Historia

Michał Kazimierz Pac - popierał cara i sprzeciwiał się Janowi Sobieskiemu

Ostatnia aktualizacja: 04.04.2023 05:30
341 lat temu, 4 kwietnia 1682 roku, w Wace, obecnie w granicach Wilna, zmarł Michał Kazimierz Pac hetman wielki litewski. Otwarcie popierał cara. Otwarcie przeciwstawiał się Janowi Sobieskiemu.
Michał Kazimierz Pac - fragment portretu
Michał Kazimierz Pac - fragment portretuFoto: Wikipedia/domena publiczna

Ród Paców

Był dowódcą silnym i nieznoszącym sprzeciwu. Często też swoimi działaniami doprowadzał do trudnych sytuacji w armii i kampaniach polskiego króla. Prawdą jest też, że głównie za jego sprawą ród Paców wybił się na pierwszorzędne znaczenie i dominację w ówczesnej Litwie, co oczywiście powodowało mniejsze znaczenie rodów Radziwiłłów i Sapiehów. W życiu był też gorliwie i na pokaz wierzącym człowiekiem, czego dowodem liczne fundowane przez niego świątynie. Najbardziej znany jest kościół świętych Piotra i Pawła w Wilnie, kościół w którym spoczął po śmierci.

Spór z Sapiehami

Historycy, spierając się o wiele z jego działań i zabiegów, w jednym są zasadniczo zgodni, że był wiecznym antagonistą. Tak też pisze o nim, w swoim opracowaniu na stronach "Pasażu Wiedzy" Muzeum w Wilanowie, historyk Wojciech Kalwat, w pierwszych słowach zwracając uwagę na źródło późniejszych animozji między Pacem a Janem Sobieskim: "Służbę wojskową zaczynał w okresie zmagań z Chmielnickim. Na polach bitewnych niczym szczególnym się nie wyróżnił, za to ciężko posiekł w pojedynku Jana Sobieskiego o pannę Orchowską. Od tego momentu nie było zgody między nimi. Podczas "potopu" podpisał akt poddania Litwy, ale szybko opuścił Szwedów i udał się pod sztandary Gosiewskiego. Pod jego dowództwem, na czele własnej chorągwi walczył w Prusach Książęcych i Inflantach. Odznaczył się zwłaszcza podczas oblężenia Parnawy. Nie dziw więc, że posypały się nań awanse i starostwa. Wchodząc w spór z Sapiehami, znalazł się automatycznie w obozie królewskim, za co w październiku 1659 r. został oboźnym litewskim. Od tego momentu stał na czele własnej dywizji i bezustannie sabotował rozkazy Sapiehy, kaptował za to sojuszników do królewskiego planu elekcji vivente rege. Po zabójstwie Gosiewskiego, stanął na czele mścicieli hetmana i przyczynił się do rozbicia konfederacji żołnierskiej".

Bunt i przekora

To po hetmanie polnym litewskim Wincentym Gosiewskim "odziedziczył" buławę hetmańską, a także urząd wojewody smoleńskiego. Kolejna buława, wyższa rangą buława hetmana wielkiego litewskiego w 1667 roku spłynęła na tego wiecznego malkontenta, kiedy to w czasie rokoszu Lubomirskiego wziął stronę króla Jana Kazimierza. Jak się zdaje czynił to bardziej z przekory niż z miłości do króla, bo w bitwie pod Mątwami, gdzie król przegrał z rokoszanami, mimo znacznie liczniejszego wojska, koniunkturalnie nie wziął udziału. Co ciekawe, już rok później, po abdykacji króla popierał carewicza Fiodora (późniejszego cara Fiodora III) jako kandydata do polskiej korony, by później, w opozycji do Jana Sobieskiego, popierać Michała Korybuta Wiśniowieckiego. To właśnie dzięki niemu stał się jego elektorem z województwa wileńskiego podpisując królewskie pacta conventa.

Kolejnym "trudnym" w jego historii faktem jest bunt w wojsku litewskim, którego był sprawcą, podczas wyprawy chocimskiej w 1673 roku. Mimo wygranej, nie świętował, lecz zebrał wojska litewskie i się oddalił. A już rok później na sejmie konwokacyjnym ponownie popierał cara Rosji do korony polskiej... tym razem Aleksego Michajłowicza. Będąc elektorem Jana III Sobieskiego i mimo podpisania jego pacta conventa, prowadził z nim zażartą kłótnię, której efektem stało się paktowanie z Carstwem Rosyjskim, Austrią i Brandenburgią. Kalwat w tym miejscu dodaje: "Po elekcji Jana III stanął w opozycji do nowego władcy, opuszczając obóz wojskowy podczas ciężkich zmagań 1674 r. Król uznał to za jawną dezercję, ale nie miał sił, by ukarać zarozumiałego magnata. Kiedy znów przybył do obozu wojskowego, bardziej zajmował się intrygami niż walką. (...) Bez ustanku zwalczał monarsze plany bałtyckie oraz był jednym z organizatorów spisku antykrólewskiego w 1678 r. Pac był niezłym wodzem, ale niestety pozostawił po sobie opinię wiecznego malkontenta i antagonisty Jana Sobieskiego".

Co ciekawe, pochowany został pod schodami wejściowymi do kościoła świętych Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie, dokładnie jak rozporządził w testamencie. Testamentowy jest też rodzaj pochówku - w płycie nagrobnej osadzonej w posadzce wyryto napis po łacinie "Hic iacet peccator", co tłumaczy się "Tu leży grzesznik". Dość ciekawy jest też napis na frontonie kościoła, napis bezpośrednio nawiązujący do nazwiska rodowego i do samego fundatora: "Regina Pacis funda nos in pace", który można przetłumaczyć jako "Królowo pokoju umacniaj nas w pokoju", co jawnie sugeruje, by ten "pokój" umacniany był w samym Pacu.

PP


Czytaj także

159 lat temu stracono Konstantego Kalinowskiego

Ostatnia aktualizacja: 23.03.2023 05:35
22 marca 1864 roku, władze carskie przeprowadziły w Wilnie publiczną egzekucję Konstantego "Kastusia" Kalinowskiego, jednego z przywódców powstania styczniowego na terenach Białorusi i Litwy. Środowiska niezależne Białorusi uważają go za bohatera, a władze ignorują.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kamieniec Podolski – przedmurze chrześcijaństwa

Ostatnia aktualizacja: 18.08.2023 05:44
18 sierpnia 1672 roku wojska tureckie rozpoczęły oblężenie Kamieńca Podolskiego, najpotężniejszej warowni Rzeczpospolitej na kresach wschodnich, która w ciągu 200 lat oparła się 40 najazdom tureckim.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Sobieski i Marysieńka - miłość zapisana w listach

Ostatnia aktualizacja: 30.01.2023 05:46
- Sobieski i Marysieńka to bez wątpienia jedno z najosobliwszych w świecie zdarzeń miłosnych. Ucieleśniona bajka, jedna miłość wypełniająca całe życie człowieka - słyszymy w audycji z cyklu "Wielkie romanse".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Unia hadziacka i marzenia o stworzeniu Rzeczpospolitej Trojga Narodów

Ostatnia aktualizacja: 16.09.2023 05:40
16 września 1658 zostało zawarte porozumienie pomiędzy Rzeczpospolitą Obojga Narodów a hetmanem kozackim Iwanem Wyhowski zakładało powołanie do życia nowego państwa składającego się z Korony, Wielkiego Księstwa Litewskiego i kozackiego Księstwa Ruskiego. Planów tych nigdy nie udało się jednak zrealizować.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Pałace Wilna XVII–XVIII wieku". Przywracanie pamięci o budynkach i ludziach

Ostatnia aktualizacja: 28.07.2022 10:00
Monumentalne dzieło prof. dr hab. Anna Czyż zatytułowane "Pałace Wilna XVII–XVIII wieku" to kompendium wiedzy o dziejach siedzib rodowych m.in. Hlebowiczów, Tyszkiewiczów i Radziwiłłów na terenach Rzeczpospolitej.
rozwiń zwiń