W 1940 roku Gustaw Herling-Grudziński został aresztowany przez NKWD w Grodnie, przy próbie przedostania się na Litwę. Z pięcioletnim wyrokiem osadzono go, z przystankami w więzieniach Witebska, Leningradu i Wołogdy, w łagrze nieopodal stacji kolejowej Jercewo, pod Archangielskiem nad Morzem Białym. Znalazł się w trudnym do wyobrażenia, nieludzkim, innym świecie.
Reportażowo-autobiograficzne, a jednocześnie wysokiej próby literackiej zapiski składające się na książkę przedstawiają drogę do GUŁagu, pobyt w samym obozie (czerwiec 1940 - styczeń 1942) oraz uwolnienie (po ogłoszeniu tzw. amnestii dla Polaków więzionych w ZSRR Herling rozpoczął, na znak protestu przeciw niemożności opuszczenia Jercewa, głodówkę). Główną część zajmuje opis "innego świata": obozowej pracy, nieludzkich warunków oraz praw i instytucji życia łagrowego.
W rozmowach z pisarzem, które zachowały się w archiwach Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, wielokrotnie powracał ów dramatyczny, determinujący całe jego późniejsze życie epizod. - To jest doświadczenie, którego nie można już z życia wymazać, niezależnie od tego, ile upłynęło lat, niezależnie od tego, czym się człowiek potem zajmuje, to gdzieś pod spodem tkwi - mówił pisarz Konradowi Tatarowskiemu. W rozmowie - zarówno tej, jak i z Tadeuszem Mieleszko (właś. Jerzym Kaniewiczem) - opowiadał, w jakim stopniu pobyt w łagrach sowieckich wpłynął na jego twórczość, tłumaczył, dlaczego zdecydował się napisać "Inny świat".
- Tajemnicą artyzmu "Innego świata" – podkreślał z kolei Wojciech Karpiński - jest przejmujące złączenie dwóch planów: ludzkiego i nieludzkiego, nadziei i beznadziejności, konkretu i refleksji, obserwacji i osądu, rozbudowanej metafory i ascetycznej narracji. Książka Herlinga-Grudzińskiego to jedno z pierwszych i najdoskonalszych w literaturze światowej dzieł poświęconych doświadczeniom łagrowym. Dokumentalnie wiarygodny opis warunków życia w syberyjskim obozie jest zarazem opowieścią o istocie totalitaryzmu, o granicach człowieczeństwa i względności ocen moralnych.
"Zapiski sowieckie", by przywołać podtytuł "Innego świata", powstały w latach 1949-1950. Po raz pierwszy opublikowano książkę w przekładzie angielskim w 1951 roku ("A World Apart: a Memoir of the Gulag"), za nim poszły przekłady na wiele języków światowych (m.in. chiński). Po polsku "Inny świat" ukazał się w Londynie w 1953. W ojczyźnie autora książka czekała na wydanie aż do 1988 roku, wcześniej jednak wielokrotnie była przedrukowywana w krajowych wydawnictwach niezależnych.