Bitwa pod Surkontami. Pierwsze starcie z Sowietami po wrześniu '39
Profesor Waldemar Grabowski z Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej nie ma wątpliwości, że to jeden z dowodów świadczących o wyjątkowym fenomenie Polskiego Państwa Podziemnego. - Wspomniałbym jeszcze o takiej strukturze jak Dywersja Pozafrontowa. Przed wojną przygotowywano zespoły ludzi, które miały podejmować działania dywersyjne na terenach zajętych przez najeźdźcę. Wtedy nie przypuszczano, że cały teren państwa polskiego może zostać zajęty - mówi gość "Przystanku Historia".
23:27 PR1_MPLS 2021_09_22-19-29-36(1).mp3 Polskie Państwo Podziemne - fenomen w skali okupowanej Europy (Przystanek Historia/Jedynka)
Największa podziemna armia okupowanej Europy?
Momentem przełomowym dla kształtu prowadzonej walki było wkroczenie do Polski wojsk sowieckich. Wówczas w Warszawie, zarówno politycy, jak i działacze społeczni, zdecydowali o powołaniu do życia ośrodka kierowniczego konspiracji. Owocem tych działań była Armia Krajowa. - Może nie była to największa podziemna armia pod względem ilości zgromadzonych żołnierzy, natomiast niewątpliwie Armia Krajowa wyróżniała się na tle innych organizacji podziemnych - nie ma wątpliwości profesor Grabowski.
Początkowo stworzono jednak Służbę Zwycięstwu Polski. Decyzja zapadła 27 września, dziś data ta jest obchodzona jako Dzień Polskiego Państwa Podziemnego. - Miała to być organizacja nie tylko wojskowa. W jej ramach funkcjonował komisarz cywilny, który był drugim zastępcą dowódcy Służby Zwycięstwu Polski - dodaje gość audycji. Po pewnych zmianach komisarz ten stał się w istocie Delegatem Rządu na Kraj. Funkcjonowała również Rada Główna Polityczna, przyszły Polityczny Komitet Porozumiewawczy.
Zobacz też:
Zdrada i bohaterstwo zamknięte w losach jednego człowieka
Ciągłość władzy, ciągłość walki
Polską konspirację wyróżnia jednak to, że poza strukturami wojskowymi czy politycznymi w ramach Państwa Podziemnego funkcjonowały również sądy czy szkoły. - Porozumienie polityczne działające w konspiracji zostało zaakceptowane przez rząd Rzeczpospolitej. Musimy pamiętać, że nie było dwóch rządów polskich w czasie wojny. Najpierw mieliśmy rząd we Francji, później w Londynie - przypomina profesor Waldemar Grabowski i dodaje, że cały bilans działalności organizacji nie został dotąd kompleksowo opisany.
YouTube/IPNtvPL
Działania Armii Krajowej wobec okupantów prowadzone były do stycznia 1945 roku. Kontynuację tych działań, w ograniczonym zakresie, prowadziły następnie Delegatura Sił Zbrojnych oraz organizacja "NIE". - Przez szeregi Armii Krajowej w ciągu lat okupacji przeszło blisko 400 tys. ludzi. Warto natomiast powiedzieć, że tajna administracja polska, czyli Delegatura Rządu to mniej więcej 50 tys. ludzi - zwraca uwagę gość audycji.
Były to osoby z przedwojennym doświadczeniem w administracji państwowej i samorządowej. W kolejnych latach dołączali do nich jednak również ludzie młodzi, dopiero wchodzący w dorosłość. - Tak naprawdę nie jesteśmy w stanie ocenić, jaki to miało wpływ na dalsze losy społeczności miast, miasteczek i wsi polskiej. Natomiast niewątpliwie miało - podkreśla profesor Grabowski.
Ponadto w audycji:
- Rozmowa z dr. Rafałem Łatką o albumie "Kardynał Stefan Wyszyński 1901–1981" (autorzy: Rafał Łatka, Beata Mackiewicz, ks. Dominik Zamiatała).
Album prezentuje w sposób możliwie pełny życie i działalność prymasa Stefana Wyszyńskiego. Z tego względu w pierwszej części książki przyjęto układ chronologiczny, w drugiej zaś postanowiono przedstawić materiał fotograficzny w ujęciu problemowym. Wynika to z wieloaspektowej działalności kard. Wyszyńskiego. Zawiera unikalne, nigdy wcześniej niepublikowane fotografie z okresu służby kard. Wyszyńskiego dla Kościoła w Polsce, pochodzące z Archiwum Instytutu Prymasowskiego Stefana Kardynała Wyszyńskiego.
Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN "Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce 1944–1989".
- IPN z cyfrowym przekazem o historii. Powstało Biuro Nowych Technologii.
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej Karol Nawrocki powołał nową komórkę. Obejmie ona zarówno projekty realizowane już przez IPN, jak i projekty nowe. Umożliwi, przy wykorzystaniu najnowszych technologii, dotarcie z przekazem historycznym do najmłodszych odbiorców w Polsce i za granicą.
- "Było, będzie", czyli wybrane wydarzenia organizowane przez IPN: m.in. projekt edukacyjny "Kamienie pamięci. Bohaterowie opozycji demokratycznej"; Dzień Pamięci Więźniów Obozu Dulag; wystawa "Wojna światów 1920" oraz propozycje artykułów na portalu PrzystanekHistoria.pl.
***
Tytuł audycji: Przystanek Historia
Prowadzi: Paweł Lekki
Gość: prof. Waldemar Grabowski (Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej)
Data emisji: 22.09.2021 r.
Godzina emisji: 19.29
mg
