Pierwszy etap badań polsko-hiszpańskiej grupy naukowców, której prace koordynował dr Marcin Bukowski, polegał na analizie wypowiedzi ponad stu studentów Uniwersytetu w Maladze.
Wskazywali oni stopień odpowiedzialności za kryzys ekonomiczny, przyporządkowując go do określonych grup, tj.: wpływowe instytucje, emigranci, itp. Badani odpowiadali także na pytania o to, na ile kryzys sprawił, że stracili kontrolę nad sprawami, które mają na nich wpływ oraz czy w swoim życiu mogą kontrolować negatywne skutki kryzysu.
Wniosek z tego badania jest jednoznaczny: ci, którzy bardziej stanowczo obwiniali o przyczyny kryzysu jakieś konkretne grupy, mieli też poczucie większej kontroli nad sprawami ekonomicznymi, które ich dotyczą.
W drugim badaniu, realizowanym na Uniwersytecie w Granadzie, jego uczestnicy czytali fikcyjną wiadomość, w której ekspert podkreślał, że kryzys ekonomiczny będzie dalej się rozwijał, a pojedyncza osoba nie ma wpływu na to, w jakim stopniu dotkną ją finansowe tarapaty.
Po tej aktywizacji zagrożenia kryzysem i brakiem kontroli, badani odpowiadali na pytania z kwestionariusza dotyczące przyczyn kryzysu. Część osób otrzymała pytania dotyczące głównie grupy bankierów, część Romów, a część obecnego systemu ekonomicznego.
Okazało się, że te osoby, które koncentrowały się na negatywnej roli bankierów lub Romów deklarowały poczucie mniejszego zagrożenia spowodowanego problemami gospodarczymi, odczuwali większą osobistą kontrolę nad tym, co się dzieje.
Odwrotnie było z tymi, którzy widzieli w ogólnie pojętym globalnym systemie przyczynę problemów. Wskazanie na złożone (nieskonkretyzowane) przyczyny nie dawało tego samego psychologicznego uspokojenia, jak to działo się w sytuacji obwiniania konkretnych grup.
Takie zachowanie - zdaniem naukowców - wynika z tego, że - po pierwsze - ludzie mają skłonność do szukania prostych i jednoznacznych odpowiedzi. A po drugie - poszukiwanie potencjalnych wrogów wśród grup zewnętrznych i ich obwinianie spaja własną grupę, czyni ją w oczach członka silną i niezależną oraz zdolną do zmieniania spraw na lepsze, dając jednostce poczucie większej stabilności.
Uniwersytet Jagielloński (nauka.uj.edu.pl), kk
