Strona główna > Artykuł

Upadek Konstantynopola. Koniec Cesarstwa Wschodniego

polskieradio.pl

- Cała Europa musiałaby się ruszyć, żeby uratować Konstantynopol, ale tak się nie stało. Zabrakło przywódcy, który by tę Europę skrzyknął i poprowadził. Poza tym cesarstwo wschodnie było jednak traktowane jako kraj heretyków - mówiła Iwona Żółtowska z Instytutu Filologii Klasycznej UW.

Fausto Zonaro, "Mehmed II wkraczający do zdobytego Konstantynopola", foto: Wikipedia/domena publicznafot.

29 maja 1453 roku Konstantynopol został zdobyty przez wojska tureckie sułtana Mehmeda II. Zajęcie miasta i śmierć ostatniego cesarza bizantyjskiego Konstantyna XI Dragazesa spowodowały ostateczny upadek, istniejącego od 395 roku, Cesarstwa Bizantyjskiego. Równocześnie Turcy objęli w swoje panowanie wschodni basen Morza Śródziemnego i rozpoczęli podbój Europy, powstrzymany dopiero przez Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w roku 1683.

Potęga zbudowana przez Konstantyna

Cesarstwo wschodnie swe najlepsze lata przeżywało na przełomie tysiącleci. Okres zwany erą macedońską w latach 867– 1025 rozpoczął się w momencie wstąpienia na tron Bazylego I, który zamordował Michała III. Dla Bizancjum był to złoty wiek.

Epoka ta nie trwała długo. Cesarstwo wielokrotnie przeżywało krytyczne chwile w okresie wypraw krzyżowych, ale wspierane siłami chrześcijańskiej Europy jeszcze przez kilka stuleci było przyczółkiem chrześcijaństwa na tym obszarze. Mimo to w wieku XV było już tylko cieniem swej dawnej świetności.
Szczątki potężnego niegdyś Bizancjum ograniczały się już tylko do obrębów muru stolicy. Próba uzyskania pomocy Zachodu za cenę unii kościelnej zawartej we Florencji w 1439 roku nie dała żadnych rezultatów. Cesarstwo wschodnie nie mogło liczyć na pomoc z zewnątrz i zdane było na własne słabe siły.

Ostatnie 53 dni Konstantynopola

W roku 1453 sułtan Mehmed II na czele sił morskich i lądowych przystąpił do oblężenia Konstantynopola. Liczba obrońców była wręcz nieprawdopodobnie mała, według wielu świadectw nie przekraczała ona 8 tysięcy z czego 2 lub 3 tysiące stanowili Włosi i inni cudzoziemcy. Natomiast armia Mehmeda II liczyła przeszło 160 tysięcy samego regularnego wojska. Posiadała olbrzymią artylerię, działa o niespotykanej wcześniej wielkości, które czyniły dzień po dniu wyłomy w murach obronnych.

Po 53 dniach miasto zostało zdobyte przez Turków. Ostatni cesarz Konstantyn XI poległ w walce. Stolica cesarstwa została zrabowana i zdewastowana. Zniszczonych zostało wiele bezcennych dzieł sztuki. Część ludności wymordowano lub sprzedano w niewolę. Zwycięski sułtan wkroczył do zdobytego miasta, które stało się stolicą Imperium Osmańskiego. Mehmed II na potwierdzenie swojej potęgi wjechał konno do kościoła Hagia Sophia, który pamiętał czasy cesarza Justyniana Wielkiego. Kościół został zmieniony w meczet.

- Tysiącletnie imperium upadło bezpowrotnie. Na gruzach Konstantynopola wyrósł Stambuł. Na gruzach Cesarstwa Wschodniego  - Imperium Osmańskie.

Odcięta ręka chrześcijaństwa

Upadek Konstantynopola wywarł kolosalne wrażenie na współczesnych. – Niby nic, a jednak okazuje się, że to było coś co wstrząsnęło świadomością ówczesnej Europy, przyzwyczajonej do tego, że istnieją te dwie głowy orła cesarskiego i raptem jedna została odcięta – mówił historyk prof. Henryk Samsonowicz.
W podobnym tonie pisał Jan Długosz: "Z dwu rąk chrześcijaństwa – jedna została odcięta, z dwu oczu jedno wyłupione".

Jak potoczyłyby się losy świata gdyby Bizancjum przetrwało? Co by było gdyby sułtan Mehmed II nie zdobył w 1453 roku Konstantynopola? Posłuchaj rozmowy historyków Janusza Osicy i Henryka Samsonowicza.


Konstantynopol zamiast Stambułu. Jak potoczyłyby się losy świata gdyby Bizancjum przetrwało? Posłuchaj audycji z cyklu "Historia na opak" (PR, 10.12.1995)

 

mk