Uruchomiona 6 sierpnia 1944 Harcerska Poczta Polowa zaczęła swoją działalność dzień później w Śródmieściu. Pierwszego dnia funkcjonowania poczty harcerze przenieśli około 900 listów.
05:10 Poczta polowa - fragm. aud. Władysława Bartoszewskiego.mp3 Geneza Harcerskiej Poczty Polowej - wspomnienia naczelnika Szarych Szeregów Stanisława Broniewskiego. Fragment cyklu RWE "Dni Walczącej Stolicy"
Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny
W harcerstwie istniały trzy grupy wiekowe. Dwie najstarsze służyły w grupach bojowych, a najmłodsi, tzw. Zawiszacy, tworzyli służby pomocnicze. Między innymi mieli pełnić funkcję łączności.
- Nie chodziło o łączność bojową, tylko o łączność ludności z wojskiem lub ludności między sobą – wspominał Stanisław Broniewski, dowódca głośnej akcji pod Arsenałem z 1943 roku - jak się potem mogliśmy zorientować była to bardzo trafiona koncepcja. Kiedy pytało się ludzi, co im najbardziej dokucza w momencie Powstania, to wymieniali oczywiście bomby, wielkie zagrożenie i głód, ale najbardziej brakowało wiadomości o losie bliskich.
02:08 Poczta polowa - aud. Edyty Poźniak i Witolda Banacha (1).mp3 Czwarty dzień walk. Poczta polowa. Audycja Edyty Poźniak i Witolda Banacha przygotowana we współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego.
Z czasem poczta pokryła całe miasto. Główny Urząd Pocztowy mieścił się przy ul. Świętokrzyskiej. Poza tym istniało jeszcze siedem urzędów w różnych dzielnicach miasta. Skrzynki pocztowe rozlokowano w czterdziestu punktach Warszawy. Naczelnikiem poczty mianowano harcmistrza Przemysława Góreckiego ps. Kuropatwa.
Za swoją działalność Zawiszacy nie pobierali żadnych opłat. Przyjmowali tylko dobrowolne dary w formie żywności opatrunków, a także książek, zbieranych z myślą o przyszłych bibliotekach. Listy prywatne nie mogły liczyć więcej niż 25 słów i podlegały cenzurze. Obok toreb z listami przenoszono też pisma i gazetki z informacją. - Informacja była szalenie potrzebna. Ludzie chcieli wiedzieć, co ich czeka, jaki może być koniec tego koszmaru – mówił Stanisław Broniewski.
- Ci chłopcy uczyli się przez całą okupację znajomości miasta, wszelkich przejść i połączeń przez kamienice, domy i ulice. Znali miasto świetnie i teraz mogli wykorzystać doskonale tę swoją znajomość – wspominał dowódca Szarych Szeregów.
6 września 1944 Powstańczą Pocztę Harcerską wcielono do Armii Krajowej. Od tego pory, aż do kapitulacji Powstania Warszawskiego funkcjonowała pod nazwą Poczty Polowej. W czasie 63 dni harcerze przenieśli blisko 200 tysięcy przesyłek. Wielu z nich przypłaciło to życiem.
- Każdy chłopak dostawał od kilku do kilkudziesięciu listów. Miałem jeden moment, kiedy się rzeczywiście bałem. Drugiego dnia powstania dostałem rozkaz pójścia z ulicy Brackiej na Tamkę. Przeżegnałem się i skoczyłem. Zanim zaczęli strzelać, to ja byłem poza połową jezdni – wspominał głównodowodzący pocztą Tadeusz Jarosz.
mjm