"Strzeż się bogactwa". Prowokacyjna wizja mieszczaństwa

Ostatnia aktualizacja: 29.11.2020 15:09
Obraz Jana Steena to skomplikowany, a zarazem zabawny rebus, który daje się rozwiązać jedynie dzięki uważnej obserwacji szczegółów i znajomości niderlandzkich przysłów i idiomów. Chociażby tego: "głupota marnuje czas" - to dlatego małpa zatrzymuje mechanizm zegara.
Zdjęcie ilustracyjne
Zdjęcie ilustracyjneFoto: Volurol/Shutterstock

Posłuchaj
14:58 2020_11_29 14_45_55_PR2_Jest_taki_obraz.mp3 Jan Steen "Strzeż się bogactwa" (Jest taki obraz/Dwójka) 

Pani domu zasnęła pijana, jej mąż zabawia się z kurtyzaną, chłopak pali fajkę, dziewczynka kradnie kosztowności, niemowlę rozpruwa naszyjnik pereł - to świat na opak, wszystko jest tu postawione na głowie. Bohaterami są też zwierzęta: pies wyżera resztki z pańskiego stołu, świnia trzyma w mordzie korek od beczki, a na podłogę leje się strumień piwa. Scena dzieje się w holenderskim, mieszczańskim domu, nie przedstawia jednak zwykłej rodziny po podwieczorku. Chcąc go odczytać dobrze znać przysłowia.

Czytaj więcej:

Tytuły obrazów Jana Steena to często popularne niderlandzkie przysłowia. Tak jest i w tym przypadku - "In weelde Siet Toe", oznacza "uważaj w dobrych czasach" lub mniej dosłownie "strzeż się bogactwa". Taki napis umieszczony jest na łupku, opartym o drewnianą ławę, tuż obok porozrzucanych kart do gry (w prawym, dolnym rogu obrazu).

Ludzie i zwierzęta, relacje pomiędzy nimi, obfitość przedmiotów i wiązane z nimi znaczenia, składają się na opowieść o bezmyślnym trwonieniu dobytku, nadmiernym jedzeniu i piciu, rozwiązłości, lenistwie i gnuśności. Steen nie jest jednak nudnym moralistą. Wizualna przypowieść o negatywnej stronie dobrobytu, opowiedziana jest zabawnie, wręcz komicznie.

Odaliska Ingres 1200.jpg
"Odaliska". Wizja haremu na obrazie Ingres'a

Czytaj także:

Domostwa Steena to "świat na opak", w którym prawa, zwyczaje i reguły stosunków międzyludzkich, obowiązujące w społeczeństwie są odrzucone, tak jak podczas karnawału lub w teatralnej farsie. Bohaterowie Steena są komiczni, groteskowi, niekiedy wulgarni i epatują erotyką. Liczebność tego typu obrazów Steena wskazuje, że prosty, niewyrafinowany humor tych dzieł cieszył się powodzeniem i znajdował nabywców wśród przedstawicieli średniej klasy - uczonych, przedsiębiorców, kupców, lekarzy. Widzieli swój świat w krzywym zwierciadle, na wspak. Zapewne bardziej ich to bawiło niż przestrzegało przed upadkiem.

Jan Steen, "Strzeż się bogactwa" ("Domostwo Jana Steena"), 1663 (Kunsthistorisches Musem, Wiedeń)

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz 

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek

Data emisji: 29.11.2020

Godzina emisji: 14.45

Czytaj także

Henri Lautrec – twórca nowoczesnego plakatu

Ostatnia aktualizacja: 24.11.2020 05:40
Biograf artysty napisał: "W sztuce robienia afiszów odkrywa Lautrec dla siebie możliwości, których nie podejrzewał. Szybko pojmuje, że ma wrodzony zmysł wszystkiego, czego ona wymaga. Monumentalności, dekoracyjności, przemawiania do odbiorcy wprost i z mocą".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Giorgio de Chirico - malarz szukający tajemnic

Ostatnia aktualizacja: 20.11.2021 05:35
20 listopada 1978 roku zmarł włoski malarz Giorgio de Chirico. Był założycielem i reprezentantem nurtu malarstwa metafizycznego nawiązującego do włoskiego renesansu. 
rozwiń zwiń