Historia

9 grudnia

Ostatnia aktualizacja: 09.12.2011 00:00
Sejm wybrał Gabriela Narutowicza na prezydenta Polski.

1922 - Za jego kandydaturą opowiedzieli się posłowie lewicy i reprezentanci mniejszości narodowych - niemieckiej, żydowskiej i ukraińskiej. Narutowicz zginął w zamachu 16 grudnia 1922 roku.

1437 - Zmarł Zygmunt Luksemburski, król węgierski, czeski, cesarz rzymsko-niemiecki. Jego polityka doprowadziła do licznych wojen, a w ostatecznym rezultacie przyczyniła się do znacznego osłabienia rządzonych przez niego państw. (ur. 1368)

1592 - Urodził się Krzysztof Arciszewski, organizator polskich wojsk artyleryjskich, admirał i wódz Holendrów w Brazylii, generał artylerii w czasie panowania Władysława IV i Jana Kazimierza. Podczas pobytu w Ameryce spisał swoje obserwacje dotyczące plemion indiańskich, które zostały przyjęte z dużym uznaniem przez środowisko naukowe Holandii. (zm. 07.04.1656)

1608 - Urodził się John Milton, angielski poeta, pisarz, myśliciel, działacz społeczny i polityczny, autor: "Raju utraconego", "Raju odzyskanego", "Samsona Mocarza", uznawany za najwybitniejszego, po Szekspirze, poetę nowożytnej Anglii. (zm. 08.11.1674)

1641
- Zmarł Anton van Dyck, malarz flamandzki, współpracownik Rubensa, malował przede wszystkim reprezentacyjne portrety oraz obrazy o temtyce religijnej i mitologicznej, do jego najbardziej znanych dzieł należą: „Święty Hieronim”, „Pijany Sylen”, „Samson i Dalila”, „Portret damy z córką”, „Portret Karola I”, „Autoportret”, jeden z najznakomitszych mistrzów niderlandzkich.(ur. 22.03.1599) 370 rocznica

1717 - Urodził się Johann Joachim Winckelmann, niemiecki historyk i teoretyk sztuki, konserwator starożytności rzymskich i bibliotekarz Watykanu, autor pracy "O sztuce u dawnych, czyli Winkelman polski". (zm. 08.06.1768)

1748
- Urodził się Claude Berthollet, francuski chemik, współzałożyciel i profesor od 1794 roku Ecole Normale w Paryżu, członek francuskiej Akademii Nauk. Przyczynił się do opracowania nazewnictwa chemicznego, określił skład chemiczny wielu związków, między innymi amoniaku, cyjanowodoru i siarkowodoru, opracował sposoby wybielania tkanin i papieru. (zm . 06.11.1822)

1824 - Bitwa pod Ayacucho, w której kolonie hiszpańskie: Wenezuela, Kolumbia, Argentyna, Peru i Chile wystąpiły przeciwko wojskom kolonizatorów hiszpańskich. Na czele wojsk walczących o niepodległość państw południowoamerykańskich stanął Wenezuelczyk Antonio José de Sucre. Bitwa załamała kolonialne panowanie Hiszpanów w Ameryce Łacińskiej. Ostatnie oddziały hiszpańskie opuściły Amerykę Południową w 1826 roku

1842 - Urodził się Piotr Aleksiejewicz Kropotkin, rosyjski geograf i rewolucjonista-anarchista. Podczas pobytu na Syberii prowadził badania geograficzne i biologiczne, po powrocie do Petersburga w 1867 roku został sekretarzem Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. Od 1871 roku poświęcił się działalności rewolucyjnej. Napisał autobiografię "Wspomnienia rewolucjonisty" (zm. 08.02.1921).

1847 - Zmarł Ludwik Dmuszewski, aktor, śpiewak, reżyser i dziennikarz. Był także tłumaczem i autorem utworów scenicznych. Wykładał w Warszawskiej Szkole Dramatycznej. Przez wiele lat był redaktorem "Kuriera Warszawskiego". (ur. 24.12.1777)

1863 - Zmarł Ludwik Hiacynt Gąsiorowski, lekarz, historyk medycyny, nazywany "ojcem historii medycyny w Polsce", uczestnik Powstania Wielkopolskiego w 1846 roku, organizator poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, autor pracy „Zbiór wiadomości do historii sztuki lekarskiej w Polsce”. (ur. 1807)

1868 - Urodził się Fritz Haber, niemiecki chemik pochodzenia żydowskiego, prowadził badania w dziedzinie elektrochemii i katalizy, opracował metodę syntezy amoniaku zwaną Habera - Boscha, podczas I wojny światowej był jednym z głównych organizatorów produkcji i zastosowania gazów bojowych przez armię niemiecką, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1918 roku. (zm. 29.01.1934)

1875 - Zmarł Aleksander Stryjeński, kartograf, uczestnik powstania listopadowego. (ur. 11.09.1803) 1886 - Urodził się Clarence Birdseye, kanadyjski wynalazca mrożonek - w latach 20. XX wieku opatentował kilka technik błyskawicznego zamrażania produktów. (zm. 07.10.1956) 125 rocznica

1895
- Urodziła się Dolores Ibarruri, znana pod pseudonimem La Pasionaria, działaczka hiszpańskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego, współorganizatorka Komunistycznej Partii Hiszpanii. (ur. 12.11.1989)

1900 - Zmarł Hipolit Cybulski, ogrodnik - florysta. W latach 1864 - 92 był głównym ogrodnikiem Ogrodu Botanicznego w Warszawie. Wspólnie z Jerzym Andrzejewskim przywrócił ogrodowi wartość naukową i estetyczną. Honorowo zarządzał Ogrodem Saskim. (ur. 15.08.1828)

1906
- Powstało Towarzystwo Kółek Rolniczych imienia Staszica, samodzielna organizacja społeczno-ekonomiczna chłopów w Królestwie Polskim. 105 rocznica

1911 - Urodził się Stefan Żółkiewski, teoretyk i historyk literatury, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk, poseł i minister szkolnictwa w latach 50., współtwórca polityki kulturalnej państwa, autor prac z zakresu krytyki i teorii kultury: „Kultura literacka 1918 -1932”, „Stare i nowe literaturoznawstwo”, „O kulturze Polski Ludowej”. (zm. 04.01.1991) 100 rocznica

1916 - Urodził się Kirk Douglas, amerykański aktor i producent filmowy, grał między innymi w filmach: „Indiański wojownik”, „Ostatni kowboj”, „Układ”, „Pasja życia”, „Wiek kina”, „Twardziele”, „Człowiek godny szacunku”, „Spartakus”, „Wszystko w rodzinie”, „Sknerus”, w obrazie autobiograficznym - „Syn śmieciarza”, w 1996 roku został nagrodzony Oscarem za całokształt twórczości. 95 rocznica

1917- Urodził się James Rainwater, amerykański fizyk, badacz asymetrii jąder atomowych, odkrywca mezoatomu, laureat nagrody Nobla w 1975 roku w dziedzinie fizyki. (zm. 31.05.1986)

1919 - Urodził się William Nunn Lipscomb, amerykański chemik, profesor na Uniwersytecie Harvarda, laureat nagrody Nobla w 1976 roku za badania nad strukturą boranów, które wyjaśniły problem wiązań chemicznych. Zajmował się również strukturą atomową białek i działaniem enzymów. (zm. 14.04.2011)

1921 - Urodził się Jerzy Miciński, dziennikarz, badacz historii polskiej marynarki handlowej, wieloletni redaktor naczelny miesięcznika „Morze”, autor encyklopedycznej pracy „Księga statków polskich”. (zm. 10.01.1995) 90 rocznica

1922 - Sejm wybrał Gabriela Narutowicza na prezydenta Polski. Za jego kandydaturą opowiedzieli się posłowie lewicy i reprezentanci mniejszości narodowych - niemieckiej, żydowskiej i ukraińskiej. Narutowicz zginął w zamachu 16 grudnia 1922 roku.

1923 - W Warszawie utworzono polski oddział światowego Stowarzyszenia Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej - YMCA.

1926 - Urodził się Henry Kendall, amerykański fizyk jądrowy, w latach 1967 -1973 wspólnie z Jerome Friedmanem i Richardem Taylorem potwierdził doświadczalnie kwarkową budowę nukleonów, za co w 1990 roku zostali uhonorowani Nagrodą Nobla. (zm. 15.02.1999) 85 rocznica

1929 - Urodził się John Cassavetes, amerykański aktor, reżyser i producent filmowy, twórca filmów "Cienie", "Kobieta pod presją", jako aktor występował w filmach przygodowo-wojennych, między innymi: "Parszywa dwunastka", "Dziecko Rosemary", "Zabójcy". (zm. 03.02.1989)

1931 - Przeprowadzono drugi powszechny spis ludności w Polsce, według niego teren Rzeczpospolitej zamieszkiwało 32 miliony osób. 80 rocznica

1934 - Urodziła się Irena Santor, piosenkarka, w latach 50. solistka zespołu „Mazowsze”, ponadto solistka kabaretów „Wagabunda”, „U Kierdziołka” i „Karuzela Warszawska”. Jest laureatką wielu wyróżnień, między innymi I nagrody Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie w 1961 roku oraz I nagrody na festiwalu piosenki w Tokio w 1971 roku. Wiele utworów wykonywanych przez Irenę Santor stało się przebojami: „Tych lat nie odda nikt”, „Powrócisz tu”, „Walc Embarras”, „Małe mieszkanko na Mariensztacie”, "Maleńki znak", "Kamienne schodki".

1934 - Urodził się Junior Wells, amerykański muzyk, pionier gry na harmonijce bluesowej. (zm. 16.01.1998)

1934 - Urodziła się Judi Dench, właściwe nazwisko Judith Olivia Dench, brytyjska aktorka filmowa i teatralna, znana z roli "M" w filmach o Jamesie Bondzie. Popularność przyniosła jej rola w filmie Jamesa Ivory'ego "Pokój z widokiem". W 1999 roku zdobyła Oscara za drugoplanową rolę w "Zakochanym Szekspirze". W 1988 roku otrzymała tytuł Damy Imperium Brytyjskiego.

1936 - Zginął w katastrofie lotniczej Juan de la Civera, hiszpański inżynier, konstruktor lotniczy, współtwórca pierwszego w świecie helikoptera. (ur. 21.09.1895) 75 rocznica

1937 - Zmarł Andrzej Strug, właściwe nazwisko Tadeusz Gałecki, pisarz i publicysta. Działał w ruchu socjalistycznym i niepodległościowym. Był współorganizatorem Związku Zawodowego Literatów Polskich i jego prezesem. Założył masońską Wielką Lożę Narodową. Uczestnik rewolucji 1905 roku, żołnierz Legionów Polskich podczas I wojny światowej, autor powieści: "Pokolenia Marka Świdy", "Dzieje jednego pocisku", "Wyspa zapomnienia". (ur. 28.11.1867)

1939 - We Lwowie w nocy z 9 na 10 grudnia NKWD aresztowała i osadziła w więzieniu w Brygidkach 800. oficerów WP, wśród nich generała Mariusza Zaruskiego.

1941 - II wojna światowa: w nocy z 9 na 10 grudnia Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich, po dwudniowych walkach pod Tobrukiem w Libii, zdobyła wzgórza Medauar i White Knoll. 70 rocznica

1946 - Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa. 65 rocznica

1950 - W ruinach warszawskiego getta odnaleziono "Archiwum Ringelbluma" - zbiór dokumentów obrazujących życie w zamkniętej dzielnicy.

1958 - W Zakładach Cegielskiego w Poznaniu zakończono montaż pierwszego polskiego silnika okrętowego dla statków o wyporności 10 tysięcy ton, budowanych w Polsce.

1961 - Kolonia brytyjska Tanganika uzyskała niepodległość w ramach Commonwealthu, 14 grudnia została przyjęta do ONZ. 50 rocznica

1970 - Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło rezolucję o podstawowych zasadach ochrony ludności cywilnej w konfliktach zbrojnych. 1970 - Zmarł Artiom Mikojan, rosyjski konstruktor lotniczy, projektant samolotów lotniczych MiG. (ur. 05.08.1905)

1974 - Zmarł Hugues Panassié, francuski krytyk i publicysta, znany popularyzator jazzu, założyciel słynnego Hot Club de France, którego prezesem honorowym był Louis Armstrong. Panassié był inicjatorem pierwszego w Europie Międzynarodowego Festiwalu Jazzowego w Nicei w 1948 roku. Nie uznawał „białych” muzyków jazzowych, twierdząc, że naprawdę dobrze muzykę jazzową mogą wykonywać tylko Murzyni. (ur. 1912)

1984 - Zmarł Leszek Prorok, prozaik, eseista, autor utworów scenicznych, powieści: "Ziarno kąkolu", "Suita w tonacji moll", "Wyspiarze", opowiadań: "Nasze czujne spojrzenia", "Koniec motyla", "Tamta jesień", oraz szkiców i wspomnień. (ur. 28.04.1919)

1985 - Zmarł Ireneusz Iredyński, pisarz, autor słuchowisk radiowych, scenarzysta filmowy. Autor powieści "Dzień oszusta" i "Ukryty w słońcu". (ur. 04.06.1939)

1989 - Zmarł Marian Piechal, poeta, eseista, satyryk, autor książek dla dzieci oraz opracowań dzieł literatury polskiej i słoweńskiej. Jest autorem zbiorów poezji: „Nowa wiosna”, „Ognie”, „Miara ostateczna”, oraz szkiców: „Żywe źródła”, „Propozycje poetyckie”, „Poezja i coś więcej”. (ur. 24.08.1905)

1990 - Lech Wałęsa zwyciężył w drugiej turze wyborów prezydenckich.

1991 - Zmarła Berenice Abbott, amerykańska fotografka i pedagog - przez ponad 20 lat wykładała fotografię w New School for Scial Research w Nowym Jorku, zajmowała się fotografią dokumentalną, szczególnie Nowego Jorku w latach 30. XX wieku oraz fotografią portretową. (ur. 17.07.1898) 20 rocznica

1991 - Radio Maryja rozpoczęło nadawanie programu z nadajnika w Bydgoszczy, działając jako stacja lokalna, założona przez zakonników ze Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela - redemptorystów. 20 rocznica

1992 - Zmarł Vincent Gardenia, amerykański aktor filmowy, grał w filmach: "The Hustler", "Bang the Drum slowly", "Lucky Luciano". (ur. 07.01.1922)

1998 - Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło powszechną deklarację o zakazie klonowania komórek ludzkich w celach reprodukcji człowieka.

1999
- Zmarł Kenny Baker, trębacz, jeden z najwybitniejszych brytyjskich muzyków jazzowych, był między innymi liderem zespołu Baker's Dozen. Wsławił się wspólnymi występami z The Beatles, Frankiem Sinatrą, Sammy Davisem juniorem i Davisem Benettem. Skomponował muzykę do wielu filmów i programów telewizyjnych. (ur. 01.03.1921)

2001 - Zmarł Józefina Pellegrini, aktorka, piosenkarka i wróżka, występowała w warszawskich teatrach - Buffo i Syrena, znana głównie jako autorka książek z zakresu parapsychologii, układała również horoskopy do radia, telewizji i gazet. (ur. 07.03.1921) 10 rocznica

2007 - Zmarł Ryszard Reiff, polityk, prawnik, publicysta, przewodniczący Stowarzyszenia PAX, poseł na Sejm PRL IV i VIII kadencji, senator I kadencji. Od 1981 do 1982 roku był członkiem Rady Państwa. 13 grudnia 1981 roku jako jedyny z 14. obecnych na posiedzeniu jej członków sprzeciwił się zatwierdzeniu uchwały o wprowadzeniu stanu wojennego. (ur. 04.07.1923)

2008 - Zmarł Władysław Ślesicki, reżyser, twórca filmów: „W pustyni i w puszczy”, „Kontrybucja”, „Ruchome piaski”, „Droga daleka przed nami”, „Lato leśnych ludzi”. (ur. 05.01.1927) 3 rocznica