Sztandary, chorągwie, czasem przedmioty lub symbole na drzewcach, znane są od starożytności. Na polu bitwy, miały wymiar praktyczny, pozwalały jednoczyć się wojownikom. Wyznaczały kierunek natarcia lub koncentracji. Ich rozwinięcie było sygnałem do rozpoczęcia bitwy i nie zwijano ich aż do zakończenia działań wojennych. - U nas, sztandary były "od zawsze" - nie ma wątpliwości prof. Marek Barański, historyk i mediewista. Zainteresowanych odsyła do kronik Galla Anonima, w których znajdziemy liczne wzmianki na ten temat.
Między orłem, lwem, a biało-czerwonym sztandarem
W XIII wieku zwyczaje heraldyczne dotarły również do Polski. Pojawiły się herby rycerskie oraz herby książęce. - Książę krakowski miał w herbie orła białego. To chyba zostało zapożyczone z orła cesarskiego, który jednak był czarny - zauważa gość audycji. Książęta mazowieccy mieli smoka, który ewoluował później w syrenę. - Książęta wielkopolscy mieli lwa. Takiego jak władcy Czech. Dopiero Przemysł II, gdy chciał koronować się na władcę Polski, przyjął orła - tłumaczy prof. Barański. Był to orzeł krakowski, ponieważ właśnie Kraków miał pełnić rolę najważniejszego miejsca w Polsce.
Biało-czerwone sztandary pojawiły się w XVIII wieku. Ułani mieli na swoich lancach chorągwie, choć wówczas oprócz bieli można było spotkać nie czerwień, a amarant. - Ale do końca istnienia I Rzeczypospolitej, sztandarem państwowym, nie królewskim, był czerwony sztandar z białym orłem w koronie i z herbem króla na piersi orła - tłumaczy gość audycji. Dynastia Wazów miała na przykład w herbie snopek. - Stanisław Poniatowski miał "Ciołka" (z łac. "byk, wół"). Każdy z królów umieszczał swój herb, ale ważniejszy był ten orzeł w koronie. To był symbol państwa - podsumowuje prof. Barański.
03:52 PR1_AAC 2022_05_02-11-36-05(1).mp3 Tajemnice heraldyki (Cztery pory roku/Jedynka)
Czym jest heraldyka?
Heraldyka jest jedną z nauk pomocniczych historii. Zajmuje się badaniem rozwoju i znaczenia, a także zasadami kształtowania się herbów. Wywodzi się od "herolda", a więc dworskiego urzędnika, który wywoływał rycerzy biorących udział w turniejach. Pierwszym zachowanym polskim źródłem opisującym polskie herby jest rękopis Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae spisany w latach 1464–1480 przez Jana Długosza.
Zobacz też:
***
Tytuł audycji: Cztery pory roku
Prowadziła: Agnieszka Kunikowska
Rozmawia: Maciej Walecki
Gość: prof. Marek Barański (historyk i mediewista)
Data emisji: 2.05.2022 r.
Godzina emisji: 11.36
mg
