Historia

1 maja

Ostatnia aktualizacja: 01.05.2011 00:00
Koronacja i zaślubiny Anny Jagiellonki i Stefana Batorego.

 381 - Cesarz Teodozjusz Wielki zwołał Sobór konstantynopolitański I, sobór ten rozwiązać miał problem teologiczny herezji pneumatomachów, polegającej na uznawaniu Ducha Świętego za istotę stworzoną, w wyniku dyskusji dotyczącej Jego natury do artykułu Credo Nicejskiego: "Wierzymy w Ducha Świętego”, ojcowie soborowi dodali słowa: "Pana i Ożywiciela, który od Ojca pochodzi, który z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę, który mówił przez proroków", w ten sposób powstało Credo, które nosi nazwę nicejsko-konstantynopolitańskiego i od VI wieku jest recytowane przez wiernych podczas nabożeństwa. Podawane są też daty: 380 i 382 rok. 1630 rocznica
1097 - Wyświęcenie katedry gnieźnieńskiej po odbudowie ze zniszczeń w latach 40-tych X wieku.

1576 - W katedrze na Wawelu odbyły się zaślubiny i koronacja Stefana Batorego i Anny Jagiellonki. Była to pierwsza od 143 lat wspólna koronacja pary monarszej. Anna została wybrana w drodze elekcji na władczynię Polski. Z inicjatywy kasztelana bieckiego Stanisława Szafrańca wybrano jej wkrótce na małżonka księcia Siedmiogrodu Stefana Batorego, którego ogłoszono królem Polski 14 grudnia 1575 roku. 435 rocznica

1579 - Król Stefan Batory powołał w Wilnie Uniwersytet Wileński, wśród jego profesorów znaleźli się Jan i Jędrzej Śniadeccy, Joachim Lelewel, Jakub Wujek, Piotr Skarga. Jest to jeden z najstarszych uniwersytetów w Europie, od 1939 roku działa jako uczelnia litewska.
1707 - Królestwa Anglii i Szkocji oraz Irlandii połączyły się w jedno państwo o nazwie Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii.
1769 - Urodził się Arthur Wellesley, pierwszy książę Wellington, angielski generał i polityk, brytyjski premier w latach 1828 -1830. Zmarł 14 września 1852 roku.
1808 - W Księstwie Warszawskim zaczął obowiązywać kodeks cywilny Napoleona I Bonapartego, zawierający normy prawne przyjęte w czasie rewolucji francuskiej.
1821 - Walerian Łukasiński i Jan Umiński powołali w Warszawie Towarzystwo Patriotyczne, w miejsce rozwiązanego Wolnomularstwa Narodowego. Towarzystwo stawiało sobie za cel odzyskanie przez Polskę niepodległości w granicach przedrozbiorowych. Zostało rozwiązane przez władze carskie w końcu lat  20. XIX wieku. 190 rocznica
1839 - Urodził się Hilaire de Bernigaud Chardonnet, francuski chemik i przemysłowiec, twórca przemysłowej metody otrzymywania z nitrocelulozy sztucznego jedwabiu, który od 1891 roku produkował w założonej przez siebie fabryce sztucznego jedwabiu w Besançon. Zmarł 11 marca 1924 roku.
1851 - W Londynie została otwarta Wielka Wystawa Przemysłu i Cywilizacji Wszystkich Narodów. Zapoczątkowała wystawy światowe będące prezentacją postępu technicznego i przemian cywilizacyjnych. Na ekspozycji przedstawiono między innymi telegraf. 160 rocznica  
1852 - Urodził się Santiago Ramón y Cajal, hiszpański histolog, prekursor neurobiologii. W 1906 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny za badania nad strukturą systemu nerwowego. Napisał podręcznik histologii i techniki mikroskopowej. Zmarł 18 października 1934 roku.
1866 - Urodził się Stanisław Patek, prawnik, adwokat, dyplomata, od rewolucji 1905 roku obrońca w procesach politycznych, głównie członków Organizacji Bojowej PPS, między innymi Stefana Okrzei i Józefa Montwiłł-Mireckiego, po odzyskaniu niepodległości - organizator sądownictwa, minister spraw zagranicznych, poseł w Tokio, w Waszyngtonie i w Moskwie gdzie negocjował między innymi pakt o nieagresji, zginął w czasie powstania warszawskiego. (zm. 22.08.1944) 145 rocznica
1869 - Ukaz cara Aleksandra II, na mocy którego zniesiono całkowicie nauczanie w języku polskim we wszystkich gimnazjach w Królestwie Polskim, zlikwidowano polskie szkolnictwo wyższe, Szkołę Główną zamknięto, a w jej miejsce powołano uniwersytet z rosyjskim językiem wykładowym.
1873 - Zmarł David Livingstone, szkocki misjonarz protestancki, podóżnik, badacz i miłośnik Afryki, lekarz. Jako pierwszy Europejczyk przebył Afrykę z zachodu na wschód. Położył wielkie zasługi w zmianie spojrzenia Zachodu na ten kontynent. Odkrył środkowy bieg Zambezi, dotarł do potężnego wodospadu na tej rzece i nazwał go imieniem Królowej Wiktorii. Był przeciwnikiem niewolnictwa i walczył o jego zniesienie. Urodził się 19 marca 1813 roku.
1886 - Amerykańska Federacja Pracy, na znak protestu przeciw złym warunkom pracy w fabrykach, ogłosiła w Chicago masową akcję strajkową. Przywódców strajku skazano na śmierć. Na pamiątkę tych wydarzeń trzy lata później II Międzynarodówka proklamowała 1 Maja Świętem Międzynarodowej Solidarności Proletariatu. 125 rocznica
1890 - Pierwsza manifestacja 1-majowa w Warszawie, dzień 1. maja został wybrany jako święto robotnicze przez kongres założycielski II Międzynarodówki, obradujący w Paryżu w 1889 riju dla uczczenia rocznicy strajku robotników w Chicago w 1886 roku, brutalnie stłumionego przez policję.
1892 - Rozpoczął się "bunt łódzki”- sześciodniowy strajk robotników łódzkich, zakończony interwencją wojska carskiego i policji. Ówczesna prasa lewicowa donosiła o 12-tu ofiarach śmiertelnych.
1899 - Urodził się Witold Doroszewski, językoznawca, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, autor licznych prac z dziedziny językoznawstwa, słowotwórstwa, dialektologii oraz semantyki. Doroszewski był autorem 800 publikacji, redaktorem naczelnym "Słownika języka polskiego" oraz "Słownika poprawnej polszczyzny". Od 1935 roku, a następnie po II wojnie światowej prowadził pogadanki językowe w Polskim Radiu. Zmarł 26 stycznia 1976 roku.
1899 - Urodził się Stanisław Skarżyński, podpułkownik, pilot, pierwszy Polak, który w maju 1933 roku przeleciał Atlantyk, ustanawiając przy tym światowy rekord odległości. Podczas II wojny światowej pilot w polskim 305. dywizjonie bombowym. Zginął w czasie powrotu z nalotu na Bremę, lecąc jako pilot w składzie załogi bombowca Vickers Wellington. Zmarł 26 czerwca 1942 roku.
1900 - Urodził się. Aleksander Wat, właściwie Aleksander Chwat, poeta, pisarz i tłumacz, współtwórca polskiego futuryzmu, redaktor "Miesięcznika Literackiego”, w latach II wojny - na zesłaniu w Kazachstanie, po wojnie na przełomie lat 40. i 50. - redaktor Państwowego Instytutu Wydawniczego, autor opowiadań "Ucieczka Lotha”, "Bezrobotny Lucyfer”, poezji "Ciemne Świecidło”, "Wiersze śródziemnomorskie”, od 1959 roku na emigracji. Zmarł 29 lipca 1967 roku.
1904 - Zmarł Antoni Dvorzak, czeski kompozytor, jeden z głównych twórców czeskiej szkoły narodowej. Autor oper: „Diabeł i Kasia”, „Rusałka”, „Wanda”, symfonii IX e-moll „Z Nowego Świata”, utworów instrumentalnych „Tańce słowiańskie”, pieśni oraz prac z zakresu historii sztuki. Urodził się 8 września 1841 roku.
1905 - Władze carskie zniosły zakaz nabywania ziemi przez Polaków na ziemiach zabranych oraz dopuściły w szkołach prywatnych nauczanie języka polskiego i litewskiego   
1909 - Urodził się Zbigniew Uniłowski, powieściopisarz i nowelista, autor tomu opowiadań "Człowiek w oknie”, reportaży "Żyto w dżungli”, powieści "Wspólny pokój” i "Dwadzieścia lat życia” - nieukończona. Zmarł 12 listopada 1937 roku.
1914 - Urodziła się Franciszka Leszczyńska, kompozytorka, od 1944 roku związana z Polskim Radiem. Autorka między innymi ilustracji muzycznych do słuchowisk radiowych, muzyki teatralnej i około 2 tysięcy piosenek: "I wciąż się na coś czeka”, "Mój pierwszy bal”, "Dzień bez ciebie mi się dłuży”. Zmarła 28 sierpnia 1987 roku.
1916 - Urodził się Glenn Ford, amerykański aktor. Grał między innymi w filmach: "Gilda”, "15.10 do Yumy", "Czy Paryż płonie?”, "Szkolna dżungla”. Zmarł 30 lsierpnia 2006 roku. 95 rocznica
1917 - Zmarł Julian Ochorowicz, psycholog, publicysta, teoretyk pozytywizmu, wynalazca. Uważany jest za odkrywcę miejscowości Wisła jako uzdrowiska. Pisał prace z dziedziny psychologii, między innnymi "Jak należy badać duszę? Czyli o metodzie badań psychologicznych". Urodził się 23 lutego 1850 roku.
1917 - Urodziła się Danielle Darrieux, francuska aktorka. Grała w kilkudziesięciu filmach, w tym: "Czerwone i czarne", "Panienki z Rochefort", "Kochanek lady Chatterley", "Rok święty", "Królewski poranek", "Niebezpieczne związki".
1923 - Urodził się Joseph Heller, amerykański pisarz, autor książek: "Coś się stało", „Gold jak złoto”, "Bóg wie", "Namaluj to". Sławę przyniosła mu satyryczna powieść wojenna "Paragraf 22", utrzymana w konwencji absurdalnego czarnego humoru. Zmarł 12 grudnia 1999 roku.
1924 - Urodził się Karel Kachla, czeski reżyser, autor 70 filmów dokumentalnych, telewizyjnych i fabularnych oraz ponad 40 scenariuszy filmowych. Do najbardziej znanych należą: "Miłości między kroplami deszczu", "Siostrzyczki", "Śmierć pięknych saren". Zmarł 12 marca 2004 roku.
1926 - Urodziła się Janina Hertz, pisarka, autorka powieści: "Świadkowie”, "Krzyż nieznanego żołnierza”, "Mozaika z Noemi”, sztuk scenicznych oraz utworów dla dzieci - "Legendy o zwierzętach i świętych”. Zmarła 27 grudnia 1993 roku. 85 rocznica      
1929 - Urodził się Stanisław Mikulski, aktor filmowy i teatralny, od lat 60. związany z teatrami warszawskimi Ludowym, Polskim i Narodowym. Występował w filmach: "Kanał", "Ewa chce spać", "Skąpani w ogniu", "Sekret Enigmy”, "Miś”. Zasłynął jako kapitan Hans Kloss w serialu telewizyjnym "Stawka większa niż życie".
1930 - System metryczny stał się jedynym obowiązującym w Polsce systemem miar.    
1931 - Urodziła się Elwira Seroczyńska, łyżwiarka szybka, wicemistrzyni olimpijska i mistrzyni świata, 23-krotna mistrzyni Polski w latach 1951-1963. Zmarła 24 grudnia 2004 roku. 80 rocznica
1931 - Miało miejsce oficjalne otwarcie, przez prezydenta Herberta Hoovera, biurowca Empire State Building w Nowym Jorku. Był to wówczas najwyższy budynek na świecie zaprojektowany przez firmę Shrive, Lamb & Harmon Associates. Budynek posiada 102 piętra i 381 metrów wysokości. 80 rocznica
1939 - Urodziła się Judy Collins, właściwie Judith Marjorie Collins, amerykańska piosenkarka folkowa, pianistka i kompozytorka.
1940 - Urodził się Edward Redliński, pisarz i satyryk, reportażysta, autor książek: "Konopielka", "Awans", "Szczuropolacy", "Krfotok", "Telefrenia". Laureat nagrody Kościelskich w 1974 roku oraz Nagrody Literackiej imienia Jarosława Iwaszkiewicza za całokształt twórczości z 2006 roku.   
1945 - Zmarł Joseph Paul Goebbels, nazistowski minister propagandy od 1933 roku, wysoki dygnitarz hitlerowski i jeden z najbliższych współpracowników oraz doradców Adolfa Hitlera, inicjator pogromu Żydów tak zwanej „nocy kryształowej” w listopadzie 1938 roku, po wojnie uznany za jednego z głównych zbrodniarzy wojennych, zmarł śmiercią samobójczą. (ur. 29.10.1897)
1947 - Urodziła się Grażyna Barszczewska, aktorka związana ze scenami teatrów warszawskich. Występuje również w kabarecie, reżyseruje, gra w filmach: "Trzecia część nocy", "Biały mazur", "Kariera Nikodema Dyzmy", "Blisko, coraz bliżej". Jest laureatką Nagrody Teatru Polskiego Radia "Wielki Splendor" oraz Złotego Mikrofonu.  
1947 - Urodził się Krzysztof Knittel, kompozytor muzyki współczesnej, twórca muzyki elektronicznej, na przykład "Poko". Jest także twórcą instalacji dźwiękowych i gra w zespołach muzyki improwizowanej.
1948 - Rozpoczął się pierwszy międzynarodowy kolarski "Wyścig Pokoju" na trasie Warszawa - Praga - Warszawa, jedna z największych światowych imprez kolarstwa amatorskiego. Zawodom patronowały: "Głos Ludu” i "Rude Pravo”.
1950 - W Chinach wprowadzono prawo zakazujące zabijania dzieci, poligamii oraz zawierania małżeństw między dziećmi.    
1960 - Nad terytorium ZSRR zestrzelono amerykański samolot szpiegowski U-2.      
1961 - W Lubinie utworzono Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi. 50 rocznica
1962 - Francja przeprowadziła na Saharze pierwsze podziemne próby jądrowe.  
1978 - Zmarł Aram Chaczaturian, ormiański kompozytor i dyrygent, pedagog, twórca symfonii, koncertów i baletów. Do jego najbardziej znanych jego utworów należą: "Taniec z szablami" z baletu "Gajane" oraz Adagio ze "Spartakusa". Adagio z "Gajane" posłużyło jako muzyka na początku drugiej części filmu "Odyseja kosmiczna 2001". Urodził się 6 czerwca 1903 roku.
1987 - Papież Jan Paweł II beatyfikował Edytę Stein, niemiecką Żydówkę, która przeszła na katolicyzm i została karmelitanką. Zginęła w komorze gazowej obozu w Auschwitz.
1991 - Opublikowanie przez papieża Jana Pawła II encykliki "Centesimus annus”, poświęconej problemom społecznym współczesnego świata. 20 rocznica
1992 - Weszło w życie porozumienie o strefie wolnego handlu między Estonią, Litwą i Łotwą.
1994 - Zginął podczas wyścigu samochodowego Ayrton Senna, brazylijski kierowca wyścigowy, trzykrotny mistrz świata Formuły 1. Zaliczany do grona najlepszych kierowców w historii Formuły 1, pozostaje jedną z najbardziej rozpoznawalnych osób związanych z tymi zawodami. Urodził się 21 marca 1960 roku.
1997 - Zmarł Bo Widerberg, szwedzki pisarz, krytyk literacki i teatralny, reżyser filmowy. Wyreżyserował między innymi następujące filmy: "Dzielnica kruków", "Człowiek na dachu", "Życie jest piękne". (ur. 08.06.1930)
1999 - Wszedł w życie Traktat Amsterdamski, podpisany 2 października 1997 roku, wzmacniający federacyjny charakter UE oraz rolę Parlamentu Europejskiego.
2004 - Polska została przyjęta do Unii Europejskiej.