Adam Borys ps. Pług. Pierwszy dowódca batalionu AK "Parasol"

W tym roku mija 35. rocznica śmierci Adama Borysa - organizatora i pierwszego dowódcy legendarnego batalionu Armii Krajowej "Parasol", który był oddziałem do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK. Jedną z najsłynniejszych akcji bojowych tego oddziału był udany zamach na Franza Kutscherę, dowódcę SS i Policji na dystrykt warszawski.

zdjęcie ilustracyjne

Foto: Wacław Żdżarski / NAC

Pilot Janina Lewandowska. Jedyna kobieta zamordowana w Katyniu

Posłuchaj

22:56 2021_02_09 19_06_51_PR1_Eureka.mp3 Adam Borys wysunął propozycję utworzenia oddziału do zadań specjalnych, który zajmował się m.in. likwidacją wyższych rangą oficerów i funkcjonariuszy hitlerowskiego aparatu terroru (Jedynka/Eureka)

Adam Borys pochodził z wielkopolskiej rodziny o silnych tradycjach niepodległościowych. Był m.in. harcerzem, inżynierem rolnikiem, jednym z twórców przemysłu mięsnego w Polsce i przede wszystkim oficerem Wojska Polskiego, żołnierzem Armii Krajowej i powstańcem warszawskim.

10 grudnia 1909 r. urodził się Adam Borys, „Pług”, ppłk WP, cichociemny; organizator i pierwszy dowódca oddziału „Agat”-„Pegaz”- batalionu „Parasol” Kierownictwa Dywersji KG AK, ranny w powstaniu, represjonowany przez UB. pic.twitter.com/LKxcGBSKIa

— Wojskowe Biuro Historyczne (@WBH_2016) December 10, 2019

Elitarny cichociemny

Po wybuchu II wojny światowej i kampanii wrześniowej dostał się do obozu oficerskiego na Węgrzech, stamtąd przedostał się do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii, gdzie zdecydował się zostać cichociemnym, a dokładnie ptaszkiem, jak nazywano spadochroniarzy Armii Krajowej.

- Wśród cichociemnych przeszkolono prawie 3 tysiące osób. Ćwiczenia były wyczerpujące, w tym polegały na strzelaniu do celu w ciemnym tunelu, wyrzucaniu na nieznanym terenie czy wielokilometrowych biegach z obciążeniem. Zdarzały się zawały i ofiary śmiertelne. Mój ojciec był typem sportowca - opowiada Hubert Borys, prywatnie syn Adama Borysa, a także współautor książki "PŁUG. Dowódca Batalionu Armii Krajowej »Parasol«" oraz profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

"Pług" został zrzucony do Polski 2 października 1942 roku. Jego umiejętności zdobyte na szkoleniach cichociemnych zdecydowały o tym, że został organizatorem zamachów na oficerów niemieckich oraz twórcą i pierwszym dowódcą batalionu "Parasol".

- Był mało znany i to było jego atutem, ponieważ zdarzały się wpadki, iż oficerowie przedwojenni, którzy pojawiali się w cywilnym ubraniu na ulicy w Warszawie w czasie okupacji, byli rozpoznawani przez ludzi zwerbowanych przez Gestapo jako agenci (…). Cichociemni w początkowej fazie byli przeznaczeni do dywersji na kierunkach wschodnich. Kiedy ojciec wylądował w Warszawie, ta akcja już kończyła się i został przydzielony jako zastępca dowódcy oddziałów szturmowych Kiwerskiego ps. Dyrektor i jako zastępca dowódcy ds. szkolenia - wspomina Hubert Borys.

Nowa wystawa plenerowa: „W imieniu Polski Walczącej. Zamach na Kutscherę 1 lutego 1944”

Więcej 👇https://t.co/TJlj4PLSLd pic.twitter.com/dnrwwpuCq4

— Min. Sprawiedliwości (@MS_GOV_PL) January 26, 2021

Zamach na Kutscherę

Gość Jedynki przypomina, że to Adam Borys wysunął propozycję utworzenia oddziału do zadań specjalnych, który zajmował się m.in. likwidacją wyższych rangą oficerów i funkcjonariuszy hitlerowskiego aparatu terroru. Jedną z najsłynniejszych akcji organizowanych przez Adama Borysa był udany zamach na dowódcę SS i Policji na dystrykt warszawski Franza Kutscherę 1 lutego 1944 roku.

- Wszystkie elementy zastosowane w tej walce są przykładem, że oddział poprzez swoją ponad półroczną działalność był w pełni przygotowany do wykonania takiego zadania. Tamte przeżycia i wielkość tej akcji miały ogromne moralne znaczenie dla społeczeństwa, które z niecierpliwością oczekiwało dnia, kiedy może podjąć otwartą walkę z wrogiem - mówił w archiwalnym nagraniu Polskiego Radia Adam Borys.

Oddział "Pługa" przeprowadził w sumie 13 akcji bojowych, w tym tylko 2 nie osiągnęły zakładanego rezultatu. - Była to akcja na Stamma, którego bardzo silnie broniono, ponieważ Niemcy pilnowali się po akcji na Kutscherę. Natomiast drugą akcją była ta w Krakowie na Koppego, który uciekł zamachowcom. Niestety przy tej akcji tragiczny był odwrót, ponieważ zginęło kilku żołnierzy - dodaje Hubert Borys.

Czytaj także:

• Inżynier Piotr Drzewiecki - jeden z założycieli Polskiego Radia
• Odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie. Łączą się z nim gorące emocje Polaków

Książka o Adamie Borysie

Hubert Borys, wspólnie z Mariuszem Olczakiem opracował publikację o swoim ojcu, opisującą jego nietypowe życie. Książka "PŁUG. Dowódca Batalionu Armii Krajowej »Parasol«" zawiera dużo dokumentów i fotografii z archiwum rodziny Borysów. Jest też pierwszą tak pełną biografią tego wybitnego Polaka. Patronem medialnym publikacji, przygotowanej we współpracy z Wojskowym Instytutem Wydawniczym i Archiwum Akt Nowych, jest Polskie Radio.

***

Tytuł audycji: Eureka

Prowadziła: Dorota Truszczak

Gość: Hubert Borys (syn Adama Borysa, a także współautor książki "PŁUG. Dowódca Bataliony Armii Krajowej »Parasol«" oraz profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie)

Data emisji: 9.02.2021 

Godzina emisji: 19.06

DS