Historia

14 maja

Ostatnia aktualizacja: 14.05.2011 00:00
Wskutek brutalnego pobicia zmarł Grzegorz Przemyk.
Audio
  • Koledzy wspominają Przemyka
  • Dyrektorka z liceum Przemyka
  • List otwarty nauczycieli gdańskich w sprawie śmierci Grzegorza Przemyka, ogłoszony w czerwcu 1983 roku w piśmie oświaty niezależnej "Kontakty" w Gdańsku.
  • Audycja Janusza Marchwińskiego poświęcona pamięci G. Przemyka - ucznia liceum im. Frycza Modrzewskiego w Warszawie, który pobity przez funkcjonariuszy MO zmarł 14.V.1983 r. W audycji wykorzystano fragmenty dokumentów i relacji, które ukazały się w prasie podziemnej oraz oświadczenia władz PRL. Recytacja wiersza G. Przemyka - dedykowanego matce.

1610 - Zginął król Francji Henryk IV, pierwszy z dynastii Burbonów, w okresie wojen religijnych przywódca hugenotów. Zostając królem, przeszedł na katolicyzm. W 1598 roku wydał edykt nantejski, wprowadzający tolerancję religijną. Zginął zasztyletowany przez fanatycznego katolika Françoisa Ravaillaca.  (ur. 13.12.1553)

1643 - Zmarł Ludwik XIII z dynastii Bourbonów, król Francji. (ur. 27.09.1601)

1727 - Urodził się Thomas Gainsborough, angielski malarz. Tworzył portrety, pejzaże i sceny rodzajowe, odznaczające się bogatą kolorystyką. Czerpał z holenderskiego malarstwa XVII  wieku i twórczości Rubensa. (zm. 02.08.1788).

1761 - Zmarł Simpson Thomas, angielski matematyk, profesor Królewskiej Akademii Wojskowej w Woolwich. Autor prac z zakresu trygonometrii, analizy matematycznej i rachunku prawdopodobieństwa.  250 rocznica

1771 - Urodził się Robert Owen, angielski socjalista utopijny, pisarz, działacz polityczny, pionier ruchu spółdzielczego. W 1800 roku  utworzył w Anglii ośrodek eksperymentalny z fabrykami włókienniczymi i osiedlem robotniczym. Walczył o ustawodawstwo fabryczne, krytykował własność prywatną, wolną konkurencję, wadliwy podział pracy, struktury klasowe. Był zwolennikiem ustroju komunistycznego z uspołecznionymi środkami produkcji, scentralizowanym zarządzaniem i zatrudnieniem. Zmarł 17 listopada 1858 roku. 240 rocznica

1796 - Angielski lekarz Edward Jenner podjął udaną próbę szczepienia krowią ospą ośmioletniego chłopca. Zapoczątkował w ten sposób szczepienia profilaktyczne. 215 rocznica

1818 - Inauguracja działalności Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego.

1831 - Zginął w powstaniu listopadowym Wacław Rzewuski "Emir", pisarz, podróżnik, bibliofil i wydawca, kolekcjoner orientalnych książek i rękopisów. Wrażenia z podróży po Bliskim Wschodzie spisał po francusku w pamiętnikach "Sur Les Chevaux Orientaux et provenants des Races Orientales". W 1927 roku manuskrypt został nabyty przez Bibliotekę Narodową, gdzie przetrwał do dziś. Jego barwna postać została utrwalona m.in. w wierszu J. Słowackiego "Duma o Wacławie Rzewuskim". (ur. 1785) 180 rocznica

1845 - Urodził się Stanisław Stojałowski, ksiądz, inicjator ruchu ludowego w Galicji - poprzez czasopisma dla chłopów "Wieniec" i "Pszczółka" prowadził działalność polityczną i niepodległościową na wsi,  założyciel Stronnictwa Chrześcijańsko-Ludowego, z ramienia którego był posłem na Sejm Krajowy w latach 1898 -1911. (zm. 23.11.1911)

1867 - Urodził się Adam Stefan Sapieha, książę, arcybiskup krakowski, kardynał, duchowy przywódca Polaków podczas okupacji hitlerowskiej i w pierwszych latach komunizmu. Zmarł 23 lipca 1951 roku.

1900 - Otwarcie II Igrzysk Olimpijskich ery nowożytnej w Paryżu. W olimpiadzie po raz pierwszy mogły brać udział kobiety i stanowiły 0,6 % uczestników. Igrzyska trwały do 28 października 1900 roku. 

1910 - Urodził się Stanisław Maciaszczyk, inżynier elektryk, działacz PTTK w Łodzi, Społeczny Opiekun Zabytków, autor wielu artykułów o Łodzi i regionie. (zm. 26.06.1977)

1912 - Zmarł Johan August Strindberg, szwedzki prozaik, twórca nowczesnego dramatu szwedzkiego, prekursor ekspresjonizmu i teatru XX wieku. Stworzył między innymi dramaty "Panna Julia", "Ojciec". Urodził się 22 stycznia 1849 roku.

1918 - Zmarł James Gordon Benett, amerykański dziennikarz i potentat prasowy, mecenas sztuki i sportu. Przejął po ojcu wydawnictwo "New York Herald" i został jego właścicielem. W 1905 ustanowił nagrodę - Puchar Gordona Bennetta w Międzynarodowych Zawodach Balonów Wolnych. Urodził się 10 maja 1841 roku.

1921 - Urodził się Stanisław Jasiukiewicz, aktor, od 1955 roku związany z Teatrem Polskim w Warszawie. Grał między innymi Gustawa-Konrada w "Dziadach" Adama Mickiewicza, Wielkiego Księcia Konstantego w "Nocy Listopadowej" Wyspiańskiego. Jego najważniejsze role filmowe to Ulryk von Jungingen w "Krzyżakach", pan Tarkowski w "W pustyni i w puszczy" oraz przeor Kordecki w "Potopie". Zmarł 27 czerwca 1973 roku. 90 rocznica

1928 - Urodził się Władysław Hasior, rzeźbiarz, twórca między innymi cyklu "Sztandary", "Rydwany", "Płonąca Pieta" oraz Pomnika Ratowników Górskich w Zakopanem. Zmarł 14 lipca 1999 roku.

1928 - Urodził się Ernesto "Che" Guevara, latynoamerykański rewolucjonista, organizator rewolucyjnej partii w Boliwii. Zmarł zamordowany 9 lub 10.10.1967 roku.

1930 - Zmarł Władysław Orkan. Naprawdę nazywał się Franciszek  Smreczyński, był poetą, nowelistą, dramatopisarzem, publicystą, walczył w Legionach. Napisał między innymi powieści "Komornicy", "W roztokach", "Kostka Napierski", opublikował wspomnienia "Drogą Czwartaków". Urodził się 27 listopada 1875 roku.

1930 - Urodziła się Barbara Horowianka, aktorka teatralna i filmowa. Zagrała między innymi Ofelię w "Hamlecie" Szekspira i Molly w "Operze za trzy grosze" Brechta. Do jej najważniejszych ról filmowych należy tytułowa w "Pani Latter". Wystąpiła także w "Jeziorze osobliwości" oraz w serialach "Stawka większa niż życie" i "Labirynt".

1931 - Zmarł David Belasco, amerykański dramatopisarz, producent i reżyser teatralny współpracujący głównie z teatrami Nowego Jorku. Autor i adaptator utworów scenicznych, głównie melodramatów, m.in. „Madame Butterfly”. 80 rocznica     

1938 - Urodziła się Elżbieta Czyżewska, aktorka. Grała w teatrze - między innymi Daisy w "Nosorożcu" Ionesco i Mirandę w "Don Juanie" Frischa oraz w filmach: "Gdzie jest generał", "Małżeństwo z rozsądku", "Giuseppe w Warszawie", "Walkower", "Debiutantka". Zmarła 17 czerwca 2010 roku.

1940 - Urodziła się Marta Lipińska, aktorka, od 1962 roku występuje na scenie Teatru Współczesnego w Warszawie, popularność zdobyła jako odtwórczyni roli pani Elizy w radiowym serialu "Kocham Pana, Panie Sułku". Zagrała w filmach: "Dolina Issy", "Nad Niemnem", "Ściana czarownic", "Nigdy w życiu", występuje w serialach telewizyjnych "Siostry" i "Ranczo".

1943 - Zygmunt Berling został mianowany dowódcą organizującej się w ZSRR 1 Dywizji Piechoty imienia Tadeusza Kościuszki.

1943 - Zmarł Rudolf Świerczyński, architekt, laureat Grand Prix na Światowej Wystawie w Paryżu w 1937 roku. Projektant między innymi  gmachu BGK w Warszawie i kolonii oficerskiej na Żoliborzu. (ur. 23.04.1883)

1948 - Po wygaśnięciu mandatu brytyjskiego w Palestynie powstało państwo Izrael.

1955 - Państwa Europy środkowej podpisały w Warszawie traktat o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej,  zwany Układem Warszawskim. Do paktu przystąpiły: Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, Niemiecka Republika Demokratyczna, Polska, Rumunia, Węgry i Związek Radziecki. Układ rozwiązano w Pradze 1 lipca 1991 roku.

1958 - Urodził się Andrzej Grubba, sportowiec - tenisista stołowy, trzykrotny brązowy medalista mistrzostw świata, zdobywca Pucharu Świata w 1980 roku. Uważany za najlepszego zawodnika w historii polskiego tenisa stołowego. Zmarł 21 lipca 2005 roku.

1963 - Kuwejt został przyjęty do ONZ.

1968 - Pod wpływem wydarzeń marcowych zostały zmienione zasady rekrutacji na wyższe uczelnie. Zwiększono liczbę punktów za pochodzenie (robotnicze i chłopskie) oraz wprowadzono dodatkowe punkty za służbę wojskową i pracę zawodową, trwającą co najmniej sześć miesięcy.

1973 - Wystartowała pierwsza amerykańska stacja kosmiczna Skylab-1.

1973 - Zmarł Bohdan Arct, legendarny dowódca eskadry Dywizjonu 303, prozaik, popularyzator wiedzy lotniczej, autor: "Niebo w ogniu", "Cyrk Skalskiego", "W pogoni za Luftwaffe". (ur. 27.05.1914)

1980 - Zmarł Carl Ebert, niemiecki reżyser teatralny i operowy, aktor, organizator tureckiego Teatru Narodowego, w latach 1956 -1961 dyrektor opery w Berlinie Zachodnim. (ur. 20.02.1887)

1983 - Zmarł Grzegorz Przemyk, syn działaczki opozycyjnej Barbary Sadowskiej. Dwa dni wcześniej, 12 maja, został ciężko pobity w komisariacie na warszawskim Starym Mieście, po tym, jak z kolegami świętował maturę. Jego pogrzeb na Powązkach zgromadził tłumy i stał się wielką manifestacją przeciw władzy komunistycznej.

1984 - Premiera "Seksmisji" w reżyserii Juliusza Machulskiego, jednej z najpopularniejszych polskich komedii.

1987 - Zmarła Rita Hayworth, amerykańska aktorka filmowa, gwiazda kina lat 40-tych. Grała w filmie "Gilda" u boku Glenna Forda, w "Damie z Szanghaju", "Carmen". Urodziła się 17 października 1918 roku.

1988 - Zmarł Wiesław Wohnout, pisarz, publicysta, współzałożyciel Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych w Krakowie. Autor zbiorów opowiadań "Miłość i sprawa", "Opowiadania warszawskie". Od 1945 roku w Anglii. (ur. 1902)

1993 - Zmarł Andrzej Kuśniewicz, prozaik, autor powieści "Eroica", "Król obojga Sycylii", "Lekcja martwego języka". Urodził się 30 listopada 1904 roku.

1993 - Zmarł William Randolph Hearst, amerykański magnat prasowy, kierujący kilkudziesięcioma pismami, agencją telegraficzną, wytwórnią filmową oraz koncernem radiowym. Urodzil się w 1908 roku. 

1993 - Estonia, Litwa i Słowenia zostały przyjęte w poczet członków Rady Europy

1993 - Podczas posiedzenia Rady Szefów Wspólnoty Niepodległych Państw w Moskwie, podpisano polityczną deklarację o utworzeniu Unii Gospodarczej.

1995 - Zmarł Christian Anfinsen, amerykański biochemik, autor prac nad budową i mechanizmem działania rybonukleazy, laureat Nagrody Nobla w 1972 roku w dziedzinie chemii. (ur. 26.03.1916)

1998 - Rząd przyjął program prywatyzacji i restrukturyzacji sektora naftowego.

1998 - Zmarł Frank Sinatra, popularny piosenkarz i aktor. Liczne piosenki w jego wykonaniu: "Strangers in the Night", "That's life" trafiły na światowe listy przebojów. Za drugoplanową rolę w filmie "Stąd do wieczności" zdobył Oscara. Urodził się 12 grudnia 1915 roku.

2010 - Gwałtowne opady deszczu, które przeszły nad Polską w połowie maja, stały się przyczyną jednej z największych powodzi w historii Polski. W maju i w czerwcu  poziom wody na Wiśle w wielu miejscach był wyższy, niż w czasie "powodzi tysiąclecia" w 1997 roku. Kataklizm dotknał nie tylko Polskę, ale również 7 innych krajów: Czechy, Słowację, Węgry, Ukrainę, Austrię, Niemcy i Serbię. 

Czytaj także

13 maja

Ostatnia aktualizacja: 13.05.2011 00:00
Urodził się Witold Pilecki
rozwiń zwiń