Historia

20 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 20.04.2011 00:00
Urodził się Wojciech Korfanty, działacz niepodległościowy, przywódca III powstania śląskiego.
Audio
  • Program przygotowany z okazji 50 rocznicy wybuchu Trzeciego Powstania Śląskiego zawierający m. in: przemówienie Mieczysława Chmielewskiego - szefa tajnej organizacji powstańczej Centrala Wychowania Fizycznego; odtworzoną z taśmy archiwalnej wypowiedź dr Michała Grażyńskiego - ówcześnie szefa sztabu powstańczej grupy operacyjnej "Wschód".

1194 - Zmarł Odon, książę poznański i kaliski, syn Mieszka III Starego.
1313 - Zmarł Bolesław II, książę płocki i mazowiecki. Był jednym z pretendentów do rządów w księstwie krakowskim. Jest uważany za pierwszego gospodarza grodu warszawskiego. Miał opinię srogiego i sprawiedliwego władcy. Po śmierci Bolesława  Mazowsze zostało podzielone między jego synów.
1799 - Urodził się Wojciech Jastrzębowski, przyrodnik, profesor fizyki, zoologii, mineralogii i ogrodnictwa w Instytucie Agronomicznym w Marymoncie pod Warszawą, jeden z twórców ergonomii. Jest autorem prac między innymi "Historia naturalna”, "Klucz do układu przyrodzonego roślin”. (zm. 30.12.1882)   
1807 - Urodził się Wincenty Pol, poeta, prozaik, geograf. Rozpoczął systematyczne badania geograficzne w Karpatach. Przyczynił się do powstania pierwszej na ziemiach polskich katedry geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Napisał cykl pieśni narodowo-patriotycznych "Pieśni Janusza", z którego pochodzi "Śpiew z mogiły" z muzyką Fryderyka Chopina oraz poemat "Mohort". (zm. 2.12.1872)
1826 - Zmarł Zygmunt Vogel zw. Ptaszkiem, malarz i rysownik, twórca akwarel poświęconych Warszawie, pedagog. Z polecenia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego odbył podróż po kraju utrwalając widoki miast, zamków, ruin i rezydencji. Część z nich została wydana w akwafortach "Zbiór widoków sławniejszych pamiątek narodowych w Polsce". 185 rocznica
1838 - Zmarł Mikołaj Nowosilcow, rosyjski hrabia, polityk, wróg polskich ruchów wolnościowych, rusyfikator. Od 1824 roku był kuratorem wileńskiego okręgu naukowego. Przyczynił się do wykrycia spisków Filomatów i Filaretów.
1856 - Urodził się Jean Dybowski, francuski agronom, botanik i podróżnik polskiego pochodzenia. Odbył wiele wypraw badawczych po Afryce, przyczynił się do zagospodarowania obszarów pustynnych Sahary. (zm. 18.12.1928) 155 rocznica
1868 - Urodził się Adolf Warski, właściwe nazwisko Jerzy Adolf Warszawski, działacz robotniczy, dziennikarz i publicysta. Był współtwórcą SDKPiL, przywódcą Komunistycznej Partii Polski, posłem na Sejm w latach 1926 - 1927 i 1928 - 1929. Na początku lat 30-tych wyjechał do Związku Radzieckiego. Pracował w Instytucie Marksa-Engelsa-Leninaw Moskwie. Został aresztowany podczas czystek stalinowskich. Skazany na karę śmierci został stracony 09.07.1937. 

1873 - Urodził się Wojciech Korfanty, przywódca narodowy Górnego Śląska, związany z Chrześcijańską Demokracją oraz Ruchem Narodowym. Był jednym z przywódców powstań śląskich, komisarzem plebiscytowym na Górnym Śląsku oraz współzałożycielem Frontu Morges - politycznego porozumienia działaczy stronnictw centrowych. Poseł na Sejm II RP, działacz Centrolewu. Był jednym z największych politycznych wrogów Józefa Piłsudskiego. W 1930 roku aresztowany i osadzony w twierdzy brzeskiej. Po zwolnieniu zasiadał w Sejmie Śląskim i Senacie RP. W 1935 roku w obawie przed kolejnymi prześladowaniami przeciwników politycznych wyemigrował do Pragi czeskiej. Do Polski wrócił w kwietniu 1939 roku. Natychmiast został aresztowany został osadzony w wiezieniu na Pawiaku. Przetrzymywano go przez 3 miesiące i zwolniono po licznych protestach. Zmarł wkrótce po wyjściu z więzienia. (zm. 17.08.1939)

1889 - Urodził się Paul Karrer, szwajcarski chemik, profesor chemii organicznej w Zurychu. Określił budowę witamin A i B2. Zsyntetyzował witaminy B2 i E, wyodrębnił witaminę K1. Został laureatem nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1937 roku. Napisał podręcznik do chemii organicznej. (zm. 18.06.1971)   
1889 - Urodził się Adolf Hitler, polityk niemiecki, führer i kanclerz Rzeszy od 1934 roku, przywódca Narodowo-Socjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP). Był ideologiem niemieckiej odmiany faszyzmu zwanej hitleryzmem lub narodowym socjalizmem, a także twórcą i dyktatorem III Rzeszy. Zbrodniarz wojenny odpowiedzialny za zbrodnie przeciw ludzkości. Popełnił samobójstwo 30.04.1945 roku w oblężonym przez  wojska radzieckie Berlinie.  
1893 - Urodził się Joan Miro, kataloński malarz, rzeźbiarz, grafik i scenograf, autor takich dzieł jak: "Karnawał arlekina", "Kobieta w nocy" i "Trzy ptaki w przestrzeni". (zm. 15.12.1983)
1893 - Urodził się Jan Stanisławski, anglista, leksykograf, lektor języka angielskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Podczas okupacji był wieziony w obozie Sachsenhausen. (zm. 04.08.1973)  
1897 - Urodził się Jerzy Petersburski, kompozytor, autor licznych przebojów, m.in. "Tango Milonga", "Już nigdy", "Ostatnia niedziela" czy "Odrobinę szczęścia w miłości". (zm. 7.10.1979).  
1900 - Urodził się Fred Raymond, austriacki kompozytor pochodzenia czeskiego, autor popularnych operetek m.in. "Błękitna maska” oraz szlagierowych piosenek "W maleńkiej cichej tej kawiarence”, "Zgubiłem swe serce w Heidelbergu”. (zm. 10.01.1954)  
1905 - Urodziła się Hanna Januszewska, pisarka i poetka. Tworzyła baśnie, utwory dla dzieci i młodzieży, słuchowiska radiowe, tłumaczyła literaturę fantastyczną. Napisała książki "Jak Pyza wędrowała", "Siwa gąska, siwa". Jej "Bajki o czterech wiatrach" zostały wpisane na Listę Honorową im. Jana Christiana Andersena. (zm. 18.07.1980).
1909 - Urodził się Witold Krzemieński, dyrygent, kompozytor i pedagog, profesor Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie i w Poznaniu, autor muzyki do wielu filmów między innymi "Irena do domu”, "Dwie brygady”, "Komedianty”, "Szatan z siódmej klasy”. (zm. 27.08.2001)  
1910 - Urodził się Jan Dobraczyński, pisarz, publicysta, w latach 30. współpracownik tygodnika "Prosto  z mostu”. W czasie wojny był żołnierzem AK i działaczem podziemia kulturalnego. Po wojnie - działaczem katolickim współpracującym z władzami PRL. Jest autorem powieści "Najeźdźcy”, "Zamorski diabeł”, "Dwa stosy”, "Mocarz”, "Listy Nikodema”, "A znak będzie mu dany”, "Niezwyciężona armada”, "Spalone mosty” oraz opowiadań i rozważań religijnych. (zm. 05.03.1994)
1920 - W Chorzowie (Bismarckhütte) powstał klub piłkarski „Ruch”.  
1921 - Zmarła Teresa Ciszkiewiczowa, lekarka, działaczka społeczna i polityczna, uczestniczka powstania styczniowego; jedna z pierwszych w Polsce kobiet lekarzy i pionierka ruchu emancypacyjnego. 85 rocznica
1924 - W Turcji ogłoszono konstytucję, uznającą świeckość państwa, znoszącą poligamię i przyznającą kobietom prawo wyborcze.  
1941 - Urodził się Ryan O’Neal, amerykański aktor, grał w filmach: "Opowieści wikingów”, "Love story”, "Papierowy Księżyc”, "Barry Lyndon”, "O jeden most za daleko”, "No i co doktorku?”. 65 rocznica
1945 - Zmarł Wacław Sieroszewski, pseudonim Wacław Sirko, pisarz, etnograf, działacz niepodległościowy. Za działalność polityczną był dwukrotnie zesłany na Syberię. W odrodzonej Polsce pełnił funkcję senatora  i prezesa Polskiej Akademii Literatury. Jest autorem prac etnograficznych "Dwanaście lat w kraju Jakutów”, "Korea. Klucz Dalekiego Wschodu” i beletrystycznych "Na kresach lasów”,  "Ciupasem na Syberię”, "W matni”. (ur. 24.08.1858).  
1949 - W Paryżu odbył się I światowy Kongres Obrońców Pokoju, podczas którego utworzono Światową Radę Pokoju.
1949 - Urodziła się Jessica Lange, amerykańska aktorka filmowa, grała między innymi w filmach: "King Kong”, "Cały ten zgiełk”, "Przylądek strachu", "Rob Roy", "Tytus Andronikus”, "Duża ryba”. Za role w filmach "Tootsie” i "Błękit nieba" dostała w 1982 i 1995 roku Oscary. 
1957 - Premiera filmu "Kanał" w reżyserii Andrzeja Wajdy. Data ta jest uważana za symboliczny początek polskiej szkoły filmowej.  
1960 - Urodził się Paweł Chmielewski, reżyser, między innymi seriali telewizyjnych "Klan”, "Adam i Ewa”, "Pierwsza miłość”, "Na kocią łapę”.
1966 - Zmarł Zenon Wasilewski, reżyser filmów lalkowych, plastyk, fotografik, pionier polskiego filmu animowanego. Był twórcą filmów dla dzieci "Za Króla Krakusa", "Lis chytrusek", "Szewczyk Dratewka". 45 rocznica
1970 - Zmarł śmiercią samobójczą Paul Celan, urodzony w Rumunii reprezentant niemieckojęzycznej poezji lat powojennych. Jest autorem wierszy o tematyce okrucieństwa wojny i martyrologii Żydów: "Piasek z urn”, "Mak i pamięć. Od 1948 roku mieszkał we Francji.
1985 - Zmarł Charles Francis Richter, amerykański geofizyk, autor prac o sejsmologii, twórca skali określającej siłę trzęsienia ziemi, tzw. "skali Richtera". (ur. 26 kwietnia 1900)  
1986 - Zmarł Aleksiej Arbuzow, rosyjski pisarz, autor sztuk teatralnych "Irkucka historia", "Opowieści Starego Arbatu". 25 rocznica
1995 - Urny z prochami Marii Skłodowskiej-Curie i jej męża Piotra Curie przeniesiono do paryskiego Panteonu. Polska uczona, dwukrotna laureatka nagrody Nobla, była pierwszą kobietą pochowaną w Panteonie w uznaniu jej zasług. Spoczywają tam szczątki kilkudziesięciu najwybitniejszych francuskich pisarzy, filozofów, polityków i wojskowych.
2001 - Zmarł w Berlinie Giuseppe Sinopoli, włoski dyrygent, kompozytor, autor utworów: "Opus Ghimal", "Piano sonata", "String quartet", opera "Lou Salome". 10 rocznica
2001 - Zmarł Krzysztof Wolicki, dziennikarz, publicysta, tłumacz; w latach 50. pracował w PAP, "Trybunie Ludu”, "Sztandarze Młodych”. W latach 70. publicysta czasopism drugiego obiegu "Głos” i "Krytyka”; komentator dzienników francuskich; od 1991 r. korespondent polityczny paryskiej "Kultury”. 10 rocznica
2002 - Zmarł Vlastimil Brodsky, czeski aktor filmowy i teatralny, grał między innymi w "Pociągach pod specjalnym nadzorem" oraz "Babim lecie", a także w serialu dla dzieci "Arabela".
2003 - Zmarł Bernard Katz, angielski elektrofizjolog, laureat nagrody Nobla w 1970 roku w dziedzinie medycyny za badania nad mediatorami - substancjami wyzwalanymi w synapsach w wyniku pobudzenia neuronu.
2004 - Zmarła Mary McGrory, amerykańska dziennikarka i publicystka "The Washington Star" i "The Washington Post". Jako zdecydowana przeciwniczka wojny wietnamskiej i krytyk polityki Richarda Nixona znalazła się na "czarnej liście" przeciwników prezydenta. Artykuły o aferze Watergate przyniosły jej, jako pierwszej kobiecie, nagrodę Pulitzera w 1975 roku.    
2007 - Zmarł Andrew Hill, amerykański pianista i kompozytor jazzowy. W latach 50-tych występował wspólnie z Milesem Davisem i Charlie Parkerem.  




Czytaj także

19 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 19.04.2011 00:00
Powstanie w getcie warszawskim. Do walki z hitlerowcami stanęło 1000-1500 słabo uzbrojonych powstańców z kilku organizacji podziemnych funkcjonujących w getcie. Niemcy rzucili przeciw nim ponad 3000 uzbrojonych po zęby żołnierzy i policjantów. Po upadku powstania do obozów zagłady trafiło ok. 50000 osób, które przeżyły powstanie.
rozwiń zwiń