"Nie mogłam oprzeć się myśli, że braterstwem dwóch narodów jest to, że są razem przeciwko trzeciemu", notuje narratorka "Choucas". Refleksja ta kończy się gorzką konstatacją, że braterstwo między narodami nie jest zatem możliwe...
"Choucas" to francuskie słowo określające kawkę. Ptaki te zapełniają niebo nad szwajcarskim kurortem – w nim właśnie toczy się akcji książki Nałkowskiej. Miejsce to sprzyja spotkaniom ludzi z różnych krajów: od kuracjuszy z Anglii i Francji po osoby przybyłe z dalekiego Kaukazu. Rozmowy, bo to one przede wszystkim zapełniają karty "Choucas", dotyczą spraw podstawowych: cierpienia, doświadczenia utraty, rozumienia siebie i innych, zwłaszcza tych z innego narodu. - Mamy tu do czynienia z konfrontacją różnych doświadczeń, przynosi to niezwykły efekt artystyczny – opowiadał w "Sferze literatury" prof. Włodzimierz Bolecki.
Temat powieści Zofii Nałkowskiej nieuchronnie kojarzy się z "Czarodziejską górą" Tomasza Manna z 1924 r., choć, jak zaświadcza prof. Bolecki, autorka podczas pisania nie znała dzieła niemieckiego artysty. "Choucas" ukazała się w 1927 r. Wcześniej powieść drukowana była w odcinkach w "Tygodniku Ilustrowanym" w latach 1925-1926. To jeden z najmniej znanych tytułów Zofii Nałkowskiej. – Nie znają jej nawet poloniści, bo to książka głęboko ukryta w cieniu najważniejszych dzieł pisarki, jak "Granica" czy, przede wszystkim, "Dzienniki" – zauważył badacz. – Tymczasem "Choucas" jest utworem, który w dorobku Nałkowskiej stanowi bardzo istotną cezurę. Nałkowska zaczyna interesować się światem – powiedział literaturoznawca, dodając, że, podobnie jak w przypadku wielu innych pisarzy europejskich z tego pokolenia, na zmianę myślenia autorki "Choucas" (wyjście z kręgu introspekcji, wiwisekcji własnego ja) silnie wpłynęło doświadczenie I wojny światowej...
W audycji przybliżającej problematykę "Choucas" prof. Bolecki zwrócił uwagę na niezwykle znaczący, jego zdaniem, aspekt tej opowieści. Nałkowska, konfrontując doświadczenia bohaterów, próbuje zbadać psychologiczne źródła nacjonalizmu. Czytelnik odnajdzie tu dyskretną analizę narodowych uprzedzeń. Skąd się one biorą? Dlaczego potrafią być początkiem groźnych, krwawych poczynań?
Zapraszamy do wysłuchania audycji, w której udział wzięła również Krystyna Dąbrowska, opowiadająca o swoim odczytaniu twórczości Nałkowskiej.
Książka Zofii Nałkowskiej "Choucas" to kolejna lektura w cyklu "Słynne powieści". Od poniedziałku 17 marca na antenie Dwójki czytać będzie ją Teresa Budzisz-Krzyżanowska.
Audycję prowadziły Anna Lisiecka i Joanna Szwedowska.
Teresa Budzisz-Krzyżanowska
jp/mc