– Нягледзячы на тое, што польскі кніжны рынак добра справіўся з пандэміяй і продажы кніг падчас яе не ўпалі – што, верагодна, таксама было звязана з часовым павышэннем узроўню чытацкай аўдыторыі, - сказаў дырэктар Інстытута кнігі Дарыюш Яворскі (Dariusz Jaworski). – Цяпер ён змагаецца з вялікімі праблемамі, перш за ўсё з-за таго, што на некалькі дзесяткаў працэнтаў выраслі выдаткі на друк. Вайна ва Украіне і выкліканая ёю інфляцыя таксама ўдарылі па кніжным рынку. Праблемы тычацца не толькі саміх выдавецтваў, але і кнігарняў, асабліва невялікіх. Пандэмія прывяла да закрыцця некаторых з іх. Каб падтрымаць незалежныя кнігарні, Інстытут кнігі – дзякуючы падтрымцы Міністэрства культуры і нацыянальнай спадчыны – у 2021 годзе запусціў праграму грантаў «Сертыфікат для маленькіх кнігарняў». Дагэтуль за два выпускі праграмы 208 невялікіх кнігарняў атрымалі фінансаванне ў агульным памеры 7 мільёнаў злотых. Сродкі праграмы могуць быць выкарыстаны на пастаянныя выдаткі на ўтрыманне памяшкання, набыццё неабходнага абсталявання і мэблі, а таксама на прасоўванне па службе.
PAP: Які выдавецкі рынак у Польшчы – дамінуюць буйныя выдавецтвы ці малыя? Што можна чакаць у бліжэйшыя гады?
Дарыюш Яворскі: Яна вельмі разнастайная. Буйныя выдавецтвы часта з'яўляюцца карпарацыямі, якія маюць уласныя гандлёвыя пляцоўкі. Аднак у апошнія гады мы назіраем бясспрэчна вельмі спрыяльную з’яву: з’явілася шмат нішавых выдавецтваў, якія арыентуюцца на амбітную літаратуру і невідавочныя, асабліва з камерцыйнага пункту гледжання, выданні. Няма недахопу ў спецыялізаваных выдавецтвах, напрыклад, у дзіцячай літаратуры, якая – таксама дзякуючы выдатным выдавецтвам – трыумфуе ва ўсім свеце.
Летась падчас Кніжнага кірмашу ў Варшаве і Міжнароднага кніжнага кірмашу ў Кракаве па замове Інстытута кнігі былі арганізаваны калектыўныя стэнды нішавых выдавецтваў.
Дзякуючы выставе цікавых кніг і цікавым, шматлікім сустрэчам ініцыятыва карысталася вялікай цікавасцю. Выдавецкая прапанова невялікіх выдавецтваў не заўсёды вядомая шырокай аўдыторыі, таму прэзентацыя іх кніг на падобных мерапрыемствах – унікальная магчымасць для чытачоў.
PAP: Якія кнігі найчасцей купляюць палякі?
Дарыюш Яворскі: Крымінальную літаратуру і трылеры найбольш ахвотна і масава чытаюць палякі. Цікавасць да гэтага літаратурнага жанру вырасла на 5 працэнтных пунктаў у параўнанні з вынікамі апытання 2020 г. У спісах бестселераў пераважаюць аўтары папулярнай літаратуры, часта польскай, у т.л. Рэмігіюш Мроз і Паўліна Свіст. Безумоўна, нязменнай папулярнасцю карыстаецца класіка і прадметы са спісу школьнага чытання, адным з самых папулярных аўтараў, несумненна, зʼяўляецца лаўрэат Нобелеўскай прэміі Вольга Такарчук, палякі таксама ахвотна цягнуцца да кніг, узнагароджаных англійскай Букерам, замежных лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі (напрыклад, апошняя лаўрэат Нобелеўскай прэміі Ані Эрно) і сусветныя бестсэлеры.
PAP: Электронныя кнігі і аўдыякнігі становяцца ўсё больш папулярнымі. Як сёння выглядае рынак лічбавай кнігі? Ці канкуруе ён з рынкам друкаванай кнігі?
Дарыюш Яворскі: Апошняя справаздача Нацыянальнай бібліятэкі аб чытанні паказвае, што электронныя кнігі на сённяшні дзень чытае толькі 5% насельніцтва, а 7% карыстаюцца аўдыякнігамі. На дадзены момант цяжка сказаць пра выразную тэндэнцыю да росту электронных кніг, прынамсі на падставе статыстычных дадзеных, але ў выпадку аўдыякніг назіраецца відавочны рост. Паводле ацэнак Analysis Library, колькасць слухачоў аўдыякніг у 2020 годзе вагалася каля 2,3 мільёна чалавек. У 2023 годзе іх можа быць нават 3-4 мільёны. На дадзены момант аўдыякнігі і электронныя кнігі не пагражаюць друкаванай кнізе, але з улікам росту коштаў на паперу можна чакаць павелічэння іх долі на рынку.
Katarzyna Krzykowska / PAP / вх