27 czerwca 1863 roku z rozkazu władz carskich powieszony został przywódca Powstania Styczniowego na Żmudzi Zygmunt Sierakowski. Egzekucja odbyła się na Placu Łukiskim w Wilnie.
Był jednym z najbardziej doświadczonych wojskowo przywódców zrywu. W czasie rozruchów Wiosny Ludów w 1848 roku za nielegalne przekroczenie granicy z Austrią wcielono go przymusowo do armii carskiej, gdzie trafił do karnego korpusu orenburskiego.
17:52 zygmunt sierakowski___f 21829_tr_0-0_10797694f1f21de6[00].mp3 Audycja Krystyny Żebrowskiej poświęcona postaci Zygmunta Sierakowskiego z cyklu "Radiowe portrety Polaków". (PR, 21.09.1979)
Koło Oficerów Polskich
Zwolniony został na mocy amnestii po śmierci Mikołaja I. Awansowany na oficera w 1856 roku zdecydował się zostać w armii. Zdolny i ambitny szybko awansował. To jemu rosyjscy żołnierze zawdzięczali zniesienie kar cielesnych w armii. W Petersburgu zorganizował Koło Oficerów Polskich, w którym dojrzewała myśl o powstaniu. To z grupy oficerów skupionych wokół organizacji Sierakowskiego rekrutowali się późniejsi dowódcy powstania.
Walczył o wyzwolenie i zmiany społeczne
W 1861 roku udał się do Europy Zachodniej, gdzie szukał poparcia dla sprawy polskiej. Nawiązał tam kontakt m.in. z Giuseppe Garibaldim i Aleksandrem Hercenem. Z tym drugim łączyły go poglądy: uważał, że za walką narodowowyzwoleńczą powinna iść przemiana społeczna. Bliski był frakcji Czerwonych w powstańczych władzach, które postulowało radykalne reformy, w tym uwłaszczenie chłopów bez odszkodowań.
Szlak bojowy i śmierć
Między innymi z nich składał się liczący 2500 osób oddział, na czele którego Sierakowski stanął do walki w powstaniu styczniowym. Z ramienia Rządu Narodowego został naczelnikiem województwa kowieńskiego. Początkowo udawało mu się w serii potyczek skutecznie walczyć z wojskami rosyjskimi na Żmudzi. Szczęście opuściło go pod Birżami, gdzie po trzydniowej bitwie 9 maja jego wojsko zostało pokonane przez pułk gen. Jana Ganeckiego.
Sierakowski został ranny, co spowodowało spadek morale jego żołnierzy. Bitwa była przegrana, zaś sam dowódca trafił do niewoli. Mimo protestów napływających z całej Europy (sprzeciw wyraził m.in. Garibaldi i dwór angielski, a nawet gubernator Petersburga Suworow) gubernator Murawjew wydał wyrok śmierci.
W lipcu 2017 roku, na wileńskiej Górze Zamkowej zwanej Górą Giedymina odnaleziono szczątki Zygmunta Sierakowskiego. Został ponownie pogrzebany 22 listopada 2019 roku.
bm