Historia

19 października

Ostatnia aktualizacja: 19.10.2011 00:00
II pokój toruński

1466 - II pokój toruński zawarty między Polską a Krzyżakami zakończył wojnę trzynastoletnią 1454 - 1466. Polska uzyskała Pomorze Gdańskie i Warmię oraz miasta pruskie Malbork i Elbląg, Prusy Książęce stały się lennem Polski. 545. rocznica

Pozostałe wydarzenia:

1310 - Zmarł Gottfryd von Hohenlohe, Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego.

1745 - Zmarł Jonathan Swift, irlandzki pisarz, autor powieści "Podróże Guliwera", uznanej za najważniejszą książkę angielskiego oświecenia. Pisał też utwory satyryczne - "Bitwy Książek" oraz polityczne "Listy Kupca Bławatnego". Urodził się 30 listopada 1667 roku.

1781 - Brytyjskie oddziały poddały się pod Yorktown armii amerykańskiej generała George'a Washingtona. Wielka Brytania uznała Stany Zjednoczone w oficjalnym traktacie pokojowym podpisanym w Paryżu w 1783 roku. 230. rocznica

1806 - Zmarł Stanisław Zawadzki, architekt, który opracował projekt fortyfikacji obronnych Warszawy i w dowód uznania od króla Stanisława Augusta otrzymał stopień generała majora wojsk koronnych. Zawadzki rozbudował Zamek Ujazdowski, Arsenał i Prochownię, wiele warszawskich kamienic i ogrodów. W czasie powstania kościuszkowskiego opracowywał plany obrony stolicy. Urodził się w 1743 roku. 205. rocznica

1813 - W nurtach Elstery, osłaniając odwrót armii napoleońskiej spod Lipska, zginął książę Józef Poniatowski. Pełnił funkcję ministra wojny, naczelnego wodza Księstwa Warszawskiego oraz marszałka napoleońskiego. Był uczestnikiem wojny 1792 roku, powstania 1794 roku oraz kampanii napoleońskich 1809 i 1812 roku. Urodził się 7 maja 1763 roku. 

1817 - W Szwajcarii odbył się pogrzeb generała Tadeusza Kościuszki, naczelnika Powstania Kościuszkowskiego 1794 roku, uczestnika wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki. Kościuszko zmarł 4 dni wcześniej, 15 października. Urodził się 4 lutego 1746 roku.

1826 - Zmarł Francois Joseph Talma, francuski aktor tragiczny, grał w dramatach Josepha Cheniera, Williama Szekspira, Pierre'a Corneille'a, Jeana Racina. Urodził się 15 stycznia 1763 roku. 185. rocznica

1860 - We Florencji powstał pierwszy zakład produkujący silniki spalinowe.

1862 - Urodził się Auguste Lumiere, francuski chemik, który razem z bratem Louisem zasłynął jako wynalazca kinematografu. Bracia Lumiere nakręcili pierwszy na świecie film ,,Wyjście robotników z fabryki Lumiere w Lyonie", który został zaprezentowany w Paryżu w grudniu 1895 roku. Film trwał dwie minuty. Zmarł 10 kwietnia 1954 roku.

1875 - Zmarł Charles Wheatstone, angielski fizyk i wynalazca między innymi, stereoskopu zwierciadlanego, prądnicy elektrycznej, wczesnej wersji mikrofonu.

1882 - Urodził się Umberto Boccioni, włoski malarz i rzeźbiarz, jeden z twórców futuryzmu, współautor "Manifestu futuryzmu" z 1910 roku. Zmarł 16 sierpnia 1916 roku.

1897 - Zmarł George Mortimer Pullman, amerykański tapicer, konstruktor pierwszych wagonów sypialnych i restauracyjnych.

1899 - Urodził się Miguel Asturias, gwatemalski pisarz i poeta, przedstawiciel nurtu realizmu magicznego. Jego twórczość była  głęboko osadzona w kulturze Majów, autor powieści "Bananowa trylogia", "Stworzenie nowego życia", opowiadań "Ludzie z kukurydzy", "Legendy gwatemalskie". Laureat literackiej Nagrody Nobla w 1967 roku. Zmarł 9 czerwca 1974 roku.

1901 - Urodził się Aleksander Maliszewski, pisarz, tłumacz, członek grupy poetyckiej "Kwadryga", uczestnik powstania warszawskiego. Autor sztuk scenicznych "Droga do Czarnolasu", "Zote konie", wspomnień "Na przekór nocy", "U brzegu mojej Wisły". Zmarł 29 września 1978 roku. 110. rocznica

1909 - Urodził się Zdzisław Raabe, zoolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności. Założyciel Polskiego Towarzystwa Parazytologicznego, autor podręczników akademickich "Zarys protozoologii" i "Zoologia dla wyższych szkół rolniczych". Zmarł 12 lutego 1972 roku.

1910 - Urodził się Subrahmanyan Chandrasekhar, amerykański astronom i fizyk pochodzenia indyjskiego, autor prac dotyczących budowy i ewolucji gwiazd. Podał teorię relaksacji układów gwiazdowych, laureat Nagrody Nobla w 1983 roku w dziedzinie fizyki. Na jego cześć nazwano wystrzelony przez NASA w 1999 roku  kosmiczny teleskop rentgenowski Chandra. Zmarł  21 sierpnia 1995 roku.

1912 - Zmarł Julius Maggi, szwajcarski przemysłowiec. W 1897 roku założył fabrykę kostek bulionowych, będących pierwszymi wytwarzanymi przemysłowo koncentratami spożywczymi. Urodził się 9 października 1846 roku.

1918 - Powołanie na Śląsku Cieszyńskim przez polskie stronnictwa Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, na czele którego stanęli ks. Józef Londzin, Jan Michejda, Tadeusz Reger.

1921 - Urodził się Bogusław Klimczuk, kompozytor, pianista, autor utworów fortepianowych, pieśni i kantat, operetek i musicali. Ma w dorobku około 250. piosenek, w tym takie przeboje "Cóż wiemy o miłości", "Czarny Alibaba", "Andriusza" i "Rudy rydz"; Dyrektor Big-Bandu Polskiego Radia i Telewizji, współautor popularnych w latach 60. audycji radiowych "Piosenka od ręki", "Radiowe Studio Piosenki" i "Mikrofon dla wszystkich. Od 2002 roku w Kozienicach organizowany jest Ogólnopolski Festiwal Piosenki jego imienia. Zmarł 12 kwietnia 1974 roku. 90. rocznica

1925 - Urodził się Czesław Kiszczak, generał, polityk, członek PZPR, minister spraw wewnętrznych w latach 1981- 1990, szef kontrwywiadu WSW, wicepremier pierwszego niekomunistycznego rządu Tadeusza Mazowieckiego, jeden z uczestników "Okrągłego Stołu". Zaangażowany w tuszowanie morderstw Grzegorza Przemyka, księdza Jerzego Popiełuszki oraz innych naruszeń praw człowieka przez SB.

1925 - Zmarł John Reed, pisarz i dziennikarz, działacz amerykańskiego ruchu robotniczego, komunista. Autor książki "Dziesięć dni, które wstrząsnęły światem" opisującej wydarzenia dotyczące Rewolucji Październikowej. Jest jedynym Amerykaninem pochowanym pod murem Kremla. Urodził się 22 października 1887 roku.

1926 - Urodził się Stanisław Gorgolewski, fizyk i astronom, specjalizujący się w radioastronomii, w tym badaniami nad promieniowaniem radiowym Słońca. Profesor Uniwersytetu Toruńskiego, był jednym z inicjatorów budowy 32-metrowego radioteleskopu w Centrum Astronomicznym w Piwnicach. Jego uczniem był Aleksander Wolszczan. Zmarł 26 kwietnia 2011 roku. 85. rocznica

1931 - Urodził się John le Carré, angielski pisarz, jego książki sa utrzymane w klimacie szpiegowskim nie stroniąc od wątków autobiograficznych - "Szpieg doskonały", "Przyjaźń absolutna", "Budzenie zmarłych", "Wierny ogrodnik". Wiele jego powieści zostało zekranizowanych. 80. rocznica

1937 - Zmarł Ernest Rutherford, brytyjski fizyk, twórca planetarnego modelu atomu i współtwórca teorii rozpadu promienitwórczego pierwiastków. W 1908 roku został laureatem nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Urodził się  30 sierpnia 1871 roku. 

1937 - Urodziła się Teresa Ciepły, lekkoatletka, płotkarka, złota, srebrna i brązowa mistrzyni olimpijska, rekordzistka świata w 1964 roku w sztafecie 4 razy 100 metrów. Zmarła 8 marca 2006 roku. 

1940 - Urodził się Jerzy Kulej, bokser, dwukrotny złoty medalista Igrzysk Olimpijskich, w 1964 i w 1968 roku oraz mistrz Europy w 1963 i 1965 roku. Jedyny polski bokser, który "nie leżał na deskach". Zagrał w filmach: "Przepraszam czy tu biją" i "Papa Stamm". Poseł na Sejm IV kadencji.

1942 - Zmarł Cyryl Ratajski, jeden z przywódców Powstania Wielkopolskiego w latach 1918-1919, prezydent Poznania, a w latach 1940-1942 Delegat Rządu Rzeczpospolitej na Kraj. Urodził się 3 marca 1875 roku.

1944 - Urodził się Peter Tosh właśc. Winston Hubert McIntosh, jamajski pionier muzyki reggae, znany z radykalnych poglądów społecznych, członek słynnej grupy The Wailers - Boba Marley’a. Zginął zastrzelony 11 września 1987 roku.

1954 - Konferencja Paryska państw wchodzących w skład NATO wyraziła zgodę na przystąpienie RFN do NATO.

1954 - Austriacy Josef Jochler i Herbert Tichy oraz Szerpa Pasang Dawa Lama, jako pierwsi zdobyli Czo Oju - Turkusowa Bogini, jeden ze szczytów korony Himalajów.

1956 - W Warszawie rozpoczęło się VIII Plenum KC PZPR, które trwało do 21 października. Delegaci wybrali skład nowego Biura Politycznego i sekretariatu KC z Władysławem Gomułką jako I sekretarzem. 55. rocznica

1965 - Urodziła się Marzena Kipiel-Sztuka, aktorka, popularność przyniosła jej rola Halinki w serialu telewizyjnym "Świat według Kiepskich".

1968 - Zmarł Anatol Stern, poeta i współtwórca polskiego futuryzmu, krytyk, tłumacz. Był autorem 30. scenariuszy filmowych, 20. tomów przekładów z literatury rosyjskiej i francuskiej, zbiorów wierszy oraz szkiców o poezji dwudziestolecia. Urodził się 24 października 1904 roku. 

1969 - Po raz pierwszy w historii polskiego lotnictwa pasażerskiego został uprowadzony samolot. Maszyna linii LOT została uprowadzona przez dwóch mieszkańców Berlina Wschodniego, którzy zmusili pilota do zmiany kursu i lądowania na zachodnioberlińskim lotnisku Tegel.

1969 - Zmarł Józef Kostrzewski, archeolog, muzeolog, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, członek Polskiej Akademii Nauk. Twórca poznańskiej szkoły archeologicznej - zwolennik koncepcji autochtonistycznej, zakładającej obecność Słowian w Polsce jeszcze przed okresem wczesnego średniowiecza. Prowadził liczne badania wykopaliskowe, między innymi w Biskupinie. Jego dorobek naukowy obejmuje ponad 900 prac, w tym 11 syntez i monografii, jak: "Kultura prapolska" i "Pradzieje Polski".

1969 - Urodził się Janusz Kulig, kierowca rajdowy, trzykrotny Mistrz Polski i dwukrotnie Mistrz Europy Centralnej w 1998 i 1999 roku,  wicemistrz Europy w 2002 roku. Zginął 13 lutego 2004 roku, w wypadku komunikacyjnym na strzeżonym przejeździe kolejowym w Rzezawie.

1970 - Zmarł Jacek Woszczerowicz, aktor, reżyser i pedagog, wychowanek Warszawskiego Instytutu Reduty. Grał w Teatrze Narodowym i Ateneum. Występował również w filmach, jak: "Znachor" i "Profesor Wilczur". Urodził się 11 września 1904 roku.

1970 - Odbyła się premiera filmu "Rejs" Marka Piwowskiego. W plebiscycie czytelników "Polityki" obraz został uznany za najlepszy polski film wszech czasów.

1970 - Koncern "British Petrol" poinformował o odkryciu złóż ropy naftowej pod dnem brytyjskiego sektora Morza Północnego.

1972 - Zmarł Jerzy Molenda, aktor, śpiewak związany ze scenami operetkowymi Łodzi, Lublina, Częstochowy, Warszawy. Śpiewał czołowe partie tenorowe: Lucyfera w "Diabeł nie śpi", Su-Czonga w "Krainie uśmiechu", Barinkaya w "Baronie cygańskim".

1984 - Ksiądz Jerzy Popiełuszko został uprowadzony, a następnie zamordowany przez funkcjonariuszy SB. Ksiądz Popiełuszko był związany ze środowiskiem robotniczym, aktywnie wspierał "Solidarność". W stanie wojennym w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie organizował słynne "Msze za Ojczyznę", 19 maja 1983 roku prowadził pogrzeb Grzegorza Przemyka. Działalność Jerzego Popiełuszki komunistyczne władze PRL uznały za krytykę i sprzeciw wobec systemu komunistycznego. Ciało księdza odnaleziono w wodach Zalewu Włocławskiego, 30 października 1984. Beatyfikowany 6 czerwca 2010 roku, jako męczenik za wiarę. Urodził się 14 września 1947 roku.

1987 - Zmarł Igor Newerly, pisarz, autor powieści: "Chłopiec z salskich stepów", "Uczta bogów" "Pamiątka z celulozy", "Leśne morze". Przed wojną był sekretarzem Janusza Korczaka. W czasie okupacji działacz podziemia, aresztowany w 1943 roku przez gestapo, do końca wojny przebywał w obozach koncentracyjnych na Majdanku, w Oświęcimiu, Oranienburgu i Bergen-Belsen. Urodził się 24 marca 1903 roku.  

1991 - Zmarł ksiądz Jan Zieja, tłumacz, publicysta i pisarz religijny,  duszpasterz ruchu chłopskiego "Wici", kapelan Szarych Szeregów, Komendy Głównej Armii Krajowej, współorganizator Domu Samotnej Matki w Słupsku, współzałożyciel Komitetu Samoobrony Społecznej KOR. Urodził się 1 marca 1887 roku. 20. rocznica

1991 - Sejm podjął ustawę o likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych. 20. rocznica

1996 - Zmarł Jan Pilarz, czeski poeta, krytyk literacki, wydawca, tłumacz poezji polskiej, między innymi: Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Różewicza, Wisławy Szymborskiej, Stanisława Grochowiaka, Ewy Lipskiej. 15. rocznica

1999 - Zmarła Nathalie Sarraute, francuska pisarka pochodzenia rosyjskiego, pionierka francuskiej tzw. "nowej powieści". W połowie lat 50. opublikowała szkic teoretyczny "Era podejrzliwości" - manifest "nowej powieści" - bez bohaterów i bez wątków dramatycznych. Autorka powieści  "Portret nieznajomego", "Słyszy pan te śmiechy", "L’usage de la parole", autobiograficznej opowieść "Enfance".

2002 - Zmarł Nikołaj Rukawisznikow, fizyk, radziecki weteran lotów kosmicznych, pierwszy cywilny dowódca radzieckiego statku kosmicznego. Urodził się 18 września 1932 roku.

2003 - Została beatyfikowana założycielka zakonu Sióstr Misjonarek Miłości, Matka Teresa z Kalkuty.

2005 - W Bagdadzie rozpoczął się proces byłego dyktatora Iraku Saddama Husajna. Postawiono mu zarzut spowodowania masakry 148 szyitów z Dudżailu koło Bagdadu. 5 listopada 2006 roku Husajn został skazany przez na karę śmierci przez powieszenie na szubienicy. Wyrok został wykonany 30 grudnia 2006 roku.

Czytaj także

18 października

Ostatnia aktualizacja: 18.10.2011 00:00
Zmarł Thomas Edison
rozwiń zwiń