28 czerwca 1988 roku Jan Paweł II promulgował Konstytucję Apostolską "Pastor Bonus", poprzez którą została zrealizowana ostatnia jak dotąd reforma Kurii Rzymskiej i jej Dykasterii. W artykule 2 dykasterie zostały przeorganizowane w pięć grup: Sekretariat Stanu, Kongregacje, Trybunały kościelne, Papieskie Rady oraz Urzędy Kurii Rzymskiej.
W czasie swojego pontyfikatu Jan Paweł II powołał w Watykanie kilka instytucji. Między innymi 13 maja 1981 roku na mocy Motu Proprio "Rodzina przez Boga ustanowiona” utworzył Papieską Radę ds. Rodziny, 12 maja 1982 roku powstała Papieska Rada ds. Kultury, 11 lutego 1985 roku została powołana do życia Papieska Komisja ds. Duszpasterstwa Pracowników Służby Zdrowia, natomiast 11 lutego powstała Papieska Akademia Życia (instytucja podejmująca dwa zadania: studia na problemem dotyczącym ochrony życia ludzkiego oraz promocja kultury życia zgodnie z nauczaniem Kościoła).
Z kolei 2 lipca 1988 roku, w przeddzień święceń biskupich udzielonych przez abp. Marcela Lefebvra w Econe, w Szwajcarii papież Wojtyła powołał do życia Papieską Komisję Ecclesia Dei. Jej celem było umożliwienie powrotu na łono Kościoła katolickiego osób związanych z Bractwem Kapłańskim Św. Piusa X.
Reforma konklawe
22 lutego 1996 roku Jan Paweł II zatwierdził Konstytucję apostolską Universi Dominici Gregis, dotyczącą "vacatu na Stolicy Apostolskiej i wyboru Biskupa Rzymu". W praktyce przedstawia ona normy zachowania podczas okresu vacatu na Stolicy Piotrowej, w wyniku ustąpienia papieża. Wśród najbardziej znaczących nowości jest zasada, która nakazuje kardynałom elektorom, posiadającym prawo głosu podczas konklawe zamieszkać w domu Świętej Marty, w budynku specjalnie zaadaptowanym do tego celu na terenie Watykanu. Poprzednio purpuraci mieszkali w różnych miejscach przystosowanych dla nich na zapleczu Kaplicy Sykstyńskiej, która została określona jako "ekskluzywne" miejsce dla odbywania konklawe.
Liturgia
W przestrzeni liturgicznej warto podkreślić szczególnie dwie nowości wprowadzone przez Jana Pawła II: pierwsza to Niedziela Miłosierdzia Bożego. Inicjatywa została wprowadzona w życie 30 kwietnia 2000 roku. Wtedy, w drugą Niedzielę do Zmartwychwstaniu Pańskim, Jan Paweł II ogłosił świętą siostrę Faustynę Kowalską ze Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia. Użył wtedy formuły: "Druga Niedziela po Zmartwychwstaniu od dzisiaj, w całym Kościele, przyjmuje nazwę: Niedzieli Miłosierdzia Bożego". Druga z nowości dotyczyła Drogi Krzyżowej: od stacji tradycyjnych przeszliśmy do "stacji męki", tak, jak są one przedstawiane przez poszczególne opowiadania ewangeliczne.
Dialog ekumeniczny i międzyreligijny
Jan Paweł II był pierwszym papieżem, który wszedł do katedry anglikańskiej w Canterbury (1982). Jako pierwszy papież przekroczył również próg kościoła protestanckiego (chodzi o kościół ewangelicko-luterański w Rzymie, 11 grudnia 1983 roku).
Oczywiście jako pierwszy papież nawiedził synagogę (w Rzymie, 13 kwietnia 1986 roku). W ten sposób podjął drogę zainicjowaną przez papieża Jana XXIII, który w 1959 roku kazał zatrzymać się orszakowi papieskiemu na Bulwarze Lungotevere i błogosławił wychodzących z synagogi Żydów. Tam, w synagodze rzymskiej, padły słynne słowa o Żydach jako naszych starszych braciach.
Jan Paweł II jako pierwszy papież przekroczył też próg meczetu, świątyni islamskiej. Było to w Meczecie Ommajadów podczas pielgrzymki szlakami Świętego Pawła, 6 maja 2001 roku.
Podczas Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, w I Niedzielę Wielkiego Postu, papież Wojtyła razem z kardynałami celebrował Mszę Świętą, podczas której przepraszał Pana Boga za grzechy popełnione przez synów i córki Kościoła katolickiego przeciwko chrześcijanom z bratnich wspólnot oraz wyznawcom innych religii.
Światowe spotkania
Jan Paweł II dał początek różnym "światowym dniom" i "spotkaniom". Przede wszystkim: Światowym Dniom Młodzieży. Geneza tych spotkań sięga kwietnia 1984 roku, kiedy w Rzymie był obchodzony Międzynarodowy Jubileusz Młodych (z okazji Nadzwyczajnego Jubileuszu Odkupienia, Roku Świętego 1983-1984).
Pierwsze spotkanie międzynarodowe odbyło się w wyniku zaproszenia Ojca Świętego, jakie skierował po odmówieniu modlitwy Regina Coeli z balkonu katedry w Mediolanie, 22 maja 1983 roku. Zaprosił wtedy młodych, aby przybyli do Rzymu na spotkanie "na modlitwie, dzieleniu, rozmowie i radości". Potem w dniach 30-31 marca 1985 roku, także w Rzymie, odbyło się spotkanie z młodymi (w kontekście Międzynarodowego Roku Młodych, ogłoszonego przez ONZ), na temat "Zostaliście wezwani do budowania pokoju". W tym samym roku Jan Paweł II napisał list apostolski "Radośni przyjaciele - do młodych chłopców i dziewcząt z całego świata". Ogłoszenie instytucji Światowego Dnia Młodzieży miało miejsce podczas spotkania Jana Pawła II z Kolegium Kardynalskim i Kurią Rzymską 20 grudnia 1985 roku.
Jan Paweł II ustanowił również Światowy Dzień Chorego. Został on wprowadzony w życie 13 maja 1992 roku. Wpisał się już na dobre do kalendarza w wielu krajach.
Z kolei Światowy Dzień Życia Konsekrowanego został powołany do życia w 1997 roku.
Jan Paweł II jako pierwszy z papieży zaprosił na wspólną modlitwę do Asyżu przedstawicieli różnych wyznań i religii: po raz pierwszy 27 października 1986 roku. Następne spotkanie odbyło się w dniach 9-10 stycznia 1993 roku i kolejny raz 24 stycznia 2001 roku.
***
Z pozostałych ważnych zmian: Karol Wojtyła był pierwszym papieżem, który opublikował bilans ekonomiczny Stolicy Apostolskiej (1986), pierwszym, który kliknął "enter", przesyłając dokument przez internet. Było to 22 listopada 2001 roku. Dokumentem była Adhortacja Apostolska "Ecclesia in Oceania". Decyzją Jana Pawła II w roku 1983 powstało Watykańskie Centrum Telewizyjne. On również jako pierwszy papież odwiedził, 11 października 1988 roku, Parlament Europejski w Strasburgu. Był także pierwszym, który utworzył relacje dyplomatyczne Watykanu z Rosją, Izraelem, USA oraz wieloma innymi państwami.
Bardzo ważne podczas pontyfikatu Karola Wojtyły było opublikowanie Katechizmu Kościoła Katolickiego (11 października 1992 roku, w trzydziestą rocznicę otwarcia Soboru Watykańskiego II) oraz promulgowanie nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego (25 stycznia 1983 roku).
Materiał przygotowany przez Isabellę Piro dla Radio Vaticana.
Tłum. Krzysztof Ołdakowski SJ