«1.8М» – тэатральны праект пра палітвязняў у Беларусі, агулам спектакль нясе наратыў пратэсту супраць таталітарных рэжымаў. А назва – столькі квадратных метраў асабістай прасторы маюць жанчыны ў беларускіх турмах.
Слухайце далучаны файл!
Спектакль «1.8М» паставіў рэжысёр Іван Вырыпаеў. Ён створаны на аснове тэкстаў, якія былі апублікаваныя ў медыя, якія гаварылі ў судах і пісалі ў лістах сваякам рэпрэсаваныя ў сучаснай Беларусі людзі. Гэта голас людзей, якія пацярпелі ад палітычнага пераследу, а некаторыя загінулі, як Вітольд Ашурак. Актывіст Вітольд Ашурак з Бярозаўкі быў асуджаны на пяць год калоніі і загінуў у турме пры нявысветленых абставінах. Цяпер яго словы гучаць са сцэны.
Павел Гарадніцкі
Пра пастаноўку, перамены і ахвяры ў імя перамен мы размаўляем з акторам Паўлам Гарадніцкім:
– Гэта спектакль заснаваны на рэальных гісторыях палітычна рэпрэсаваных людзей. Я разумею, што гэта цяжкая тэма цяпер для многіх. Але гэты спектакль пра адчуванне локця, пра салідарнасць, пра адчуванне сябе нацыяй. І я думаю, што ён падорыць нам надзею і ўсведамленне таго, што мы ёсць, мы змагаемся.
– Пражываць раз за разам траўматычныя падзеі, сведкам якіх быў, як з гэтым спраўляцца?
– Гэта і ёсць частка прафесіі. А як іншыя спектаклі іграць? Вучышся пакідаць працу на працы, а не ісці з гэтым дадому і піць-плакаць-курыць. Гэта наша справа. Іншая справа, што суперажываеш гэтым людзям, табе балюча за іх. Але, калі ў чалавека ёсць сумленне, ён чуе такі тэкст і як на гэта не рэагаваць? Прывучаешся сябе трымаць, каб, груба кажучы, не плакаць пры гэтым.
– Жыццё і творчасць у эміграцыі, якія яны?
– Гэта чаканне. Нібыта і не жыццё, увесь час на чамаданах. Цяпер мы з жонкай жывём у Кіеве, спрабуеш наладзіць быт, але кожны раз думаеш, а ці варта? Дзе я буду? Не факт, што застануся там, куды паеду далей, ці будзе праца? Думаю, шмат у каго цяпер так. Я не ўнікальны ў гэтым плане. Калі менавіта пра творчасць, то не думаю, што пераезд уплывае. ты ці пішаш добрую песню, граеш ролю, ці не. На творчасць уплывае наогул увесь жыццёвы досвед. А пераезд ужо там – у тваім досведзе.
Рэжысёр праекта Іван Вырыпаеў кажа, што спектакль арыентаваны найперш на еўрапейскую аўдыторыю, такі экспартны варыянт, які дапамагае лепш зразумець, што адбывалася ў Беларусі, хто гэтыя людзі, якія выходзілі на пратэсты.
Разам з тым у Расіі падзеі разгортваюцца так, што часам узнікае дэжавю – падобнае ўжо было ў Беларусі. Ці не выключае мой суразмоўца такога варыянту, што аднойчы і ён можа стаць творцам у выгнанні.
Іван Вырыпаеў
– Такая верагоднасць ёсць. Я актыўна выказваю сваю грамадзянскую пазіцыю, нязгоду з тым, што робіць улада Уладзіміра Пуціна. Я чалавек публічны. К;алі б усё было па закону, то мяне не было магчыма арыштаваць. Але мы бачым, што амаль ніхто закон не парушае, а іх арыштоўваюць. Таму ваўкоў баяцца — у лес не хадзіць, прабачце за гэтую банальнасць. Справа ў тым, што я не хачу займацца палітыкаю, і гэта не палітыка. На нашых вачах адбываецца акты гвалту, вялікай агрэсіі. І мы не можам маўчаць. Я б і сам не хацеў, каб такія спектаклі з’яўляліся. Калі адзначалі прэм’еру, адзін з тостаў быў, каб такія спектаклі не ўзнікалі, давайце лепш граць камедыі і вадэвілі і радавацца жыццю. Але такія спектаклі сёння неабходныя. Я артыст, і што я магу рабіць? Я кажу тое, што бачу. А бачу я гэта.
Іван Вырыпаеў аднойчы быў у Беларусі. Кажа, што яго ўразіла ненатуральная чысціня. А яшчэ з часам ён змяніў сваё меркаванне пра беларусаў.
– Быў даўно, дзесяць год таму. Мяне ўразіла чысціня. Але гэта была чысціня таталітарнага рэжыму: дакладна пафарбаваныя лінеечкі, газон, лінеечкі на дамах. І ўсё гэта на фоне сталінскай архітэктуры. З іншага боку ў мяне шмат сяброў беларусаў. І тут, і ў Маскве, я шмат кантактую з беларусамі. І я разумею, хто яны такія. Але разам з тым гэта разуменне паглыбілася ў сувязі з працаю. Я раней не аддзяляў беларусаў ад рускіх. Мой мой сябар прадзюсар, з якой мы зрабілі некалькі фільмаў, мая вучаніца з Беларусі – я ніколі не бачыў адрозненняў ад рускіх. Але цяпер я ўбачыў гэтую розніцу. Беларускі народ маленькі, у параўнанні з рускімі, і ад гэтага вельмі кантакты паміж сабой. Вельмі сціплы і акуратны. Гэта не адзінкавы выпадак, калі людзі на пратэстах падсцілаюць газетку, каб стаць на лаўку, прыбіраюць за сабою. І ў цэлым не агрэсіўныя людзі. І тое, што адна частка беларусаў цяпер так агрэсіўна настроеная супраць іншых можна патлумачыць страхам. Страхам страціць сваё жыццё. Улада – гэта жыццё для іх. Гэта адбываецца ад неверагоднага страху, які перайшоў у разрад псіхапатыі.
А ў цэлым беларуская нацыя адна з самых чыстых і светлых, з кім я меў адносіны. Што з іншага боку робіць яе занадта ціхай, а рэвалюцыі так не зробіш, разумееце. І зло кіруе, бо яно адважваецца на актыўныя дзеянні. І, можа, гэта добра. Я не заклікаю да гвалту і агрэсіі. Бо думаю, ці прывяло гэта калі да добрага выніку? У 1917 годзе была рэвалюцыя ў Расіі, нічога добрага з гэтага не атрымалася. З іншага боку была Рэвалюцыя ў Францыі, якая прынесла свае плады, цяпер глядзім на Украіну, што будзе. Яшчэ беларусы крыху хобіты для мяне. Калі б я рабіў наступную працу з беларусамі, то рабіў бы яе па кніжцы пра хобітаў.
– Дык урэшце беларусы прайгралі ці не?
– У Сусвеце, мяркую, няма паняцця пройгрыш і выйгрыш. Бо няма стартавай кропкі і фінальнай. Мы бачым працэс. Ідзе працэс. А Беларусь – частка вялікага Сусвету. І мы бачым фрагмент, выхаплены з агульнай канвы. Нешта адбываецца на тэрыторыі Азербайджану, Сірыі ці Іраку, Беларусі ці Украіны. Але ў цэлым гэта шлях, які праходзіць чалавецтва, эвалюцыю ад ніжэйшай формы да вышэйшай. І вышэйшая форма эвалюцыі, гэта разуменне, што мы павінны ўзаемадзейнічаць, камунікаваць ні праз агрэсію, можна нешта папрасіць, даць узамен, наладзіць камунікацыю, а не агрэць палкаю і забраць. Мы гэта ўжо прайшлі, ніжэйшыя формы існавання. У Беларусі, ва Украіне, У Расіі ідуць гэтыя працэсы, крыху са спазненнем. Бо тут 80 гадоў правіла таталітарная сістэма. Хто такі Лукашэнка і Пуцін? Гэта гадаванцы сістэмы. З кім яны змагаюцца? З новым пакаленнем ці з пакаленнем інтэлігенцыі, якая не згодная з гэтай сістэмай. Гэта эвалюцыйны перыяд. Ён не можа быць прайграны. Ідзе так, як ідзе. Напэўна, яго можна крыху прыспешыць, калі мы ўсё будзем асэнсоўваць і ісці наперад. Я не думаю, што мае месца пройгрыш.
Плануецца, што пасля паказаў у Варшаве спектакль «1.8М» паедзе па тэатральных пляцоўках Еўропы, каб распавесці гісторыі беларусаў. У сакавіку, верагодна, пастаноўку можна будзе зноў убачыць у Варшаве.
Вольга Хвоін