Trzy godziny i dwie płyty. Wieczór z Leonardem Bernsteinem
Program:
Leonard Slatkin Kinah (pierwsze wykonanie w Polsce), Ernest Bloch Schelomo. Rapsodia hebrajska na wiolonczelę i orkiestrę, Piotr Czajkowski VI Symfonia h-moll "Patetyczna" op. 74., wyk. Tanja Tetzlaff - wiolonczela,
Wyk.: Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, dyr. Leonard Slatkin.
W przerwie koncertu z Leonardem Slatkinem porozmawia Krzysztof Dziuba.
***
Leonard Slatkin (ur. 1944) swą działalność dyrygencką uzupełnia twórczością kompozytorską, idąc w ślady innych mistrzów batuty, m.in. Wilhelma Furtwänglera i Stanisława Skrowaczewskiego. Kinah (z hebr. „elegia”, 2015) jest dziełem szczególnym – hołdem złożonym rodzicom kompozytora. Eleanor Aller i Felix byli członkami orkiestry symfonicznej w Hollywood: matka grała na wiolonczeli, ojciec na skrzypcach (jako koncertmistrz). Ich marzeniem było wykonanie Koncertu podwójnego a-moll op. 102 Johannesa Brahmsa. Miało się ono spełnić w roku 1963. Rozpoczęto już próby, jednak do wykonania nie doszło z powodu nagłej śmierci Felixa Slatkina. W Kinah wykorzystany jest fragment tematu z wolnej części Koncertu podwójnego, który jednak nigdy nie zabrzmi do końca. Dźwięki koncertujących skrzypiec i wiolonczeli (a także skrzydłówki i trąbki) słychać z oddali, spoza sceny.
Ernest Bloch (1880–1959), Szwajcar od 1916 zamieszkały w Stanach Zjednoczonych, znany jest przede wszystkim z utworów o tematyce żydowskiej. Rapsodia hebrajska „Schelomo”(1916) na wiolonczelę i orkiestrę powstała w okresie, kiedy, wstrząśnięty wydarzeniami I wojny światowej, Bloch planował kantatę do tekstów z Księgi Koheleta (z refrenem „Wszystko marność i pogoń za wiatrem”). Wtedy zwrócił się do niego rosyjski wiolonczelista, Aleksander Bariański, z prośbą o skomponowanie koncertu, Bloch postanowił zmienić więc koncepcję swego utworu. Miejsce głosu zajęła wiolonczela. Na pierwotny zamysł wskazuje tytuł, odnoszący się do obocznej nazwy starotestamentowego poematu – Księgi Kaznodziei Salomona. Kompozycja, utrzymana w aurze późnoromantycznej, przepojona jest ekstatycznym pesymizmem. Wykorzystuje elementy muzyki żydowskiej – melizmaty, skale, nigunim (chasydzkie rytmiczne śpiewy grupowe bez słów). Premiera Schelomo miała miejsce w Nowym Jorku w roku 1917.
Kiedy 28 października 1893 roku Piotr Czajkowski (1840–1893) dyrygował w Petersburgu premierą swej VI Symfonii h-moll „Patetycznej”, nikt nie przeczuwał, że kompozytor 9 dni później odejdzie z tego świata. Tematem Patetycznej – oraz dwóch poprzedzających ją symfonii – jest zmaganie się człowieka z losem. Dramatyczne Allegro non troppo (podczas kulminacji rozbrzmiewa w nim prawosławne requiem) znajduje przeciwwagę w „kulejącym” walcu (Allegro, w metrum 5/4), z melancholijną częścią środkową, której towarzyszy fatalistyczny akompaniament kotłów. Olśniewające scherzo (Allegro molto) kulminuje w triumfalnym marszu. Tym większy kontrast przynosi finałowe Adagio lamentoso – wybuch rozpaczy, znajdującej ukojenie w pełnym rezygnacji morendo („zamierając”).
Marcin Trzęsiok/NOSPR
***
Na "Filharmonię Dwójki" w piątek (19.01) w godz. 19.30-21.30 zaprasza Grzegorz Dąbrowski.
mko/bch
