Kontrowersje wokół psychologii (Klub Trójki)
Psychologia: "jak żyć" kontra badania doświadczeń
2021-11-23, 21:11 | aktualizacja 2022-03-25, 12:03
Dzisiaj możemy powiedzieć, że psychologia jest obecna właściwie w każdej dziedzinie naszego życia. I wydaje się, że potrzebujemy psychologów do interpretacji rzeczywistości, do dowiedzenia się także prawdy o sobie. Ale czy dla wszystkich psychologia jest prawdziwą nauką?
O psychologii, jej dylematach i kontrowersjach z nią związanych w "Klubie Trójki" Michalina Szymborska rozmawiała z psychologiem dr. Tomaszem Witkowskim, pisarzem, publicystą i epistemologiem psychologii (badacz relacji między poznawaniem i poznaniem a rzeczywistością). Jej gość znany jest przede wszystkim z krytyki psychologii jako dyscypliny i jako praktyki, czemu daje wyraz w swoich publikacjach. Jednym z przedmiotów jego krytyki jest terapia oparta na tzw. syndromie dorosłych dzieci alkoholików (DDA), jest zdecydowanym krytykiem neuroprogramowania lingwistycznego (NLP), skrytykował również wartość naukową i praktyczną testów projekcyjnych. Jest za to zwolennikiem zastosowań nowych technologii i sztucznej inteligencji w psychologii.
- Mimo swojego krytycznego podejścia dr Witkowski uznaje psychologię za naukę;
- Czy psychologia ma moc predykcyjną? Wszak od wielu lat mówi się o tzw. kryzysie powtarzalności w psychologii;
- Gilotyna Hume'a, czyli nauka nie może formułować tzw. sądów powinnościowych.
Pytanie podstawowe: czy psychologia jest nauką?
– W mojej ocenie, mimo całej mojej krytyki tej dziedziny, uważam, że psychologia jest nauką. Za paranaukę w kategoriach filozofii nauki przyjmuje się takie dziedziny, w których dokonuje się pewnej refleksji filozoficznej nad rzeczywistością, najczęściej bez danych empirycznych. I tu moglibyśmy mówić o czasach filozofów greckich, o koncepcjach fizyki Arystotelesa, o pewnych dzisiejszych koncepcjach kosmologicznych – tłumaczy dr Tomasz Witkowski. – Natomiast psychologia jest nauką, jeśli posługuje się aparatem empirycznym. Ale bardzo często bywa też pseudonauką: dziedziną, która udaje, że ma pewne osiągnięcia empiryczne, że ma dowody empiryczne, w rzeczywistości nie prowadząc badań. Jednak uważam, że psychologia jest nauką – stwierdza.
Czy psychologia to jeszcze nauka? O naukowej wartości ekspertyz psychologicznych, Tomasz Witkowski/YouTube Copernicus Center for Interdisciplinary Studies
Czy badania psychologiczne są miarodajne?
– Kryteria pozwalające uznać miarodajność badań psychologicznych są złożonym problemem. Jednym z tych kryteriów jest powtarzalność. Jeśli w fizyce mierzymy pewne wartości, pewne stałe, to w różnych eksperymentach one się potwierdzają, powtarzają. I dochodzimy do przekonania graniczącego z pewnością, że te stałe fizyczne, które obliczamy, są pewne. Na ich podstawie formułujemy przewidywania, że samolot, który wystartuje z Warszawy, o określonej godzinie (z dokładnością do kilku minut) wyląduje w Nowym Jorku – tłumaczy gość Michaliny Szymborskiej. – W psychologii jest nam trudniej formułować tego typu przewidywania. Od wielu lat mówi się o tzw. kryzysie replikowalności w psychologii. Czyli o tym, że część wyników badań, które uznawaliśmy za pewnik, nie powtarza się, że nie potrafimy uzyskiwać tych samych rezultatów. Ale mimo wszystko pewne przewidywania, w pewnym zakresie, formułować potrafimy. I myślę, że jest to jedno z kryteriów nauki – uważa.
– W nauce zawsze się mówi o pewnej mocy predykcyjnej. Poza mocą wyjaśniającą, czyli tą, która objaśnia nam, jak świat funkcjonuje, a w przypadku psychologii, jak my funkcjonujemy, moc predykcyjna mówi nam o tym, na ile potrafimy przewidywać na podstawie twierdzeń danej nauki. Być może moc predykcyjna psychologii nie jest w tej chwili duża, ale w pewnym zakresie również posiadamy taką moc – dodaje.
Tydzień Mózgu 2021 (cz. 4)/YouTube KPCEN w Bydgoszczy
Psychologia pastoralna i gilotyna Hume'a
– Dzisiaj psychologia jest nie tyle wszechobecna, ile wszędobylska. Ma bardzo duży potencjał marketingowy, potrafi wnikać w różne dziedziny życia i próbować nas przekonać, że potrafi odpowiedzieć na pytanie "jak żyć?". To jest coś, co wielu naukowców określa kolokwialnym mianem "psychologii pastoralnej", czyli dziedziny życia, która była zarezerwowana dla pastorów, nauczycieli, różnego rodzaju ideologów. Tych, którzy mówili, jakie wartości są ważniejsze, a jakie – mniej ważne – wskazuje dr Witkowski. – David Hume już dawno temu zidentyfikował ten problem w postaci "gilotyny Hume'a", która mówi o tym, że nauka nie może formułować tzw. sądów powinnościowych, a więc sądów, które mówią nam, co powinniśmy robić. Oto przykład: część z nas wybiera życie intensywne, wypełnione emocjami, ale też wypełnione niebezpieczeństwami, stresem i uważa, że takie życie jest wartościowe. Oczywiście z tym wiążą się konsekwencje związane ze zdrowiem psychicznym, fizycznym, pewnymi ryzykami itd. Inni ludzie natomiast wolą egzystencję spokojną, stabilną: parzą rano ziółka, które zapewniają im długowieczność, unikają skrajnych emocji... I gdybyśmy zadali pytanie, który rodzaj życia jest lepszy, to nauka nie dysponuje narzędziami, które pozwolą odpowiedzieć "żyj tak", bądź "żyj inaczej". Bo nauka nie potrafi zmierzyć wartości tak przeżytego życia.
Posłuchaj
51:01
Dodaj do playlisty
***
Tytuł audycji: Klub Trójki
Prowadzi: Michalina Szymborska
Gość: dr Tomasz Witkowski (psycholog, pisarz, publicysta i epistemolog psychologii)
Data emisji: 23.11.2021
Godzina emisji: 21.08
pr