3 stycznia 1985 roku zmarł w Londynie Tadeusz Pełczyński, zastępca dowódcy Armii Krajowej, szef Sztabu Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej.
Szef wywiadu
Od 1927 roku pełnił służbę w II Oddziale Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, który zajmował się wywiadem i kontrwywiadem. W 1929 roku pełnił obowiązki szefa służb specjalnych. Z tej funkcji odwołano go na początku 1939 roku, ale to nie oznaczało dla Pełczyńskiego zwolnienia ze służby wojskowej. Objął dowództwo nad częścią sił 19 Dywizji Piechoty i walczył w wojnie obronnej.
Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny
W latach 1940-1941 był komendantem okręgu lubelskiego ZWZ, ale po rozpracowaniu przez Niemców powrócił do Warszawy i tam objął funkcję zastępcy dowódcy i szefa sztabu Armii Krajowej. Brał udział w podejmowaniu decyzji o wybuchu Powstania Warszawskiego.
Trudna decyzja, brzemienne skutki
- Decyzja wojskowa zapadła w dyskusji, która odbyła się pomiędzy dowódcą AK gen. Tadeuszem Borem-Komorowskim, mną, jako szefem sztabu i zastępcą dowódcy i szefem operacji, gen. Leopoldem Okulickim. Było to 21 lipca, po zamachu na Hitlera. Wtedy widzieliśmy, że przez miasto wycofują się poturbowane oddziały jednostek niemieckich, wtedy wiedzieliśmy, że w naczelnym dowództwie niemieckim nie wszystko jest w porządku - wspominał gen. Tadeusz Pełczyński na antenie Radia Wolna Europa. - Doszliśmy do wniosku, że nie będziemy mogli wyprowadzić oddziałów AK na zachód, że będziemy musieli walczyć w oparciu o miasto, tym bardziej, że Armia Krajowa nie była armią polową.
19:38 Pełczyński_Rzepecki.mp3 Wywiad z gen. Tadeuszem Pełczyńskim - na temat Armii Krajowej i Powstania Warszawskiego - przeprowadzony w Londynie przez przedstawiciela Głosu Wolnej Polski RWE. (RWE, 22.09.1957)
Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny
W trakcie Powstania Warszawskiego przeżył osobistą tragedię.
- Wręczono mu kartkę na posiedzeniu komendy z informacją, że jego syn został zabity. On spojrzał na nią, nie mrugnął okiem, schował kartkę do kieszeni i kontynuował to, co mówił - wspominał Stefan Korboński.
15:27 Pełczyński_Korboński.mp3 "Bohaterowie państwa podziemnego" - rozmowa Tadeusza Zachurskiego ze Stefanem Korbońskim - wieloletnim działaczem ludowym - na temat gen. Tadeusza Pełczyńskiego. (RWE, 3.06.1988)
27:53 Pomian_Pełczyński.mp3 Rozmowa Andrzeja Pomiana z gen. Tadeuszem Pełczyńskim - bylym zastępcą komendanta głównego Armii Krajowej. (Archiwum RWE)
Na emigracji
Sam otarł się o śmierć. Został ciężko ranny w wyniku niemieckiego bombardowania. Po upadku Powstania dostał się do niemieckiej niewoli.
Po wyzwoleniu z oflagu, pozostał na emigracji. Pełnił funkcję szefa gabinetu Naczelnego Wodza i przewodniczącego Komisji Historycznej AK przy sztabie głównym w Londynie. Był aktywny w środowisku kombatanckim, czego dowodem są liczne archiwalne dźwięki z jego udziałem w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
Posłuchaj wspomnień gen. Pełczyńskiego.
bm