Logo Polskiego Radia
PR dla Zagranicy
Przemysław Pawełek 12.05.2022

52 lata temu zmarł gen. Władysław Anders, twórca i dowódca Armii Polskiej w Związku Radzieckim

Władysław Anders był wybitnym wojskowym, podczas wojny obronnej 1939 roku więźniem sowieckim, dowódcą Armii Polskiej w Związku Radzieckim, przemianowanej w 1943 roku na 2. Korpus Polski. Ten wsławił się między innymi w walkach o Monte Cassino we Włoszech.
Posłuchaj
  • 52 lata temu, 12 maja 1970 roku, zmarł generał Władysław Anders, wybitny wojskowy, twórca i dowódca Armii Polskiej w Związku Radzieckim, przemianowanej w 1943 roku na 2. Korpus Polski. Materiał Przemysława Pawełka [POSŁUCHAJ]
Czytaj także

Od lutego do maja 1945 roku generał pełnił obowiązki Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych.

Po wojnie pozostał na emigracji w Londynie. Komunistyczne władze pozbawiły go polskiego obywatelstwa i stopnia generała.

Władysław Anders walczył w powstaniu wielkopolskim, później w wojnie polsko-bolszewickiej. Podczas kampanii wrześniowej trafił do niewoli sowieckiej. Po odmowie wstąpienia do Armii Czerwonej, spędził blisko 2 lata w więzieniach. Wyszedł w sierpniu 1941 roku na mocy układu Sikorski-Majski. Został organizatorem i dowódcą Armii Polskiej w Związku Sowieckim, o czym dowiedział się w więzieniu na Łubiance. Rozmawiali z nim Ławrentij Beria, druga po Stalinie osoba w Rosji, i zastępca Berii - Wsiewołod Mierkułow.

Generał Władysław Anders utworzył armię złożoną z Polaków zwolnionych z sowieckich więzień i łagrów. Żołnierze ci weszli następnie w skład 2. Korpusu Polskiego na Bliskim Wschodzie, a potem walczyli do końca wojny we Włoszech, wyzwalając dziesiątki miejscowości, w tym Ankonę i Bolonię. 

W 80. rocznicę sformowania Armii generała Władysława Andersa w 2021 roku we włoskim miasteczku Cassino uczczono pamięć generała. W uroczystości wzięli udział ostatni weterani 2. Korpusu Polskiego, władze i mieszkańcy Cassino. Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk powiedział, że generał Anders był jednym z najwybitniejszych dowódców w dziejach polskiej wojskowości, który stworzył też niezwykłą armię.

Generał Władysław Anders przez lata konsekwentnie domagał się ujawnienia prawdy o zbrodni katyńskiej. Tworząc armię w ZSRR, prowadził poszukiwania polskich oficerów więzionych wcześniej w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, jak się później okazało - ofiar NKWD. Sowieci unikali odpowiedzi na pytania o zaginionych i utrudniali polskie działania.

Po wojnie na emigracji generał Anders nadal walczył z kłamstwem katyńskim, a także uczestniczył w kampanii na rzecz uwolnienia Polaków przebywających w łagrach sowieckich. Władysław Anders pozostał na uchodźstwie w Londynie. Komunistyczne władze pozbawiły go polskiego obywatelstwa i stopnia generała. Na emigracji cieszył się wielkim szacunkiem rodaków. Był przeciwnikiem porządku jałtańskiego narzuconego ojczyźnie. Potępiał próby kompromisu z komunistami, co podkreślał w licznych wystąpieniach. Z myślą o wolnej Polsce, publikując w 1949 roku wspomnienia wojenne, generał Władysław Anders zatytułował je "Bez ostatniego rozdziału".

Generał Władysław Anders współorganizował Światowy Zjazd Polski Walczącej, związany z obchodami Millennium Chrztu, który odbył się w 1966 roku w Londynie. W przemówieniu radiowym do rodaków na emigracji i w kraju wyraził wtedt nadzieję na powrót demokratycznej i niepodległej Polski.

Zmarł na emigracji 12 maja 1970 roku. Zgodnie z jego wolą, został pochowany wśród swoich żołnierzy na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino we Włoszech, jednym z najważniejszych miejsc pamięci narodowej. W 2011 roku spoczęła tam także wdowa po generale Irena Anders.

Pośmiertnie, w 1989 roku, przywrócono mu obywatelstwo Rzeczpospolitej. W 1995 roku generał Anders został uhonorowany najwyższym polskim odznaczeniem państwowym - Orderem Orła Białego.

W czwartek na Monte Cassino odbyły się uroczystości związane z rocznicą śmierci generała Władysława Andersa. Uroczysta msza św. na polskim cmentarzu na Monte Cassino odbyła się rano. Sprawował ją będzie Paweł Ptasznik, były sekretarz św. Jana Pawła II. W uroczystościach wziął udział przybyły z Polski Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”. Potem w centrum miasta zainaugurowana została wystawa przygotowana przez łódzki oddział Instytutu Pamięci Narodowej z okazji 130. rocznicy urodzin Władysława Andersa. W uroczystościach wzięła udział córka Władysława Andersa Anna Maria, która jest obecnie ambasadorem Rzeczypospolitej we Włoszech. Zaplanowane dwa lata temu obchody okrągłej rocznicy śmierci generała, podobnie jak następnej, nie mogły się odbyć z powodu pandemii.

IAR/PP