"Pamięć świata". Wyjątkowe płyty Polskiego Radia wpisane na Listę Krajową UNESCO

  • Facebook
  • Twitter
  • Wykop
  • Mail
"Pamięć świata". Wyjątkowe płyty Polskiego Radia wpisane na Listę Krajową UNESCO
Stefan StarzyńskiFoto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Kolekcja 93 oryginalnych, stalowych płyt gramofonowych Polskiego Radia z nagraniami z września 1939 roku została wpisana na Listę Krajową programu UNESCO "Pamięć świata". Pierwszy raz na tę prestiżową listę trafiły materiały dźwiękowe.

Płyty zawierają między innymi przemówienia prezydenta walczącej stolicy Stefana Starzyńskiego, ministra spraw zagranicznych Józefa Becka, pułkowników Wacława Lipińskiego i Romana Umiastowskiego oraz reportaże amerykańskich i angielskich korespondentów z broniącej się stolicy. Są też komunikaty porządkowe dla mieszkańców Warszawy  czytane między innymi przez Jeremiego Przyborę.


Posłuchaj

7:19
Elżbieta Berus-Tomaszewska o wyjątkowej kolekcji 93 oryginalnych, stalowych płyt gramofonowych Polskiego Radia (Zapraszamy do Trójki)
+
Dodaj do playlisty
+

 

 Każda z płyt, nagrywanych u nas w radiu we wrześniu 1939 roku, przetrwała w jednym egzemplarzu. Zostały one ukryte przez pracowników Polskiego Radia, zanim rozgłośnia została zajęta przez Niemców. Druga sprawa, równie ważna, to fakt, że nie mogły być one odtwarzane wielokrotnie, ponieważ to stalowe płyty, mające powłokę celuloidową, która przy odtwarzaniu ulega degradacji  mówi w Trójce dyrektor Archiwum Polskiego Radia Elżbieta Berus-Tomaszewska. 

Gość Trójki podkreśla, że kolekcja ma ogromną wartość historyczną.  W tamtym czasie w naszej rozgłośni spotykały się najważniejsze osoby w państwie, które wygłaszały przemówienia transmitowane na żywo i jednocześnie nagrywane. Były też takie, które nagrywano, ale które nie były transmitowane  dodaje Elżbieta Berus-Tomaszewska.

Kolekcja zawiera między innymi przemówienia prezydenta walczącej stolicy Stefana Starzyńskiego. O ile były one znane, o tyle sposób ich wygłaszania i zaangażowanie mówcy słychać dopiero na tych płytach. Ponadto są takie przemówienia, których jak dotąd historycy nie znali  chociażby ministra spraw zagranicznych Józefa Becka w pierwszych dniach wojny. W zbiorach nagrań wpisanych na Listę Krajową programu UNESCO "Pamięć świata" można także usłyszeć pułkowników Romana Umiastowskiego i Wacława Lipińskiego, szefów propagandy Dowództwa Obrony Warszawy.

Do tej pory na Listę Krajową UNESCO wpisywano wyłącznie dokumenty w formie pisemnej, np. rękopis Konstytucji 3 maja czy edykty królewskie. Po raz pierwszy na listę trafiły dokumenty dźwiękowe, czyli właśnie kolekcja płyt Polskiego Radia z nagraniami z 1939 roku. 

Dyrektor Archiwum Polskiego Radia mówi w Trójce, że wciąż zaginiona jest połowa płyt, która przetrwały wojnę. Zaapelowała do słuchaczy, aby sprawdzili swoje kolekcje. Płyty przypominają te, na których nagrywano muzykę rozrywkową, natomiast mają zupełnie inną budowę: na środku - tam, gdzie zwykle naklejona jest informacja o tym, co znajduje się na płycie - takiej informacji nie ma, a są tylko numery radia.


Polskie radio studio lata 30. NAC 1200.jpg
93 płyty Polskiego Radia z nagraniami z września 1939 roku wpisane na Listę Krajową UNESCO

Płyty zostały uratowane przez pracowników Polskiego Radia, którzy przed zajęciem rozgłośni przez Niemców wynieśli je i ukryli w prywatnych domach. Po wojnie utracono kontakty do miejsc i osób, u których depozyt z września 1939 roku był przechowywany, zatem uważano, że i on zaginął bezpowrotnie. Jednak po 40 latach część depozytu  licząca właśnie 93 egzemplarze  została zwrócona do Polskiego Radia. Płyty te, oczyszczone i zdigitalizowane, stanowią dziś ważną lekcję historii kraju, jak również polskiej i światowej radiofonii.

Dowodem na ponadczasową wartość kolekcji jest wpisanie jej na Listę Krajową programu "Pamięć świata" polskiego oddziału UNESCO. Program "Pamięć świata" powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 roku. Jego celem jest utrwalanie znaczenia wielowiekowego dziedzictwa dokumentacyjnego ludzkości. Program zwraca uwagę społeczeństwa na konieczność ochrony dokumentów o szczególnym znaczeniu historycznym, które stanowią świadectwo naszej kultury i cywilizacji.

***

Tytuł audycji: Zapraszamy do Trójki
Prowadzi: Witold Lazar
Data emisji: 7.06.2021
Godzina emisji: 16.15

IAR/mk

Polecane