Jak umiera język? Don Kulick w Papui-Nowej Gwinei

Posłuchaj

49:48

Jak umiera język? Don Kulick w Papui-Nowej Gwinei (Klub Trójki)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Antropolog Don Kulick prowadził, od lat 80. XX wieku, badania terenowe nad papuaskim ludem Taiap i jego językiem we wsi Gapun w prowincji Sepik Wschodni w Papui-Nowej Gwinei. W państwie tym są trzy języki urzędowe: angielski, tok pisin i hiri motu. Jednak jest to kraj tak mocno zróżnicowany kulturowo, że różnych narzeczy jest tam bardzo dużo. 

W rozmowie z Wiolettą Myszkowską Kulick przyznał, że przed pierwszą podróżą do Papui-Nowej Gwinei nie wiedział dużo na temat tego kraju, dostępna literatura była bowiem raczej skąpa i nie dotyczyła rejonu, w który miał się udać. – Nie byłem przygotowany na tę wyprawę. Na pewno nie na cześć praktyczną, życie w lesie deszczowym – podkreślił.

Moim zadaniem jest wysłuchać ludzi

– Nie miałem żadnego planu. To, co zrobiłem, było bardzo naiwne, wręcz koncertowo głupie, ale udało się. Przybyłem do wioski, ktoś wyjaśnił mieszkańcom, że chcę napisać książkę o ich języku, co oczywiście nie znaczyło dla nich kompletnie nic. Byłem uzależniony od ich uprzejmości. Miałem szczęście, że byli mi życzliwi. Byli mną zainteresowani tak samo, jak ja nimi – opowiedział antropolog i dodał, że kluczowe okazało się to, że jest on biały.

– Musiałem zrozumieć, że ci ludzie cały czas zastanawiają się, poświęcają temu naprawdę wiele energii, jak to jest, że biali mają tak wiele rzeczy. Domy, samoloty, pieniądze. Uznali, że mamy kontakt z potężną mocą, która nas w nie zaopatrza i że oni też chcą tych rzeczy. Dlatego w większej części kraju szybko porzucili swoje tradycyjne wierzenia i zostali chrześcijanami z nadzieją, że też będą mieli dostęp do tych przedmiotów – wyjaśnił.

Oczywiście tak się nie stało. – To jeden z wielu powodów, przez które w tym kraju jest dzisiaj tak wiele przemocy. Nie wszyscy są zadowoleni z tego, że pomimo porzucenia tradycji i kultury, w zamian nie dostali nic. Próbowałem im to wytłumaczyć, ale nie słuchali – zaznaczył. – Moją pracą nie jest przekonać ludzi, że sposób, w jaki postrzegają świat, jest zły, tylko wysłuchać tego, co mają do powiedzenia. To daje mi ogromną radość – powiedział.

Złamana wątroba i przeklinające kobiety

W "Klubie Trójki" rozmawialiśmy o ciekawostkach związanych z językiem taiap i kulturą mieszkańców Gapun. – W Papui-Nowej Gwinei wątroba odpowiada naszemu sercu, które w ogóle nie jest kojarzone z miłością. Wszystkie uczucia pochodzą z wątroby. My mamy złamane serca, w Papui-Nowej Gwinei ludzie mają złamane wątroby – wskazał Kulick. 

Antropolog zapytany, jaki jest jego ulubiony, najbardziej zaskakujący, element języka taiap odpowiedział, że są to przekleństwa. – Co ciekawe w Papui-Nowej Gwinei przeklinanie to bardzo kobieca rzecz. Od kobiet się wręcz oczekuje, by przeklinały. Mężczyźni powinni być spokojni, mniej emocjonalni i poukładani. Niezwykle podobało mi się, jak często można było usłyszeć kobiety wywrzaskujące kolejne wiązanki, najsprośniejsze rzeczy, jakie przychodziły im do głowy – podkreślił.

– Oni w ogóle kochają przeklinać. Dokończyłem słownik taiapu, dałem jedną kopię mieszkańcom wsi. Pierwsze, co sprawdzili, to właśnie przekleństwa. Jak je odnaleźli, a nie było to trudne, bo jest ich sporo, to wybuchnęli śmiechem. Dlatego tym bardziej mi szkoda, że ta sztuka przeklinania zaniknie, bo jest to coś, co dawało mieszkańcom Gapun ogromną przyjemność – przyznał.

- Od tego momentu wszystko zaczęło się sypać. Nie widzę w tym kraju wiele optymizmu. Przyszłość tych ludzi nie będzie radosna – zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy z Don Kulickiem, w której antropolog opowiedział, jak wygląda życie mieszkańców wioski Gapun dziś.

***

Tytuł audycji: Klub Trójki
Prowadzi: Wioletta Myszkowska
Gość: Don Kulick (antropolog)
Data emisji: 16.06.2020
Godzina emisji: 21.10

kk/ml