190. rocznica wybuchu powstania listopadowego

Powstanie listopadowe wybuchło w nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku i było drugim po powstaniu kościuszkowskim zrywem niepodległościowym, który zakończył się klęską militarną. Jego konsekwencją była również Wielka Emigracja i ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego.

Zdjęcie ilustracyjne

Foto: Polona

Drogi do niepodległości. Kulisy dyplomacji

Prof. Jarosław Czubaty, historyk, przypomina, ze powstanie listopadowe było konsekwencją Kongresu Wiedeńskiego. W wyniku poczynionych tam ustaleń Polska stała się królestwem, choć terytorialnie mniejszym niż Księstwo Warszawskie, z własną armią i szkolnictwem, a królem został car Aleksander I, uchodzący wówczas za liberała. Polacy dostali też własną konstytucje.

- W następnych latach sytuacja jednak się pogarszała, coraz częstsze były przypadki naruszania konstytucji, ograniczania debat sejmowych lub wręcz naruszania wolności osobistej - mówi gość Programu 1 Polskiego Radia. Konsekwencją było zawiązywanie różnych tajnych stowarzyszeń. Jedno z nich zawiązało się w szkole podchorążych piechoty, do których przyłączyła się młoda inteligencja. nie było wśród nich znaczącego przywódcy.

Posłuchaj

21:24 Eureka 26-11-2020.mp3 Przebieg i ocena powstania listopadowego (Eureka/Jedynka)

 

Prof. Jarosław Czubaty podkreśla wpływ sytuacji międzynarodowej na wybuch powstania. We Francji była rewolucja lipcowa, była rewolucja w Belgii, a w Ameryce Południowej trwającą już kilka lat walkę o wyzwolenie się kolonii spod hiszpańskiego panowania. wybuch powstania przyspieszyło wykrycie spisku przez policję, ale sam początek zrywu charakteryzował się chaosem. Namiestnikowi, księciu Konstantemu udało się uciec, brak było koordynacji rozproszonych oddziałów i przywódców.

Emilia Plater: bohaterska i niezłomna

Kilku generałów odmówiło przyłączenie się do powstania. - Generał Chłopicki uważany za niechętnego Rosjanom odmówił twierdzą, że to wybryk młodzieży, za który drogo zapłacimy - mówi historyk.

Po zdetronizowaniu przez sejm cara Mikołaja I w dniu 25 stycznia 1831 roku doszło do regularnej wojny z Rosją. Rosjanie przysłali armie liczącą 100 tys. karabinów i szabel ponad dwukrotnie liczniejsza niż polskie wojsko. Ale w pierwszym okresie dysproporcje nie miały takiego znaczenia. polska armia była dobrze wyszkolona, co - paradoksalnie - było zasługą księcia Konstantego, dla którego polskie wojsko było oczkiem w głowie. Miała też dobrych dowódców na poziomie generałów brygady i dywizji. Ale nie było generałów, którzy mieliby doświadczenie w kierowaniu dużymi zgrupowaniami, jaka była armia, a Rosjanie mieli kilku takich dowódców.

Prof. Jarosław Czubaty ocenia postawę generała Jana Zygmunta Skrzyneckiego, który - jego zdaniem - nie był złym dowódcą tylko nie udźwignął ciężaru odpowiedzialności.

W "Eurece" mówimy o znaczeniu stoczonych bitew, przypominamy sylwetki dowódców powstania osądzonych surowo przez Juliusza Słowackiego w "Kordianie" i próbujemy ocenić ich działania z perspektywy współczesnych źródeł i badań historycznych.

Czytaj także:

• Honorat Koźmiński i inna walka o naszą niepodległość
• Powstanie listopadowe. Śmierć gen. Józefa Sowińskiego

***

Tytuł audycji: Eureka

Prowadziła: Katarzyna Jankowska

Gość:  prof. Jarosław Czubaty (Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego)

Data emisji: 26.11.2020 

Godzina emisji: 19.07

ag