Ribbentrop-Mołotow jak czwarty rozbiór Polski

Ostatnia aktualizacja: 23.08.2023 06:00
"Gdy Polska przestanie istnieć, Zachód nie będzie miał o co walczyć" – tak w 1939 roku rozumowano w Moskwie i w Berlinie. III Rzesza i Związek Sowiecki podpisały pakt o nieagresji, na mocy którego Hitler i Stalin podzielili między siebie terytorium Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zesłani na wieczne osiedlenie

Ostatnia aktualizacja: 10.02.2018 05:55
- Sowieci dążyli do biologicznego wyniszczenia narodu polskiego na zajętych obszarach, zniszczenia śladów polskości poprzez deportacje ludności. To była ogromna akcja, która w czterech etapach objęła kilkaset tysięcy ludzi – powiedział prof. Paweł Wieczorkiewicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Deportacja polskich obywateli do Kazachstanu

Ostatnia aktualizacja: 12.04.2023 05:55
W dniach 12-13 kwietnia 1940 roku miała miejsce druga deportacja Polaków z terenów zajętych przez ZSRR. W ramach polityki represji i zasadzie zbiorowej odpowiedzialności w głąb ZSRR trafiły wielotysięczne rzesze obywateli polskich. Prawda o ich losie, skrywana przez dziesięciolecia, jest dziś odkrywana.
rozwiń zwiń
Czytaj także

17 września 1939. Sowiecki atak rozpoczął IV rozbiór Polski

Ostatnia aktualizacja: 17.09.2023 06:00
Tego dnia 84 lata temu na rozkaz Stalina na pozbawione obrony tereny wschodniej Rzeczpospolitej ruszyło, według różnych szacunków, ponad pół miliona żołnierzy Armii Czerwonej. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Polskie Radio o wkroczeniu Sowietów 17 września 1939 roku [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 17.09.2023 05:58
Polskie Radio informowało słuchaczy o wkroczeniu Sowietów, a szef propagandy Dowództwa Obrony Warszawy Wacław Lipiński wypowiedział się na antenie o sytuacji politycznej. – Rosja po prostu uwierzyła, że my jesteśmy już wykończeni przez Niemców.
rozwiń zwiń