Historia

9 października

Ostatnia aktualizacja: 09.10.2011 00:00
Zginął Che Guevara.

1967 - Władze boliwijskie podały wiadomość o śmierci "Che" Guevary, właściwe nazwisko Ernesto Guevara de La Serna, Boliwijczyka, jednego z przywódców rewolucji kubańskiej w 1956 roku, bohatera rewolucyjnych ruchów socjalistycznych w XX wieku w Ameryce Łacińskiej. Wokół osoby Che Guevary narosło wiele legend i mitów. Stał się symbolem radykalnych ruchów lewicowych w Ameryce Łacińskiej i rewolty studenckiej z 1968 roku w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej. (ur. 14.06.1928) 

Pozostałe wydarzenia:

1493 - Zmarł Jan Stanko, lekarz, przyrodnik, nadworny lekarz króla Kazimierza Jagiellończyka, kanonik kapituły wrocławskiej i krakowskiej, jeden z najwybitniejszych polskich przyrodników i erudytów doby odrodzenia. (ur. 1430)

1590 - Urodziła się Dorota Sybilla, córka Jana Jerzego, elektora brandeburskiego, żona Jana Krystiana - księcia piastowskiego z linii legnicko-brzeskiej. (zm. 09.03.1625)

1621 - Podpisano polsko-turecki układ pokojowy, który poprzedziła zwycięska obrona obozu warownego pod Chocimiem przez wojska polskie, pod wodzą hetmana wielkiego litewskiego Jana Chodkiewicza. Porozumienie ustalało granicę pomiędzy Polską i Turcją na Dniestrze. 390. rocznica 

1683 - Wojska polskie i austriackie dowodzone przez Jana III Sobieskiego odniosły zwycięstwo w bitwie z Turkami pod Parkanami na Węgrzech.  

1771 - Zmarł Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny, wojewoda krakowski, bibliofil, mecenas sztuki. W 1764 roku był kontrkandydatem Stanisława Augusta Poniatowskiego do tronu. Rozbudował między innymi Białystok według najnowszych założeń urbanistycznych, spotykanych na zachodzie Europy. (ur. 21.09.1689) 240. rocznica

1826 - Urodził się Maksymilian Siła-Nowicki, zoolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, współtwórca Towarzystwa Tatrzańskiego, autor podręczników zoologii. (zm. 30.10.1890) 185. rocznica

1835 - Urodził się Camille Saint-Saens, francuski kompozytor, wirtuoz fortepianu i organów, dyrygent. Uznawany za "cudowne dziecko" - w wieku 5 lat dał pierwszy koncert, a w wieku 16 lat napisał pierwszą symfonię. Jest twórcą koncertów, symfonii, utworów kameralnych - "Samson i Dalila", "Karnawał zwierząt". Oprócz muzyki zajmował się astronomią, archeologią, biologią i poezją. Dużo podróżował, w 1877 roku odwiedził Warszawę. (zm. 16.12.1921)

1846 - Urodził się Maksymilian Gierymski, malarz, przedstawiciel realizmu, autor licznych obrazów z powstania styczniowego, scen batalistycznych, rodzajowych, pejzaży: "Pochód Kozaków", "Patrol powstańczy", "Pikieta", "Wyjazd na polowanie". (zm. 16.09.1874) 165. rocznica

1852 - Urodził się Hermann Fischer, niemiecki chemik. Prowadził badania naturalnych i syntetycznych związków organicznych, zwłaszcza cukrów, aminokwasów, polipeptydów. W 1902 roku otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za badania nad cukrami i purynami. (zm. 15.07.1919)  

1874 - Założono Powszechną Unię Pocztową, z siedzibą w Bernie w Szwajcarii.   

1879 - Urodził się Max von Laue, niemiecki fizyk, prekursor analizy rentgenowskiej. W 1912 roku odkrył zjawisko dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach. Dwa lata później otrzymał nagrodę Nobla. (zm. 24.04.1960)   

1892 - Urodził się Ivo Andrić, jugosłowiański powieściopisarz, nowelista i poeta, tworzący głównie w języku serbskim, autor powieści: "Niepokoje", "Most na Drinie", "Przeklęte podwórze", "Konsulowie ich cesarskich mości", laureat literackiej nagrody Nobla w 1961 roku. (zm. 13.03.1975)  

1900 - Urodził się Kazimierz Przybyłowski, prawnik, specjalista prawa cywilnego i międzynarodowego prawa prywatnego, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. (zm. 1987)   

1901 - Urodziła się Irena Byrska, aktorka, reżyser, pedagog, przed wojną związana była między innymi z  Teatrem Reduta, po wojnie prowadziła teatry w Opolu, Toruniu, Kielcach i Poznaniu, wykładowca w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej, wystąpiła w filmach: "Filip z konopi", "Kontrakt", "Przypadek". (zm. 28.01.1997) 110. rocznica

1904 - Urodził się Kazimierz Truchanowski, pisarz, tłumacz literatury rosyjskiej i niemieckiej, autor powieści: "Młyny boże", "Ulica Wszystkich Świętych", "Zatrute studnie", "Zmowa demiurgów", opowiadań - "Piękny warkocz Bereniki", "Pocałunek". (zm. 18.08.1944)

1904 - Urodził się Mykoła Bażan, ukraiński poeta i pisarz, tłumacz poezji polskiego romantyzmu, między innymi Mickiewicza, Słowackiego, działacz międzynarodowego ruchu pokoju, autor zbiorów poezji "Rozmowa serc" i "Śmierć Hamleta". (zm. 1983)   

1912 - Bułgaria, Serbia, Grecja i Czarnogóra wypowiedziały wojnę Turcji, w wyniku której państwo tureckie utraciło większość swoich europejskich posiadłości.  

1920 - "Bunt" generała Lucjana Żeligowskiego zakończony zdobyciem Wilna i przyłączeniem go do Polski. Na obszarach opanowanej Wileńszczyzny generał utworzył Litwę Środkową i ogłosił się naczelnym dowódcą.

1921 - Urodził się Tadeusz Różewicz, poeta, dramaturg, scenarzysta filmowy, satyryk, debiutował w 1938 roku na łamach prasy młodzieżowej, wydał między innymi tomiki wierszy: "Echa leśne", "Czerwona rękawiczka", "Równina", "Głos Anonima", oraz dramaty: "Kartoteka", "Stara kobieta wysiaduje", "Białe małżeństwo", "Śmierć w starych dekoracjach". 90. rocznica

1929 - Urodziła się Teresa Szmigielówna, aktorka Teatru Dramatycznego i Teatru Rozmaitości w Warszawie. Grała również w filmach, między innymi: "Celuloza", "Pociąg", "Pamiętnik pani Hanki", "Niewinni czarodzieje", "Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię", "Korczak".  

1936 - Urodziła się Agnieszka Osiecka, poetka, redaktorka Polskiego Radia, autorka skeczów dla STS oraz sztuk scenicznych: "Oskarżeni", "Przesądy", "Niech no tylko zakwitną jabłonie", tekstów piosenek, z których wiele zostało przebojami, między innymi: "Okularnicy", "Siedzieliśmy na dachu", "Małgośka", "Niech żyje bal", "Zielono mi", "Oczy tej małej", "To wszystko z nudy". (zm. 07.03.1997) 75. rocznica

1940 - W Liverpoolu urodził się John Lennon, brytyjski kompozytor, wokalista i autor tekstów, współtwórca zespołu "The Beatles", który stał się najbardziej znaczącym zespołem w historii muzyki rockowej. Wspólnie z Paulem McCartneyem stworzył większość repertuaru The Beatles. Po odejściu z zespołu wydał najbardziej znaną w swoim solowym dorobku płytę - "Imagine", której tytułowa piosenka uznawana jest za niepisany hymn pacyfistów. Zginął w Nowym Jorku zastrzelony przez zamachowca 8 grudnia 1980 roku.

1943 - Zmarł Pieter Zeeman, holenderski fizyk, odkrywca w 1896 roku wpływu pól magnetycznych na strukturę linii widmowych świecących ciał (zjawisko Zeemana), za co otrzymał nagrodę Nobla  w 1902 roku. (ur. 25.05.1865)   

1945 - Ogłoszono wyrok na byłego premiera francuskiego rządu Vichy - Pierre'a Lavala, skazanego na karę śmierci za kolaborację z hitlerowcami. Wyrok wykonano 15 października.  

1949 - Urodziła się Magda Umer, piosenkarka, wykonawczyni poezji śpiewanej, dziennikarka, reżyser, scenarzystka, aktorka i autorka recitali. Znana z nastrojowych piosenek: "O niebieskim, pachnącym groszku", "Koncert sprzed lat", "Koncert jesienny", oraz spektakli: "Biała bluzka", "Zimy żal", "Kobieta zawiedziona".  

1950 - Urodził się Krzysztof Stroiński, aktor teatralny, związany z teatrami stołecznymi: Dramatycznym, Nowym, Powszechnym. Zagrał też w wielu filmach: "Szklana kula", "300 mil do nieba", "Blisko, coraz bliżej", "Historie miłosne", "Sprawiedliwi", oraz w serialach telewizyjnych - "Daleko od szosy", "Matki, żony i kochanki".  

1951 - Urodził się Ryszard Rynkowski, piosenkarz, kompozytor i pianista, przez kilka lat związany z grupą "Vox", z którą wylansował przeboje: "Masz w oczach dwa nieba", "Bananowy song", "Szczęśliwej drogi, już czas", w 1987 roku rozpoczął karierę solową, z tego okresu pochodzą piosenki: "Wypijmy za błędy", "Dziewczyny lubią brąz", "Ten typ tak ma", "Dary losu". 60. rocznica

1955 - Urodził się Jerzy Ciechanowicz, pisarz, archeolog, tłumacz literatury antycznej, redaktor dziennika "Życie Warszawy" i miesięcznika "Wiedza i Życie". Pisał limeryki, romantyczne opowiadania i rysował. Wydał szkice: "Rzym, ludzie i budowle", "Medea i czereśnie: rozmowy o starożytności", "Wędrówki śródziemnomorskie". (zm. 14.01.1999)  

1955 - Urodził się Andrzej Szczytko, aktor teatralny i filmowy. Zagrał między innymi w filmach: "Powrót do Polski", "Republika nadziei", "Ogniem i mieczem", "Tajemnica twierdzy szyfrów". Występuje w serialach telewizyjnych: "Na Wspólnej", "Plebania", "Pierwsza miłość", "Ojciec Mateusz".  

1957 - Zmarła Herminia Naglerowa, pisarka, publicystka. Jako porucznik przeszła wraz z 2 Korpusem szlak bojowy od Iranu do Włoch. Jest autorką między innymi poezji - "Szare godziny', "Otwarte oczy", i opowiadań - "Człowiek z więziennej wieży", "Ludzie sponiewierani". Od 1947 roku przebywała w Wielkiej Brytanii. (ur. 28.10.1890) 

1958 - Zmarł papież Pius XII, wybrany przez konklawe 2 marca 1939 roku. Pochodził z arystokratycznej rodziny rzymskiej, zainicjował reformę liturgii, był przeciwnikiem światowego komunizmu - wydał dekret zabraniający katolikom współpracy z partiami komunistycznymi pod groźbą ekskomuniki. Nigdy nie zajął oficjalnego stanowiska wobec hitleryzmu i niemieckich zbrodni wojennych. W 1950 roku ogłosił dogmat o Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny. (ur. 02.03.1876)   

1966 - W Gdańsku na Westerplatte odsłonięto Pomnik Obrońców Wybrzeża. 45. rocznica

1966 - Urodził się David Cameron, brytyjski polityk, od 11 maja 2010 roiku premier Wielkiej Brytanii, od 2005 roku lider partii Konserwatywnej. 45. rocznica

1967 - Zmarł Andre Maurois, właściwe nazwisko Emile Herzog, francuski pisarz, autor powieści "Klimaty", "W poszukiwaniu Marcela Prousta", monografii historycznych "Dzieje Anglii" oraz "Historia Stanów Zjednoczonych". (ur. 26.07.1885)

1974 - Zmarł Oskar Schindler, niemiecki przemysłowiec, który zasłynął uratowaniem swoich żydowskich pracowników przed zagładą w obozach koncentracyjnych w czasie II wojny światowej. Historię Schindlera opisał w swojej powieści "Arka Schindlera" australijski powieściopisarz Thomas Keneally, zaś Steven Spielberg wyreżyserował na jej podstawie film "Lista Schindlera". (ur. 28.04.1908)  

1973 - W Santa Monica w Kalifornii Elvis Presley i jego żona Priscilla otrzymali rozwód.

1975 - PRL i RFN zawarły układ, na mocy którego przyznano Ślązakom, Mazurom i Warmiakom prawo emigracji do Niemiec Zachodnich, w zamian za pokrycie przez boński rząd zaopatrzenia emerytalnego osobom pracującym podczas II wojny światowej na rzecz III Rzeszy.  

1977 - Zmarł Zdzisław Maklakiewicz, aktor teatralny i filmowy. Wraz z Janem Himilsbachem stworzył niezapomniany duet w "Rejsie","Wniebowziętych" i "Jak się to robi". (ur. 09.07.1927)  

1978 - Zmarł Jacques Brel, francuski poeta, kompozytor i pieśniarz pochodzenia belgijskiego. Ppopularność przyniosła mu nagrana w 1956 roku piosenka "Quand on n'a que l'amour". Szczyt kariery osiągnął w latach 60-tych. Ostatnie lata życia poświęcił reżyserii i aktorstwu. Zagrał między innymi w filmach "Mordercy w imieniu prawa", "Bar na skrzyżowaniu". (ur. 08.04.1929)   

1980 - Czesław Miłosz, poeta, prozaik, eseista i tłumacz, został trzecim polskim laureatem literackiej Nagrody Nobla, po Henryku Sienkiewiczu i Władysławie Reymoncie.

1992 - Zmarł Jędrzej Giertych, dyplomata, działacz polityczny, publicysta, jeden z przywódców Stronnictwa Narodowego, bliski współpracownik Romana Dmowskiego, autor prac: "O program polityki kresowej", "Hiszpania bohaterska", "Kulisy powstania styczniowego". Synem Jędrzeja jest Maciej Giertych, wnukiem - Roman Giertych. (ur. 07.01.1903)  

1995 - Zmarł Alec Douglas Home, brytyjski arystokrata, polityk konserwatywny. W czasie swej długiej kariery był osobistym sekretarzem premiera Neville'a Chamberlaina, dwukrotnym ministrem spraw zagranicznych i przez rok (1963-1964) premierem rządu Jej Królewskiej Mości. (ur. 02.07.1903) 

1999 - Zmarł Joao Cabral, brazylijski pisarz, autor książek "Pedra do sono", "Auto do frade" oraz epopei "Mort e vida Severina". (ur. 09.01.1920)  

1999 - Zmarł Morris West, australijski pisarz, autor powieści "Adwokat diabła", "Wieża Babel". (ur. 1916)  

1999 - Zmarł Milt Jackson, amerykański kompozytor, wibrafonista, jazzman. (ur. 01.01.1923)  

2006 - Zmarł Marek Grechuta, piosenkarz, poeta, kompozytor i architekt. Swoje pierwsze płyty nagrywał z zespołem "Anawa", współpracował z "Piwnicą pod Baranami". Autor wielu przebojów, między innymi: "Ocalić od zapomnienia", "Magia obłoków", "Dni, których nie znamy", "Korowód", "Hop - szklankę piwa" i "Wiosna, ach to ty". (ur. 10.12.1945) 5. rocznica

2006 - Zmarła Renata Kossobudzka, aktorka teatralna i filmowa. Zagrała w filmach: "Marysia i Napoleon", "Przedwiośnie", "Siedem czerwonych róż". (ur. 15.01.1921) 5. rocznica

2006 - Korea Północna przeprowadziła pierwszą próbną eksplozję nuklearną. 5. rocznica

2009 - Zmarł Jacques Chessex, szwajcarski poeta i pisarz. W jego dorobku literackim znajduje się kilkadziesiąt utworów: poezje, proza, eseje, teksty krytyczne. W Polsce ukazała się jedna jego książka "Wampir z Ropraz". W 1973 roku został uhonorowany Nagrodą Goncourtów. (ur. 01.03.1934)

2010 - Zmarł Maurice Allais, francuski ekonomista i inżynier, profesor Ecole nationale supérieure des mines de Paris prowadził prace dotyczące rynków i efektywnego wykorzystania nakładów, przeciwnik wspólnej europejskiej waluty i polityki globalizacji, w dziedzinie fizyki prowadził eksperymenty związane z prędkością światła i grawitacją, dokonał odkrycia "niespodziewanego zjawiska", modyfikującego ogólną teorię względności, nazwanego "efektem Allais", laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 1988 roku. (ur. 31.05.1911)

2010 - Zmarł Olgierd Narkiewicz, lekarz, anatom i neuroanatom, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku, członek Polskiej Akademii Nauk, jego praca naukowa dotyczyła przede wszystkim organizacji strukturalno-czynnościowej połączeń kory mózgu z ośrodkami podkorowymi, członek kilku komitetów redakcyjnych periodyków naukowych, między innymi "Folia Morphologica", "Acta Neurobiologiae Experimentalis" i "Postępy Biologii Komórki". (ur. 21.10.1925)

Czytaj także

10 października

Ostatnia aktualizacja: 10.10.2011 00:00
Bitwa pod Maciejowicami
rozwiń zwiń