"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Kiedyś tuszowano kartki - dziś błędy

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" odsłaniamy tajemnice języka polskiego. Sprawdzamy jakie tajemnice kryje tusz i co oznacza wyrażenie "tuszować swoje błędy".

Dawniej tuszowano kartki lub pergamin. Obecnie tuszujemy głównie niewygodne fakty czy własne pomyłki.

Foto: shutterstock/Roman Samborskyi

• Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków.
• Obecnie tuszujemy głównie niewygodne fakty czy własne pomyłki. Dawniej tuszowano kartki lub pergamin.
• Tuszować to obecnie ukrywać braki w czymś, zakrywać a także zacierać przykre wrażenie wywołane przykrą sytuacją lub czyimś brzydkim zachowaniem. 
• Tusz trafił do Europy dopiero w XVIII wieku, ale znany i używany był już w starożytnym Egipcie i Chinach.

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem sprawdzamy skąd się wzięło wyrażenie "tuszować swoje błędy"

Obecnie tuszujemy głównie niewygodne fakty czy własne pomyłki. Dawniej tuszowano kartki lub pergamin. Można było też tuszować farbę - wzmacniać jej kolor poprzez nasycenie jej tuszem, minią, cynobrem czy innym środkiem barwiącym.

Tuszować to obecnie ukrywać braki w czymś, zakrywać a także zacierać przykre wrażenie wywołane przykrą sytuacją lub czyimś brzydkim zachowaniem. To także ukrywać informacje w obawie przed kompromitacją.
Wszystkie te znaczenia powstały jako przenośne użycie znaczenia podstawowego "pokrywać tuszem", a więc - zaciemniać.

Tusz w znaczeniu farba wodna do malowania i pisania piórem, rysikiem, pędzelkiem oraz do stemplowania to rzeczownik pochodzenia niemieckiego, od niemieckiego "tusche", w takim samym znaczeniu.
Bardzo ładnie i ciekawie opisuje tusz Samuel Bogumił Linde w swoim słowniku: "tusz, tusza - chiński atrament. W Chinie paląc olej rzodkiewkowy kopeć zbierają, z którego robią tuszę potrzebną rysującym".

Tusz trafił do Europy dopiero w XVIII wieku, ale znany i używany był już w starożytnym Egipcie i Chinach, skąd rzeczywiście sprowadzano go przede wszystkim w postaci pałeczek. Warto wiedzieć że w polszczyźnie są obecne aż cztery homonimy o postaci tusz.

Posłuchaj

01:58 czwórka pierwsze słyszę 12.03.2024 ojczysty tuszować 7.30.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Skąd się wzięło wyrażenie "tuszować swoje błędy"? (Pierwsze słyszę/Czwórka)

  

Audycja powstała we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.

___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku - dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./aw/wmkor