19 stycznia 1945 roku ostatni komendant Armii Krajowej generał Leopold Okulicki "Niedźwiadek" wydał rozkaz rozwiązania podziemnej armii. Napisał w nim m.in.: "Żołnierze Armii Krajowej! Daję Wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. W tym działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą".
Powstanie AK
14 lutego 1942 roku, na rozkaz Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych generała Władysława Sikorskiego Związek Walki Zbrojnej został przekształcony w Armię Krajową. Pierwszym dowódcą AK był gen. Stefan Grot-Rowecki.
17:58 [PR24]PR24 (mp3) 14 luty 2020 12_41_05.mp3 Maciej Rosalak o 78. rocznicy powstania Armii Krajowej (Polskie Radio 24)
Rozkaz gen. Władysława Sikorskiego powołujący Armię Krajową: W ślad za moim rozkazem z dnia 3 września 1940 roku znoszę dla użytku wewnętrznego nazwę ZWZ. Wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w kraju stanowią Armię Krajową podległą Panu Generałowi jako jej dowódcy. Stanowisko Pana Generała nosi nazwę Dowódcy Armii Krajowej.
– Nadrzędnym, strategicznym celem Armii Krajowej miało być powstanie powszechne wsparte, jak się łudzono, przez aliantów zachodnich i Polskie Siły Zbrojne – mówił dr Janusz Osica w aud. "Kronika Polska" w 2001 roku. – Cel ten jednak nie wykluczał aktywnej walki bieżącej, prowadzonej nieustannie.
06:11 AK_OSICA.mp3 O historii Armii Krajowej mówi dr Janusz Osica, aud. Andrzeja Sowy z cyklu "Kronika Polska". (PR, 2.12.2001)
Walka AK opierała się głównie na działaniach dywersyjnych. – Skrupulatne statystyki przypominają o 230 tysiącach akcji sabotażu i dywersji prowadzonych do końca 1944 roku i kosztujących Niemców więcej, niż niejedna przegrana bitwa – podkreślał dr Janusz Osica.
Armia Krajowa była najsilniejszą i najsprawniej zorganizowaną armią podziemną w czasie wojny w Europie. Działania sabotażowe, dywersyjne, wywiadowcze i propagandowe miały tylko przygotować grunt pod powstanie. Żołnierze AK swoją walką zasłynęli właśnie podczas Powstania Warszawskiego.
– Powstanie Warszawskie to kulminacja chwały i tragedii Armii Krajowej – zaznaczał dr Osica. – Armii państwa i narodu, który nie uznał się za pokonanego i walczył mężnie i ofiarnie wbrew wszystkiemu i wszystkim.
Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny
Po zakończeniu wojny żołnierze AK byli prześladowani i szykanowani ze strony władz PRL. Wielu z nich zostało skazanych na niesprawiedliwe wyroki, w tym także karę śmierci. Jedną z takich postaci był generał August Emil Fieldorf, pseudonim "Nil", stracony przez powieszenie 24 lutego 1953 roku.
mb/im