Literatura i okrucieństwo historii. Erich Maria Remarque

Ostatnia aktualizacja: 25.09.2020 22:00
- Remarque’a musimy widzieć w kontekście jego życiorysu i pozycji w literaturze niemieckiej, a jest on autorem, który ma swój specyficzny język i styl. Oczywiście, nie jest to autor formatu Tomasza Manna, ale w kategorii literatury popularnej to jest po prostu klasyk. Tak jak on pisali też inni, ale po niemiecku przed nim chyba nikt - mówił w Dwójce Ryszard Wojnakowski, tłumacz wielu powieści niemieckiego pisarza, którego 50. rocznica śmierci przypadała 25 września.
Erich Maria Remarque
Erich Maria Remarque Foto: PAP/CAF

shutterstock_1689080608.jpg
Remarque i przedwojenny uchodźca w Paryżu
Posłuchaj
23:42 Strefa literatury 25.09.mp3 Prof. Grażyna Kwiecińska oraz Ryszard Wojnakowski o literaturze Ericha Marii Remarque'a (Strefa literatury/Dwójka)

Erich Maria Remarque - weteran I wojny światowej i przedstawiciel "straconego pokolenia". Najsłynniejsza powieść pisarza, "Na Zachodzie bez zmian", napisana w ciągu zaledwie sześciu tygodni i wydana w milionowych nakładach, przedstawiała niezwykłe okrucieństwo i bezsens wojny z punktu widzenia zwykłego żołnierza. W książce, która w krótkim czasie stała się manifestem "straconego pokolenia", Remarque pisał: "My nie jesteśmy już młodzieżą. Nie pragniemy już zdobyć świata szturmem. Jesteśmy uciekinierami. Uciekamy sami przed sobą. Przed naszym życiem. Mieliśmy osiemnaście lat i rozpoczęliśmy miłować świat i istnienie; musieliśmy strzelać do tego. Pierwszy granat, który padł, trafił w nasze serce. Jesteśmy odcięci od tego, co czynne, od dążenia, od postępu. Nie wierzymy już w to wszystko; wierzymy w wojnę".

W kolejnych utworach pisarz powracał do stałych wątków swej twórczości, dowodząc niezwykłej spójności pisarskiej koncepcji i jej wciąż uniwersalnego przesłania. Niepewny okres ostatnich miesięcy dwudziestolecia międzywojennego ("Łuk Triumfalny"), poczucie zagrożenia u progu II wojny ("Noc w Lizbonie"), postawy ludzkie w obliczu kryzysów gospodarczych ("Czarny obelisk"), studium frontowej i obozowej rzeczywistości ("Czas życia i czas śmierci", "Iskra życia") - w powieściach Remarque'a przegląda się cała wielka historia XX wieku, ze wszystkimi jej okrutnymi paradoksami, dylematami moralnymi i wciąż aktualnymi pytaniami o istotę człowieczeństwa.

Czytaj też:

- Remarque powiedział o sobie, że jest niespełnionym scenarzystą. I właśnie tak pisał prawie wszystkie swoje książki, jakby pisał sztuki sceniczne. To wprowadzało pewne ograniczenia, ale poznajemy też ten żywioł, w którym Remarque się porusza. Mianowicie akcja plus charakter – i to musi zagrać autor, musi to tylko przeprowadzić od początku do końca. Zresztą wiele książek Remarque’a zostało sfilmowanych i przy wielu produkcjach aktywnie uczestniczył - podkreślał Ryszard Wojniakowski.

Zdaniem prof. Grażyny Kwiecińskiej z Instytutu Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, na Remarque'a trzeba spojrzeć z dwóch perspektyw. - Z perspektywy jednego dzieła, czyli "Na zachodzie bez zmian" Remarque jest hasłem. Człowiek oczytany i inteligentny nigdy by się nie przyznał, że nie zna powieści. Natomiast pozostałych książek, w tym "Łuku triumfalnego" myślę, że młoda generacja nie rozumie. Czytają to trochę jak romansidło, bo w tle jest Marlena Dietrich i calvados. To są te dwie rzeczy, które pociągają człowieka, który nie stroni od alkoholu i nie wie, co ze sobą zrobić. Także jeśli chodzi o resztę jego twórczości, to w polskiej recepcji popadły praktycznie w zapomnienie.

***

Tytuł audycji: Strefa literatury

Prowadziła: Kinga Michalska

Goście: prof. Grażyna Kwiecińska (Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego), Ryszard Wojnakowski (tłumacz wielu powieści pisarza)

Data emisji: 25.09.2020

Godzina emisji: 21.30

Czytaj także

"Potrafię jeszcze myśleć i marzyć". Listy Barbary Skargi z zesłania

Ostatnia aktualizacja: 18.09.2020 22:00
W audycji mówiliśmy o książce "...jeżeli myślicie o mnie, to bez smutku… Korespondencja z lat 1946-1955", zawierającej listy Barbary Skargi. Naszymi gośćmi byli krewna autorki Katarzyna Skarżanka, a także redaktorzy wydania: Bartosz Działoszyński i Anton Marczyński.
rozwiń zwiń