"Krakowska panna, gdańskie trzewiki i toruńskie pierniki". To krótka lista najlepszych rzeczy w Polsce, zdaniem Jana Długosza. Nic dziwnego, pierniki to kwintesencja Torunia, element, który od dawna znany jest w Polsce i na świecie. A całą historię miasta poznamy w Muzeum Historii Torunia, w którym zorganizowano szereg wystaw od czasów prahistorycznych, po epokę PRL-u. - Na czterech piętrach średniowiecznej kamienicy pokazujemy historię od początków miasta, a nawet wcześniej. Ekspozycja zaczyna się od czasów przedlokacyjnych - mówi Robert Żytkowicz z Muzeum Historii Torunia.
Toruń to miasto szczególne, również z racji położenia. Z jednej strony pobliskie szlaki handlowe dawały kupcom, zwłaszcza w średniowieczu i nowożytności, możliwości zarabiania dużych pieniędzy. Zasięg kontaktów handlowych sięgał daleko do Europy i krajów Wschodu. Z drugiej jednak strony, bliskość granicy powodowała liczne najazdy. W zbiorach muzeum znajduje się wiele fascynujących elementów, a jednym z nich jest słynna Enigma. - W Polsce można spotkać tylko kilka sztuk tej maszyny szyfrującej - podkreśla gość audycji. Obejrzeć można również najstarsze miejskie pieczęcie.
Toruń - miasto piernika
Muzeum Toruńskiego Piernika jest jednym z siedmiu oddziałów Muzeum Okręgowego w Toruniu. To miejsce łączące tradycję z nowoczesnymi rozwiązaniami. W pofabrycznym budynku piernikarskiej firmy Gustava Wessego urządzono wyjątkową ekspozycję. - Jedno z wnętrz, w którym jesteśmy, to zaaranżowana klubokawiarnia, która nawiązuje do czasów PRL-u. Wówczas piernik przechodził kolejny w historii renesans - mówi Małgorzata Mikulska-Wernerowicz z Muzeum Toruńskiego Piernika. Zdaniem gościa audycji wzornictwo tego czasu oparte było właśnie na kolorystyce i formach piernikarskich. W Muzeum obejrzymy m.in. kroniki filmowe prezentujące historię wypieku pierników w fabryce "Kopernik".
Pierniki powinny być przechowywane w miejscu, które zabezpieczy je przed dostępem wilgoci. Jednym z dobrych sposobów są więc puszki. Dobrze zabezpieczone, pierniki, potrafią wytrzymać nawet lata. W siedzibie muzeum można wziąć udział w specjalnych warsztatach ich wypiekania. Oprócz serca warto w tę czynność włożyć również siłę. - Ciasto, które otrzymujemy od fabryki "Kopernik", musimy odpowiednio wygnieść. Musi stać się plastyczne - tłumaczy edukator Jakub Dzieruch. Proces wygniatania trwa około pięciu minut. Ciasto delikatnie zmienia kolor, wydziela również specyficzny aromat przypraw korzennych i miodu.
Po ugnieceniu przygotowujemy formy. W Muzeum Toruńskiego Piernika są one wyjątkowe, bo drewniane, pozwalające na wykonanie tradycyjnych pierników. - To piernik ozdobny, mamy na nim różnego rodzaju wzory - tłumaczy gość audycji. Następnie należy piernik wyciąć, a pracownicy muzeum zajmują się kolejnym etapem, czyli wypiekiem. Trwa to około dwudziestu minut, podczas których zwiedzający mogą poświęcić czas ekspozycji muzealnej.
42:31 2022_01_29 09_11_10_PR1_Jedyne_takie_miejsce.mp3 Roman Czejarek odwiedził Toruń cz. 1 (Jedyne Takie Miejsce/Jedynka)
Toruń wśród gwiazd. Dom Kopernika
Ważną dla Torunia, ale również dla całej Polski, datą jest 19 lutego 1473. Właśnie wtedy na świat przyszedł Mikołaj Kopernik. Prawnik, urzędnik, duchowny, a przede wszystkim astronom, astrolog i matematyk urodził się w Toruniu. Spędził tu również swoje dzieciństwo i lata nastoletnie. - Z punktu widzenia kształtowania się jego późniejszych zainteresowań okres dzieciństwa jest niezwykle ważny dla tej postaci - nie ma wątpliwości Michał Kłosiński z "Domu Kopernika". Była to postać niezwykła, a jego teoria heliocentryczna zrewolucjonizowała naukę. Długo jednak zastanawiał się nad ogłoszeniem swoich ustaleń, świadom ich wpływu na dotychczasowe poglądy, również religijne.
- Świadczy o tym list wstępny, opublikowany w "De revolutionibus orbium coelestium", do papieża Pawła III, w którym w dyplomatyczny sposób pisze, że ta teoria może wywrócić ówczesny światopogląd na temat konstrukcji Wszechświata - przekonuje gość audycji. Zarazem Kopernik podkreślił, że istotne jest, aby stanąć w prawdzie, a nie trwać w dotychczasowych, błędnych przekonaniach. Przez wieki dyskusja na temat jego ustaleń trwała, a ich głoszenie nierzadko groziło spaleniem na stosie za herezję. Kopernik interesował się jednak również ekonomią, głosił m.in. teorię, że lepszy pieniądz będzie gromadzony, a gorszy pozostawiony w obiegu.
Dzisiejszy Dom Kopernika to późnogotycka kamienica, która należała właśnie do rodziny astronoma. Zachowała się do dzisiaj w stanie nienaruszonym, to świadectwo tego, jak ci ludzie przed wiekami żyli. - Świat życia gospodarczego był Mikołajowi Kopernikowi bliski. Całe jego otoczenie to byli kupcy. Sam ojciec przybył z Krakowa i osiadł w Toruniu. Wydaje mi się, że życie mieszczańskie w naszym miejscu jest najciekawiej pokazane - zaznacza Michał Kłosiński. To tak naprawdę jedna izba, w której żyła wówczas cała rodzina. Pozostała przestrzeń zarezerwowana była na magazyn towarów. Co ciekawe, w zbiorach muzeum znajduje się pamiątka po innym astronomie - cyrkiel Jana Heweliusza.
40:26 2022_01_29 10_12_40_PR1_Jedyne_takie_miejsce.mp3 Roman Czejarek odwiedził Toruń cz. 2 (Jedyne Takie Miejsce/Jedynka)
Z Torunia w świat
Toruń to jednak nie tylko Mikołaj Kopernik. To także Tony Halik, podróżnik, pisarz, dziennikarz, operator kamery, fotograf i autor programów o tematyce podróżniczej. Urodził się 24 stycznia 1921 roku. I choć miejsce to opuścił stosunkowo szybko, to szczycił się tym, gdzie przyszedł na świat. Jego wielkie podróże rozpoczęły się w latach 50., gdy wyemigrował do Argentyny wraz ze swoją ukochaną, Pierrette Andrée Courtin. - Miał szczęście do kobiet, gdyż Pierrette miała żyłkę podróżnika. Razem z nim wyprawiała się w głąb dżungli. Również wspólnie spływali rzekami, przez kilka miesięcy przebywali wśród Indian - mówi Magdalena Nierzwicka, kustosz dyplomowany Muzeum Okręgowego w Toruniu oraz kierowniczka Działu Kultur Pozaeuropejskich.
Jednym z największych przedsięwzięć było przemierzenie obu Ameryk. Wyprawa trwała w latach 1957-1961, a w jej trakcie na świat przyszedł jedyny syn Pierrette i Tony'ego: Ozana. Imię nie było przypadkowe. - Egzotyczne imię nadano dzięki przyjaźni Halika ze szczepem Indian Karaja. Dzisiaj Ozana mieszka w Stanach Zjednoczonych, jest operatorem kamery - podkreśla gość "Jedynego Takiego Miejsca". Drugą ważną kobietą w życiu Halika była Elżbieta Dzikowska, z którą później współprowadził kultowe programy poświęcone podróżom. - Dzikowska w roku 1974 pojechała na wywiad z Halikiem do Meksyku. Wywiad ten przyniósł długoletnią przyjaźń, która zakończyła się miłosną historią - zauważa Magdalena Nierzwicka.
Elżbieta Dzikowska stała się muzą podróżnika. Przez lata gromadziła pamiątki z podróży, a po śmierci Tony'ego przekazała je do Torunia. Tu zorganizowano wystawę, która zajmuje dwie kamienice przy ulicy Franciszkańskiej 11. Dziś jest tam Muzeum Podróżników im. Tony'ego Halika.
42:14 2022_01_29 11_11_11_Jedyne_takie_miejsce.mp3 Roman Czejarek odwiedził Toruń cz. 3 (Jedyne Takie Miejsce/Jedynka)
Zobacz też:
***
Tytuł audycji: Jedyne takie miejsce
Prowadził: Roman Czejarek
Goście: Małgorzata Mikulska-Wernerowicz (Muzeum Toruńskiego Piernika), Jakub Dzieruch (edukator), Robert Żytkowicz (Muzeum Historii Torunia), Jerzy Rafalski (astronom), Michał Kłosiński (Dom Kopernika), Anna Kroplewska-Gajewska (kustosz Ratusza Staromiejskiego), Magdalena Nierzwicka (kustosz dyplomowany Muzeum Okręgowego w Toruniu oraz kierowniczka Działu Kultur Pozaeuropejskich), Adam Kowalkowski (Muzeum Twierdzy Toruń), Marcin Zdanowski (kierownik Działu Promocji Muzeum Okręgowego w Toruniu)
Data emisji: 29.01.2022
Godzina emisji: 9.00-12.00
mg
