Jan Bytnar "Rudy". Bohater Szarych Szeregów. Wspomnienia matki [POSŁUCHAJ]

Krzysztof Kamil Baczyński. Zobacz serwis specjalny

Jego rodzice byli nauczycielami. Ojciec służył w Legionach Polskich. Jan Bytnar, urodzony 6 maja 1921 roku, uczył się w warszawskim Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego. Należał wówczas do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej tzw. Pomarańczarni, wraz z Tadeuszem Zawadzkim i Maciejem Aleksym Dawidowskim. Maturę zdał w 1939 roku.

– Chowałam go z wielką troskliwością, dbałam o jego bogactwo umysłowe, dbałam o to, żeby był godnym obywatelem tej Polski – mówiła o swoim synu Zdzisława Bytnar na antenie Polskiego Radia w audycji Zdzisławy Błażkowskiej "Tak chciałabym iść z wami w przyszłość".

Jan był bardzo pilnym uczniem, a w trakcie okupacji – niezwykle obiecującym studentem podziemnej Politechniki. Jego matka nie zaprzestała pracy nauczycielskiej i prowadziła tajne komplety. Okupacja odebrała jej męża i syna. Obaj zostali aresztowani w 1943 roku. Stanisław zginął w niemieckim nazistowskim obozie Auschwitz-Birkenau. "Rudy" został odbity przez kolegów z Szarych Szeregów podczas słynnej akcji pod Arsenałem, jednak był tak skatowany przez oprawców z Gestapo, że zmarł cztery dni później.

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Bytnar był członkiem konspiracji od jesieni 1939 roku. Do końca roku związany był z Polską Ludową Akcją Niepodległościową (PLAN), następnie był członkiem komórki więziennej Związku Walki Zbrojnej. W marcu 1941 roku był już w Szarych Szeregach. W 1942  roku został komendantem hufca Ochota w Warszawie, przydzielonego do Organizacji Małego Sabotażu "Wawer".

– Szybko stał się jednym z czołowych wykonawców akcji "małego sabotażu". Skonstruowane przez Bytnara tzw. wieczne pióro służące do wykonywania napisów i rysunków na akcjach harcerzy było później powszechnie stosowane – pisał prof. Andrzej Kunert, historyk.

Takim piórem Bytnar narysował w 1942 roku, w przeddzień święta 3 maja, dużą kotwicę – znak Polski Walczącej – na cokole pomnika Lotnika w Warszawie (w 2010 na cokole umieszczona została replika kotwicy).

Od listopada 1942 roku był dowódcą hufca "Południe" Grup Szturmowych, będącego jednocześnie plutonem "Sad" Oddziału Specjalnego "Jerzy" Kedywu Komendy Głównej AK. W 1943 roku ukończył kurs szkoły podchorążych AK. Brał udział w akcjach Organizacji Małego Sabotażu "Wawer" i dywersyjnej akcji "Wieniec II", a podczas akcji "Bracka" został ranny.

W nocy z 22 na 23 marca 1943 roku został aresztowany przez Gestapo. Jego ojciec, aresztowany razem z nim, zmarł podczas ewakuacji obozu Auschwitz w 1945 roku. Podczas przesłuchań w siedzibie Gestapo w alei Szucha "Rudy" był brutalnie bity. 26 marca 1943 roku, w trakcie przewożenia do więzienia na Pawiaku, został uwolniony w akcji pod Arsenałem przez oddział Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Zmarł 30 marca 1943 roku w Szpitalu Wolskim w wyniku rozległych obrażeń, jakich doznał podczas śledztwa.

W 1943 roku Jan Bytnar został pośmiertnie mianowany harcmistrzem, porucznikiem i odznaczony Krzyżem Walecznych. Jest pochowany w kwaterze Batalionu "Zośka" na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Ze wspomnienia Tadeusza Zawadzkiego "Zośki" o Janie Bytnarze korzystał Aleksander Kamiński, pisząc w 1943 roku książkę "Kamienie na szaniec", której jednym z bohaterów jest "Rudy". Na domu przy al. Niepodległości 159 w Warszawie, gdzie Jan Bytnar mieszkał i gdzie został aresztowany, znajduje się upamiętniająca go tablica.

im/PAP