Życie i twórczość Kazimiery Iłłakowiczówny (Trójka literacka)
Kazimiera Iłłakowiczówna: poetka tajemnicza
2021-11-07, 14:11 | aktualizacja 2021-11-08, 10:11
– Kazimiera Iłłakowiczówna była osobą dość tajemniczą: w okresie PRL postrzegano ją jako poetkę prowincjonalną, tylko niektórzy wiedzieli, że była sekretarzem Józefa Piłsudskiego. Kiedy zmarła w 1983 roku, otworzono jej testament, który spisała dużo wcześniej, i okazało się, że jej życie było bardziej skomplikowane, niż dotąd myśleliśmy – mówi historyk literatury dr Marek Klecel.
Dzieciństwo i pierwsze fascynacje literackie
Kazimiera Iłłakowiczówna przyszła na świat 6 sierpnia 1892 roku w Wilnie. Była dzieckiem z nieformalnego związku nauczycielki języków obcych Barbary Iłłakowiczówny i Klemensa Zana – syna Tomasz Zana, bliskiego przyjaciela Adama Mickiewicza. Wcześnie osierocona przez matkę, została przekazana na wychowanie do wuja, który nie poświęcał jej czasu. Skarżącą się na tę sytuację dziewczynkę przeniesiono do dalekiej krewnej, hrabiny Zofii Buyno z Zyberk-Platerów. W tym domu, wychowując się w otoczeniu księgozbioru bogatego w literaturę piękną i dzieła o historii sztuki, otrzymała rodzicielską miłość. Z przybraną matką rozmawiała po francusku, z opiekunką po niemiecku, w szkole używała rosyjskiego. Uczyła się także angielskiego na kursie w Oxfordzie.
Fascynacja Józefem Piłsudskim
Jako nastoletnia panna przyjechała do Warszawy, aby uczyć się w prestiżowej szkole im. Cecylii Plater. Po maturze wyjechała do Krakowa, gdzie na Uniwersytecie Jagiellońskim studiowała polonistykę i anglistykę. Podczas studiów poznała Józefa Piłsudskiego i zafascynowała się jego osobą. Napisała list do arszałka, w którym wyznała, że chce być jego adiutantką. Pragnęła, by napisany przez nią wiersz stał się hymnem Legionów Polskich.
Posłuchaj
36:17
Dodaj do playlisty
Pisarka i sanitariuszka
Swoje pierwsze wiersze zaczęła pisać w czasie I wojny światowej. Wiele z nich miało patriotyczny wydźwięk. Zostały wydane w dwóch tomikach: "Kolędy polskiej biedy" i "Trzy struny". Postanowiła nieść pomoc żołnierzom jako siostra miłosierdzia przy wojsku rosyjskim. W 1915 roku wstąpiła do tzw. Czołówki Polskiej, która była oddziałem złożonym z sanitariuszek. Dwa lata spędziła na froncie, opatrując rannych żołnierzy. W 1917 roku utknęła w Petersburgu w zrewoltowanej Rosji. Doświadczenia wojenne zmieniły Iłłakowiczównę. Z tego okresu pochodzą jej wiersze dotyczące przemijania i śmierci, które ukazały się drukiem w 1917 roku.
Sekretarz (nie sekretarka) Józefa Piłsudskiego
Dzięki biegłej znajomości języków obcych tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości dostała pracę na stanowisku referendarza w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, gdzie znakomicie się odnalazła. Po zamachu majowym w 1926 roku marszałek Józef Piłsudski zatrudnił ją jako swojego sekretarza – stanowczo protestowała, gdy mówiono, że jest sekretarką marszałka. Swoje zawodowe obowiązki postrzegała w kontekście działania na rzecz dobra wspólnego. Karierę urzędniczki uznawała za najważniejszą część swojego życia. Nie uważała się za zawodową poetkę. Literaturą zajmowała się po godzinach.
Okres poznański
Po śmierci Józefa Piłsudskiego rozpoczęła podróże po Europie z pogadankami o marszałku. Kiedy w 1939 roku wybuchła II wojna światowa, wraz z całym ministerstwem została ewakuowana do Rumunii, gdzie spędziła cały okres konfliktu. Do Polski zdecydowała się wrócić 27 listopada 1947 roku. Jako że nie odzyskała pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, na co liczyła, przeprowadziła się do Poznania, gdzie mieszkała do śmierci.
W okresie poznańskim zarabiała jako nauczycielka języków obcych. Zajmowała się także tłumaczeniami z języków: angielskiego, francuskiego, niemieckiego, rumuńskiego i węgierskiego. W 1956 roku była świadkiem wydarzeń poznańskich, które głęboko nią wstrząsnęły. Związane z nimi dramatyczne przeżycia opisała w wierszu pt. "Rozstrzelano moje serce w Poznaniu".
Bardzo późno zdiagnozowano u niej jaskrę, w wyniku której straciła wzrok. Do końca pozostała pracowitą kobietą. W 1981 roku Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przyznał jej tytuł doktora honoris causa. Kazimiera Iłłakowiczówna zmarła 16 lutego 1983 roku w swoim poznańskim mieszkaniu. Rok po jej śmierci w tym mieszkaniu powstało muzeum, w którym rokrocznie odbywa się uroczystość wręczenia nagrody literackiej imienia poetki.
Historie z Poznania wzięte - Mieszkanie-Pracownia Kazimiery Iłłakowiczówny (cz. 1) / TVK Winogrady
***
Tytuł audycji: Trójka literacka
Prowadzi: Magdalena Złotnicka
Gość: dr Marek Klecel (historyk, wykładowca literatury polskiej XX wieku na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)
Data emisji: 7.11.2021
Godzina emisji: 13.07