Historia

18 marca

Ostatnia aktualizacja: 18.03.2011 00:00
Rozpoczęła się przeprowadzka stolicy Polski z Krakowa do Warszawy.
Audio
  • Romuald Morawski o przeniesieniu stolicy do Warszawy

1314 - W Paryżu spłonęli na stosie: wielki mistrz zakonu templariuszy Jakub de Molay oraz 54 dostojników zakonnych. Dobra zakonne przejął król Francji Filip IV Piękny.
1477 - Zmarł Przemysł II, książę głogowski i cieszyński. 
1584 - Zmarł Iwan IV Groźny, pierwszy car moskiewski, od 1547 roku car Rosji. Stworzył podwaliny przyszłej potęgi Moskwy, stosowal oriczninę - politykę terroru, podbił chanaty kazański i astrachański, był znany z okrucieństwa. Z Polakami i Szwedami walczył o dominację w basenie Morza Bałtyckiego.

1596 - Rozpoczęła się przeprowadzka dworu Zygmunta III Wazy z Krakowa do Warszawy, która trwała 15 lat.

1713 - W Liptowskim Mikulaszu na Słowacji został stracony Jerzy Janosik, Słowak, tatrzański bohater ludowy, jeden z najsłynniejszych karpackich zbójników, żyjący na przełomie XVII i XVIII wieku. Sąd skazał Janosika na karę śmierci przez powieszenie na haku. Wyrok wykonano 18 marca 1713 roku. Urodził się 25 stycznia 1688 roku.
1789 - Zmarł Andrzej Badurski, lekarz. Założył pierwszy w Polsce szpital kliniczny, zreformował wydział lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz system organizacji aptek w Krakowie. Urodził się w 1840 roku.
1808 - Dekretem Fryderyka Augusta została powołana Szkoła Prawa i Administracji w Warszawie, pierwsza tego typu uczelnia w kraju. W 1816 roku została włączona do Uniwersytetu Warszawskiego.
1822 - Zmarł Valentin Hauey, francuski wynalazca wypukłego alfabetu dla niewidomych do czytania dotykiem, udoskonalonego później przez Braille'a. Założył w Paryżu pierwszą szkołę dla niewidomych dzieci. (ur. 1745).
1838 - Urodził się William Cremer, angielski cieśla, pacyfista i wieloletni członek parlamentu, który w 1903 roku jako pierwszy Anglik otrzymał pokojową Nagrodę Nobla.
1842 - Urodził się Stephane Mallarme, francuski poeta, teoretyk symbolizmu, autor kilkudziesięciu wierszy o trudnej, wyrafinowanej symbolice oraz poematów. Zmarł 9 kwietnia 1898 roku.
1844 - Urodził się Mikołaj Rymski-Korsakow, rosyjski kompozytor epoki romantyzmu, autor 15 oper, w tym: "Baśń o carze Sałtanie", skąd pochodzi słynny „Lot trzmiela”, "Pan Wojewoda", "Pskowianka", „Złoty kogucik”, a także symfonii, uwertur oraz suity "Szeherezada". Zmarł 21 czerwca 1908 roku.
1856 - Zmarł Franciszek Paszkowski, generał, adiutant Tadeusza Kościuszki i jego biograf; pierwszy przewodniczący Komitetu Kopca Kościuszki.
1858 - Urodził się Rudolf Diesel, niemiecki konstruktor, wynalazca wysokoprężnego silnika spalinowego, który zrewolucjonizował przemysł i komunikację. Zginął w katastrofie okrętu, 29 września 1913 roku.
1860 - Urodził się Jan Gwalbert Pawlikowski, ekonomista, publicysta i polityk, historyk literatury, taternik, pionier ochrony przyrody. Orędownik utworzenia na terenie Tatr parku narodowego, prowadził badania speleologiczne w Tatrach i jako pierwszy opisał jaskinie w Dolinie Kościeliskiej. Zmarł 5 marca 1939 roku.
1869 - Zmarła Magdalena Łuszczewska, literatka, nazywana Niną, matka pisarki Deotymy. Prowadziła słynny salon literacki, w którym bywali: Lenartowicz, Norwid i Żmichowska. Była członkiem rzeczywistym Academia dell'Arcadia. Urodziła się 20 marca 1806 roku.
1869 - Urodził się Neville Chamberlain, brytyjski premier, który wprowadził wielką Brytanię do drugiej wojny światowej. Jeden z sygnatariuszy układu monachijskiego w 1938 roku, autor powiedzenia "W wojnach, bez względu na to, która strona będzie się uważała za zwycięzcę, nie ma wygranych, są tylko przegrani". Zmarł 9 listopada 1940 roku.
1871 - Początek Komuny Paryskiej, rewolucyjnego i patriotycznego powstania ludności Paryża wywołanego trudną sytuacją materialną, radykalizacją nastrojów, przegraną wojną z Prusami. Stłumiona przez wojska rządowe 28 maja 1871 roku. W walkach po stronie komunardów uczestniczyło wielu Polaków, w tym Jarosław Dąbrowski i Walery Wróblewski.
1881 - W Krakowie ruszył pierwszy tramwaj konny, linia prowadziła od mostu Podgórskiego przez Rynek i Bramę Floriańską do dworca kolejowego.
1893 - Zmarł Gerard Adriaan Heineken, holenderski przemysłowiec, założyciel w 1963 roku jednej z największych firm piwowarskich na świecie - Heineken.
1895 - Bracia Auguste i Louis Lumiere rozpoczęli przygotowania do produkcji pierwszego filmu "Wyjście robotników z fabryki", którego publiczna projekcja odbyła się 28 grudnia 1895 roku w Paryżu. Wydarzenie uznano za początek kina światowego.
1907 - Zmarł Aime Laussedat, geodeta i astronom francuski, twórca fotogrametrii, konstruktor pierwszych kamer i przyrządów fotogrametrycznych. 
1913 - Urodził się Rene Clement, francuski reżyser, autor filmów dokumentalnych i fabularnych, jak "Bitwa o szyny", "W pełnym słońcu", "Zakazane zabawy", „Piękna i Bestia”. Zmarł 17 marca 1996 roku. 
1918 - Zmarł Tadeusz Korzon (czyt.Kor-zon), historyk, członek Akademii Umiejętności, główny przedstawiciel warszawskiej szkoły historycznej. Uczestniczył w powstaniu styczniowym. Współredagował Wielką Encyklopedię Powszechną. Jest autorem "Dziejów wojen i wojskowości w Polsce", „Historia starożytna”. Ulica jego imienia znajduje się na Targówku w Warszawie. Urodził się 9 listopada 1839 roku.
1921 - Polska i Rosja podpisały w Rydze traktat pokojowy, kończący formalnie wojnę polsko-bolszewicką . Działania militarne ustały 18.10.1920 roku.
1928 - Zmarł Jan Franciszek Smulski, działacz polonijny w Stanach Zjednoczonych, członek Związku Narodowego Polskiego, założyciel i właściciel polskiego banku w USA, prezes Fundacji na rzecz Polskich Ofiar Wojny w okresie I wojny światowej.
1929 - Urodziła się Christa Wolf, niemiecka poetka, jedna z czołowych pisarek i eseistek niemieckich, autorka powieści "Niebo podzielone", "Kassandra", "Wymiar autorski".
1930 - Urodził się Ryszard Sobolewski, aktor filmowy i teatralny, związany z teatrami Poznania, Łodzi, Szczecina i Krakowa. Występował również w filmach: „Gorączka”, „Spis cudzołożnic”, „Historie miłosne”, „Wakacje z madonną” i w serialach telewizyjnych „Plebania”, „Pensjonat pod różą”. Zmarł 9 lipca 2005 roku.
1930 - Urodził się Józef Zbiróg, aktor filmowy i teatralny, związany z teatrami Gdańska, Kielc, Katowic i Łodzi. Grał w filmach: „Szkice węglem”, „Gdzie jest generał”, „Pierwszy pawilon”, „Wolne miasto”, „Kobieta w kapeluszu”, „Śmierć prezydenta”. Zmarł 10 kwietnia 2009 roku.
1942 - Zmarł Jan Włodarkiewicz, pseudonim "Damian" i "Darwicz". Był komendantem głównym konspiracyjnej Tajnej Armii Polskiej i Konfederacji Zbrojnej oraz komendantem "Wachlarza". Zginął we Lwowie, w niewyjaśnionych okolicznościach.
1943 - Zmarła Helena Mniszkówna, pisarka, autorka powieści romansowych z życia "wyższych sfer", jak: "Trędowata", „Ordynat Michorowski". Znana była również z działalności społecznej, zakładała ochronki i szkoły dla dziewcząt. Urodziła się  24 maja 1878 roku w Kurczycach na Wołyniu.
1943 - Zmarła na Pawiaku Hanna Szapiro, pseud. Hanka Sawicka, działaczka komunistyczna, organizatorka i przewodnicząca Związku Walki Młodych. W PRL Hanna Sawicka została wykreowana na „pierwszą przewodniczącą ZWM” i bohaterkę walk o niepodległość. Uczyniono z niej jedną z propagandowych ikon komunistycznego ruchu młodzieżowego. Urodziła się 19 grudnia 1917 roku.
1944 - Przekształcenie I Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w Związku Radzieckim w Armię Polską w ZSRR.
1945 - Po 10 dniach walk żołnierze 1. armii Wojska Polskiego zdobyli Kołobrzeg. Odbyła się ceremonia ponownego aktu zaślubin Polski z morzem. Pierwsze zaślubiny miały miejsce w 1920 roku w Gdyni z udziałem generała Józef Hallera.
1946 - Na ulicach Warszawy pojawiły się piętrowe autobusy z Londynu. Kursowały między Śródmieściem a Żoliborzem.
1948 - Urodził się Kazimierz Nowosielski, poeta, krytyk literacki, autor zbiorów kilkunastu tomów, głównie poetyckich - „Miejsce na brzegu”, „Stan skupienia”, „Codzienna zapłata”, „Uparte oddychanie”, "Dar zamieszkiwania".
1949 - W Waszyngtonie ogłoszono formułę Paktu Północnoatlantyckiego.
1954 - Urodził się Roman Frankl, aktor, kompozytor i piosenkarz, którego największym przebojem była piosenka "Mężczyzna na niepogodę". Zagrał również w filmach "Wściekły", "Lata dwudzieste... lata trzydzieste", „Urodziny młodego warszawiaka”. Autor książki „Maria Koterbska, karuzela mojego życia”.
1956 - Urodził się Edward Żentara, aktor, grał w filmach „Trzy młyny”, „C.K. Dezerterzy”, „Dziki”. Od 2004 roku dyrektor Bałtyckiego Teatru Dramatycznego w Koszalinie.
1959 - Prezydent USA Dwight Eisenhower podpisał akt włączenia Hawajów - jako 50. stanu - do Stanów Zjednoczonych.
1959 - Urodził się Luc Besson, francuski reżyser, scenarzysta i producent, zrealizował między innymi: "Piąty element", " Wielki błękit", "Leon zawodowiec", "Joanna d'Arc", "Taxi 2".
1963 - Powstało Towarzystwo Przyjaciół Warszawy.
1964 - Ukazał się PRL-owski dekret zakazujący Cyganom prowadzenia koczowniczego trybu życia.
1964 - Zmarł Norbert Wiener, amerykański fizyk, twórca cybernetyki, autor prac z zakresu podstaw matematyki, fizyki teoretycznej, teorii informacji, analizy funkcjonalnej.
1965 - Radziecki kosmonauta Aleksiej Leonow pierwszy na świecie opuścił kabinę statku kosmicznego „Woschod 2” i przebywał w przestrzeni kosmicznej ponad 12 minut.
1965 - Zmarł Faruk I, ostatni król Egiptu, rządził w latach 1936-52.
1966 - Wydanie przez Watykan instrukcji, znoszącej ekskomunikę katolików, którzy zawarli związek małżeński według ceremonii innej niż katolicka.
1974 - Urodził się Grzegorz Napieralski, polityk, od 2004 roku poseł na Sejm. Od 31 maja 2008 roku przewodniczący Sojuszu Lewicy Demokratycznej.
1980 - Zmarła Tamara Łempicka, malarka epoki art déco. Od początku lat 20. - w Paryżu, gdzie stała się jedną z modniejszych portrecistek: „Portret młodej kobiety”, „Portret księżnej de la Salle”, „Autoportret w zielonym Bugatti”, „Cztery akty”, „Portret Madame M.”
1980 - Zmarł Erich Fromm, amerykański psychoanalityk, jeden z twórców psychologii społecznej,  zwolennik humanistycznej psychoanalizy. Autor prac: "Ucieczka od wolności", „Zapomniany język”, „Psychoanaliza a religia”, „O sztuce miłości”, „Mieć czy być”. Od 1933 roku w Stanach Zjednoczonych. Urodził się 23 marca 1900 roku.
1990 - W pierwszych i jedynych wolnych wyborach parlamentarnych w NRD zwyciężyły partie: "Sojusz dla Niemiec", zjednoczony z CDU "Demokratyczny przełom" i "Niemiecka Unia Społeczna" /DSU/. Nowo wybrani posłowie zdecydowali o zniesieniu komunizmu i przyłączeniu państwa do Republiki Federalnej Niemiec.
1994 - Prezydenci Bośni i Hercegowiny Alija Izetbegowic i Franjo Tudjman podpisali w Waszyngtonie dokumenty o utworzeniu federacji muzułmańsko-chorwackiej na terytoriach obu stron, nie zajętych przez Serbów.
1995 - W Belgii zniesiono obowiązkową służbę wojskową.
1996 - Zmarł Odysseus Elitis, grecki poeta, eseista, tłumacz, autor prac: „Orientacje”, „Król słońca”, „Drzewo światła i czternasta piękność”. Laureat literackiej Nagrody Nobla w 1979 roku.
1999 - Zmarł Zbigniew Wojciechowski, dziennikarz sportowy, współzałożyciel Klubu Dziennikarzy Sportowych, autor sztuk teatralnych i książek dla dzieci.
2000 - Zmarł Lothrop Worth, jeden z najbardziej cenionych amerykańskich operatorów filmowych, rozpoczynający swoją karierę filmową jeszcze w epoce filmu niemego.
2003 - Zmarł Alan Keith, brytyjski disc-jockey radiowy, którego kariera w BBC trwała 70 lat. Popularność wśród słuchaczy zawdzięczał "kojącemu" głosowi oraz umiejętności nawiązania indywidualnego kontaktu ze słuchaczami. Za działalność radiową został uhonorowany Orderem Imperium Brytyjskiego.
2004 - Po 23. latach pracy odszedł z funkcji przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski kardynał Józef Glemp. Nowym przewodniczącym został arcybiskup Józef Michalik.
2008 - Zmarł Anthony Minghella, angielski dramaturg i reżyser filmowy,  twórca filmów „Głęboko, prawdziwe, do szaleństwa”, „Rozstania i powroty”, „Wzgórze nadziei”, oraz „Angielski pacjent”, za który w 1996 roku otrzymał Oscara.








Czytaj także

Wygrana wojna i przegrany pokój

Ostatnia aktualizacja: 18.03.2011 06:00
Dla jednych był porażką polskich elit politycznych, dla drugich zwycięstwem ich realizmu. Traktat Ryski kończył wojnę z bolszewikami, ale nie likwidował zagrożenia ze Wschodu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

17 marca

Ostatnia aktualizacja: 17.03.2011 00:00
Uchwalono pierwszą nowoczesną polską konstytucję.
rozwiń zwiń
Czytaj także

19 marca

Ostatnia aktualizacja: 19.03.2011 00:00
Urodził się Jerzy Jurandot - autor tekstów dla najsłynniejszych przedwojennych kabaretów warszawskich, twórca i pierwszy dyrektor Teatru "Syrena".
rozwiń zwiń