W Waplewie Wielkim k. Sztumu mieści się Muzeum Tradycji Szlacheckiej jako oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku oraz Pomorski Ośrodek Kontaktów z Polonią. 17-letni muzyk odwiedził ówczesnego właściciela Waplewa Wielkiego Antoniego Sierakowskiego latem 1827 r. wraz z dwoma szkolnymi przyjaciółmi. Wizyta trwała 2-3 dni.
- W którym pokoju pałacu grał Chopin, to Bóg raczy wiedzieć. Na środku znajdował się fortepian firmy Bechstein. Wiadomo, że pod koniec XIX wieku instrument stał w Sali Białej. Możliwe więc, że koncert młodego Chopina odbył się właśnie w tym miejscu. Wiemy, że Chopin koncertował z Antonim Sierakowskim, który, według zapisków rodzinnych, grał na skrzypcach, a podobno nawet komponował – powiedział kurator Muzeum Tradycji Szlacheckiej Maciej Kraiński.
Dodał, że Pomorskie Dni Chopinowskie odbywają się dwa razy w roku – w czerwcu i październiku. - Program i wykonawców dobieramy tak, aby jeden dzień miał charakter klasyczny, a drugi - jazzowy – wyjaśnił Kraiński.
Recital fortepianowy
W piątek w Waplewie Wielkim odbędzie się recital fortepianowy Katarzyny Popowej-Zydroń. Artystka pochodzenia bułgarskiego studia muzyczne ukończyła w Gdańsku. Uzyskała wiele nagród w międzynarodowych konkursach pianistycznych, m.in. wyróżnienie na Konkursie Chopinowskim w 1975 roku. Jest profesorem i kierownikiem Katedry fortepianu w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Do grona jej uczniów należy Rafał Blechacz, zwycięzca XV Konkursu Chopinowskiego (2005).
Dzień później w pałacu w Waplewie Wielkim wystąpi kwartet jazzowy Zagan Acoustic - Paweł Zagańczyk (akordeon), Joachim Łuczak (skrzypce), Andrzej Wojciechowski (klarnet) i Jarosław Stokowski (kontrabas). Działająca od ponad 10 lat grupa wykonuje utwory z kręgu jazzu, folku, tanga i muzyki klezmerskiej.
Ośrodek kultury polskiej
W posiadłości w Waplewie Wielkim wokół alkierzowego pałacu z oranżerią Sierakowscy założyli w 1760 r. dziesięciohektarowy park z interesującą architekturą ogrodową. Do dziś zachowała się altana chińska oraz posąg szlachcica. Wielu członków tej rodziny było aktywnych społecznie i swoim patriotyzmem zapisało się na kartach historii Polski. Sam dwór w Waplewie Wielkim z racji tego, że był żywym ośrodkiem kultury polskiej, nazywano pomorskim Soplicowem.
Kajetan Sierakowski (1753-1841) był posłem na Sejm Czteroletni, Sebastian Sierakowski - rektorem Akademii Krakowskiej i autorem monumentalnego dwutomowego dzieła o architekturze i budownictwie, Antoni Sierakowski - poseł do Sejmu Królestwa Polskiego.
U Sierakowskich, oprócz Chopina, gościli też inni wybitni Polacy, m.in. Jan Matejko, Jan Kasprowicz, Józef Ignacy Kraszewski, Oskar Kolberg i Stefan Żeromski. W Waplewie był również nuncjusz apostolski w Polsce Achilles Ratti, późniejszy papież Pius XI.
Z rodu Sierakowskich warto przywołać także postaci kolekcjonerów obrazów (cenne dzieła malarstwa europejskiego i polskiego) i twórcy biblioteki (zbiór książek liczył ponad 10 tys. egzemplarzy): Alfonsa (1816-1886) i Adama (1846-1912). Adam był też orędownikiem sprawy polskiej w parlamencie niemieckim i znanym podróżnikiem, autorem m.in. dwutomowych "Listów z podróży". Odbył wojaże m.in. do Algierii, Indii, Palestyny, Syrii, Grecji, Turcji i Indonezji.
Sierakowscy utracili wszystko
Ostatni właściciele Waplewa, Stanisław Sierakowski i Helena z Lubomirskich, zajmowali się pracą społeczną, zwłaszcza na rzecz szkolnictwa polskiego na Powiślu. Zaangażowali się też w organizację plebiscytu w 1920 roku, przeprowadzonego na mocy traktatu pokojowego w Wersalu. W głosowaniu tym ludność zamieszkująca Warmię, Mazury i Powiśle miała zdecydować, czy chce przyłączenia tych ziem do odrodzonego państwa polskiego, czy ich pozostawienia w granicach Prus Wschodnich. Wyniki plebiscytu okazały się przegraną dla Polski. Sporne tereny, w tym Powiśle z wyjątkiem pięciu wiosek, pozostały w granicach państwa niemieckiego.
Jak się okazało, rezultat plebiscytu miał też bezpośredni wpływ na przyszłość Sierakowskich w Waplewie. Po 1926 r. rodzina popadła w tarapaty finansowe. W 1932 r. jeden z berlińskich banków wymówił Stanisławowi Sierakowskiemu dług. Od licytacji majątku uratowała go pożyczka udzielona przez rząd polski.
Sierakowscy utracili wszystko z wyjątkiem pałacu, parku oraz 15 hektarów resztówki dzierżawionej od nich przez działacza ruchu polskiego na Powiślu Leona Połomskiego. Ok. 1500 hektarów odkupił Kazimierz Donimirski dla syna Zbigniewa, przy olbrzymim wsparciu rządu II Rzeczpospolitej. Pozostała ziemia ok. 1000 hektarów została rozparcelowana pomiędzy Niemców i osadników niemieckich.
Sami Sierakowscy, wskutek wielu represji ze strony władz niemieckich, opuścili Waplewo w 1929 r. i zamieszkali w swoim drugim, ponad 1000-hektarowym majątku w Osieku Rypińskim, który należał do nich jeszcze przed objęciem Waplewa Wielkiego w XVIII wieku.
Los ostatnich właścicieli Waplewa był tragiczny. Stanisław i Helena Sierakowscy zostali rozstrzelani w 1939 r. przez hitlerowców w Osieku pod Rypinem, a rodzinny dwór skonfiskowany przez III Rzeszę. Z siedmiorga dzieci Sierakowskich (dwóch synów i pięć córek), sześcioro przeżyło wojnę, a po jej zakończeniu większość rozjechała się po świecie. Osiedlili się w Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Maroku, Belgii, Francji.
Ich losy były różne. Andrzej Sierakowski, z wykształcenia architekt, opuścił Polskę dopiero pod koniec lat 60.; w Montrealu, gdzie zamieszkał, zaprojektował lotnisko w związku z igrzyskami olimpijskimi w tym mieście w 1976 r. Zmarł 15 lat temu, będąc ostatnim po mieczu potomkiem rodziny Sierakowskich.
Urodzona w 1924 r. w Waplewie Jadwiga, ostatnia z potomstwa Stanisława i Heleny Sierakowskich, zamieszkała w Luksemburgu. Wraz z mężem Dominikiem Reyem doczekali się czterech córek. Jedna z nich, Elżbieta jako karmelitanka bosa została przełożoną w klasztorze w węgierskim Peczu. Zmarła tam w opinii świętości. Mężem, ostatniej z Sierakowskich, Izabelli, był zmarły w lutym 2015 r., dziennikarz sportowy Bohdan Tomaszewski.
Po 1945 r. dwór w Waplewie Wielkim przekształcono w PGR, a następnie w Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej. W 1972 r. pałac Sierakowskich wraz z parkiem wpisano do rejestru zabytków.
pp/PAP
