Portal Polskiego Radia SA
słuchaj
shopping_cart
Section00

Bob Dylan

Idol na własnych warunkach

Bob Dylan
Section05

życie

Białe plamy i kontrowersje

Wokalista, gitarzysta, poeta, aktor, malarz, noblista, głos pokolenia… Jest wiele słów, którymi można by określić Boba Dylana, jedną z najważniejszych postaci w historii popkultury. On sam, w wydanej w 2004 roku autobiografii, nazwał siebie skromnie "nikim więcej, niż folkowym muzykiem".

O jego życiu prywatnym wiemy tylko tyle, ile chce nam zdradzić – a nie jest zbyt wylewny. Mówią za niego jego piosenki, których napisał setki. Wysłuchały ich na żywo niezliczone rzesze fanów, bo Dylan od kilkudziesięciu lat jest niemal bez przerwy w trasie koncertowej. Cała reszta: ponad 100 milionów sprzedanych płyt, 10 nagród Grammy, Oscar i literacki Nobel, to tylko dodatki do życia artysty, który konsekwentnie podąża własną drogą, nie próbując przypodobać się nikomu.

Section012
Kalendarium
1941
1961
1962
1965
1966
1973
1979
1988
1997
2001
2004
2008
2016
2020
1941
Pierwszy krzyk
Przychodzi na świat 24 maja w St. Mary's Hospital w mieście Duluth w stanie Minnesota, jako Robert Allen Zimmerman. Jego rodzice, należący do lokalnej wspólnoty żydowskiej, są dziećmi imigrantów ze wschodniej Europy, którzy przybyli do Stanów na początku XX wieku.
1961
Przeprowadzka
"Uczelnie są jak domy starców, z tą różnicą, że na uczelniach umiera więcej ludzi" – dochodząc do takiego wniosku, porzuca naukę w college'u i wyrusza do Nowego Jorku, by zacząć grywać w tamtejszych klubach. Posługuje się już wtedy scenicznym pseudonimem Bob Dylan. Jego wielkim idolem jest Woody Guthrie, folkowy guru, którego Bob odwiedza w szpitalu tuż po przyjeździe do miasta.
1962
Pierwsza płyta
19 marca ukazuje się album "Bob Dylan", wydany przez wytwórnię Columbia Records. Artysta nagrywa płytę w trakcie trzech szybkich sesji, towarzysząc sobie na gitarze akustycznej i harmonijce. Zestaw 13 utworów, w większości cudzego autorstwa, początkowo nie rzuca fanów na kolana – przypomną sobie o nim dopiero parę lat później, gdy Bob jest już sławny.
1965
Z prądem, pod prąd
Dylan podłącza swoją gitarę do prądu, ku rozpaczy ortodoksyjnych fanów, którzy uważają to za zdradę folkowych ideałów. Dają oni wyraz swojej dezaprobacie podczas Newport Folk Festival, gdzie artysta zostaje wybuczany i schodzi ze sceny po zagraniu trzech piosenek.  Nie porzuca jednak obranej drogi.
1966
Wypadek/reset
29 lipca Bob zostaje poważnie ranny w wypadku motocyklowym, po którym na dłuższy czas znika ze sceny. Nie wiadomo, co dokładnie wydarzyło się tego dnia niedaleko domu wokalisty w Woodstock, bowiem na miejsce nie wezwano karetki, a sam poszkodowany nie trafił do szpitala. Jak twierdził potem Dylan, wypadek uratował mu życie, które w pewnym momencie zaczęło wymykać mu się spod kontroli.
1973
Aktor z nagrodą Grammy
Debiutuje jako aktor w westernie "Pat Garrett and Billy the Kid". Komponuje też ścieżkę dźwiękową do tego filmu, łącznie z przebojem "Knockin' on Heaven's Door". W tym samym roku odbiera pierwszą w karierze nagrodę Grammy, za płytę "The Concert for Bangladesh", na której wystąpił obok m.in. Erica Claptona i George'a Harrisona. 
1979
Neofita
Za namową przyjaciółki przystępuje do wspólnoty ewangelickiej, co owocuje jego nawróceniem na chrześcijaństwo. Świadectwem tego okresu są trzy kolejne albumy, w tym "Slow Train Coming", uchodzący za jeden z najlepszych w dorobku Dylana. 
1988
Ikona rock and rolla
Zajmuje zasłużone miejsce w Rock and Roll Hall of Fame. "Bob uwolnił wasze umysły, tak samo jak Elvis uwolnił wasze ciała" – stwierdza Bruce Springsteen, wprowadzający Dylana do elitarnego grona nieśmiertelnych gwiazd rock and rolla.
1997
Rock dla papieża
We wrześniu gra minikoncert dla Jana Pawła II na odbywającym się w Bolonii Światowym Kongresie Eucharystycznym. Papież rewanżuje się gwiazdorowi rocka, nawiązując w kazaniu do tekstu jego utworu "Blowin' in the Wind".
2001
Gwiazda Hollywood
Do kolekcji nagród Dylana dołączają Oscar i Złoty Glob za piosenkę "Things Have Changed", pochodzącą z filmu "Cudowni chłopcy".
2004
O sobie samym
Ukazuje się autobiografia "Chronicles: Volume One", w której Bob dzieli się refleksjami na temat życia i własnej roli w świecie: "Tak naprawdę nigdy nie byłem nikim więcej niż folkowym muzykiem, spoglądającym załzawionymi oczami w szarą mgłę i piszącym piosenki, które unosiły się w jaśniejących oparach".
2008
Literat uhonorowany
Nagroda Pulitzera za "przemożny wpływ na muzykę popularną i amerykańską kulturę, naznaczony lirycznymi kompozycjami o nadzwyczajnej sile poetyckiej".
2016
Noblista
Tę nagrodę przepowiadano mu od lat. "To piosenkarz, któremu należy się miejsce obok greckich bardów, obok Owidiusza, obok romantycznych wizjonerów, obok królów i królowych bluesa, obok zapomnianych mistrzów, autorów olśniewających standardów" – tak Komitet Noblowski uzasadnia bezprecedensowe przyznanie literackiej nagrody muzykowi.
2020
Wielka wyprzedaż
Dylan sprzedaje prawa do ponad 600 piosenek swojego autorstwa wytwórni Universal Music. Według nieoficjalnych informacji na konto artysty trafia ponad 300 milionów dolarów.

"To, że lubisz moje rzeczy, nie oznacza, że jestem ci cokolwiek winien."

Forum / Zuma Press / Rowland Scherman

Forum / AC/Express Syndication / MEGA

Section013

muzyka

Folkowy bard z gitarą i harmonijką

Gdy na początku lat 60. wyruszył z rodzinnego miasteczka Hibbing w stanie Minnesota na podbój nowojorskich klubów, był uzbrojony jedynie w głos, gitarę akustyczną i harmonijkę ustną. Identyczny zestaw posłużył mu do nagrania debiutanckiej płyty. To jednak wystarczyło Dylanowi do osiągnięcia statusu nowej gwiazdy sceny folkowej.

W czasach nasilenia zimnej wojny Wschodu z Zachodem, u progu wojny Stanów Zjednoczonych z Wietnamem, Bob nagrał swe pierwsze słynne prostest-songi, takie jak "Masters of War" oraz "A Hard Rain's a-Gonna Fall". Z tamtego okresu pochodzi też wiele innych klasyków mistrza, m.in. "Blowin' in the Wind", "Don't Think Twice, It's All Right", "The Times They Are a-Changin'", "Knockin' on Heaven's Door" i "Mr. Tambourine Man".

Forum / Mary Evans Picture Librar

"Zmieniam się w trakcie każdego dnia. Budzę się jako jedna osoba, a gdy kładę się spać, wiem na pewno, że jestem już kimś innym."

Forum / SZ-Photo/ Marlies Schnetzer

Elektryczny "zdrajca"

Pierwsze oznaki stylistycznej wolty przyniósł album "Bringing It All Back Home", który ukazał się w marcu 1965 roku, a wydana 5 miesięcy później płyta "Highway 61 Revisited" nie pozostawiła wątpliwości – Bob Dylan przeszedł na "elektryczność"! Wielu fanów uznało to za zdradę folkowych ideałów, czego efektem było wrogie przyjęcie artysty podczas Newport Folk Festival.

Trudno było jednak zarzucić Dylanowi, że wzbogacenie instrumentarium wywołało u niego artystyczny kryzys, skoro właśnie wtedy nagrał jedne z najlepszych albumów w dyskografii (po wspomnianych dwóch przyszedł epokowy "Blone on Blonde"), a jego dorobek wzbogacił się o takie utwory jak "Like a Rolling Stone" czy "Just Like a Woman".

"Jestem zażenowany byciem na scenie. Ale to jednocześnie jedyne miejsce, w którym jestem szczęśliwy."

Poszukiwacz, eksperymentator, prowokator

Od zarania kariery Bob czerpał garściami z dokonań amerykańskich muzyków folkowych i bluesowych. Na płycie "Nashville Skyline" z 1969 roku złożył hołd muzyce country, a dekadę później, w okresie religijnego uniesienia, włączył do swej muzyki mocne akcenty gospelowe. Można go też z czystym sumieniem zaliczyć do grona rockmanów, choć on sam raczej nie dba o tego typu etykietki.

Dylan znany jest z bardzo swobodnego podejścia do swojej twórczości na koncertach. Lubi zmieniać nie tylko aranżacje, ale nawet linie melodyczne piosenek – do tego stopnia, że nawet największe przeboje można często rozpoznać jedynie po ich tekstach.

Forum / Zuma Press / Mark Reinstein

Forum / News Licensing / Beatie

Forum / TT newsagency / BJORN LARSSON ASK

słowa

Prorok, aktywista, rewolucjonista

Zaangażowane teksty piosenek Dylana oddawały ducha czasów, w których powstawały, inspirowały do przemyśleń, zachęcały do działania, zmieniały świat. Papież Jan Paweł II oparł jedno ze swych kazań na słowach "Blowin' in the Wind", a Steve Jobs, prezentując pierwszy model komputera Macintosh, zacytował fragment "The Times They Are a-Changin'".

Dzięki bardowi z Minnesoty zmienił się kaliber tematów poruszanych w popularnych piosenkach. Jego zachrypnięty głos miał "unikatową siłę, która przedefiniowała nie tylko brzmienie muzyki, ale też niesiony przez nią przekaz", jak stwierdził w 2012 roku prezydent Barack Obama, wieszając na szyi artysty najwyższe amerykańskie odznaczenie cywilne, Prezydencki Medal Wolności.

Forum / Magnum Photos / Elliott Landy

Forum / Entertainment Pictures

Czuły kochanek, poeta, szyderca

Dwukrotnie żonaty ojciec sześciorga dzieci poznał w życiu wiele odcieni miłości. W swoich piosenkach raz opowiadał o niej z czułością ("Lay Lady Lay"), innym razem z namiętną pasją ("I Want You"), a jeszcze kiedy indziej z goryczą odrzuconego kochanka ("Love Sick").

Pełne poetyckich metafor i niejednoznaczne teksty Dylana były wielokrotnie poddawane literackim analizom. Tak było chociażby w przypadku spopularyzowanego przez Jimiego Hendrixa przeboju "All Along the Watchtower", kończącego się tajemniczym wersem: "Dwaj jeźdźcy zbliżali się, a wiatr zaczynał wyć…".

Dylan potrafił też ukłuć ostrym ostrzem satyry, tak jak w piosence "Ballad of a Thin Man". Przedstawiona w nim postać pana Jonesa, który wie, że coś się dzieje, ale nie ma pojęcia, o co chodzi, uosabia środowisko dziennikarzy, z którymi artysta miał do czynienia w pierwszych latach kariery.

"Nigdy nie napisałem politycznej piosenki. Piosenki nie mogą zbawić świata."

Laureat Nobla i Pulitzera

Talent literacki Dylana został przypieczętowany dwiema najważniejszymi nagrodami w tej dziedzinie. W 2008 roku przyznano mu Pulitzera za "głęboki wkład w muzykę popularną i amerykańską kulturę". Natomiast w 2016 roku otrzymał Nobla za "stworzenie nowych form poetyckiej ekspresji w ramach wielkiej tradycji amerykańskiej pieśni".

Mimo, że został pierwszym w historii muzykiem-noblistą w dziedzinie literatury, Bob nie spieszył się z odbiorem nagrody, tłumacząc się "innymi obowiązkami". Przez parę tygodni po ogłoszeniu werdyktu pozostawał nieuchwytny dla mediów i Akademii Szwedzkiej, a po nagrodę zgłosił się dopiero w kolejnym roku, odziany w bluzę z kapturem. Mając 75 lat kolejny raz pokazał, że za nic ma konwenanse i oczekiwania, jakie żywi wobec niego społeczeństwo.

Forum / Zuma Press / Mark Reinstein

Forum / Reuters / Robert Galbraith

Forum / TT newsagency / Roland Hansson

Section024

O Dylanie w Polskim Radiu

Folkowy znak czasów – rocznica wydania płyty Dylana

57 lat temu ukazał się album "The Times They Are a-Changin’" Boba Dylana. Jedna z najważniejszych pozycji w dyskografii
Więcej

Bob Dylan sprzedał prawa do swoich piosenek

Słynny muzyk Bob Dylan sprzedał firmie Universal Music prawa do wszystkich swoich piosenek. Cena katalogu nie została ...
Więcej

Bob Dylan odebrał Nagrodę Nobla

Laureat literackiej Nagrody Nobla, poeta i pieśniarz Bob Dylan odebrał w sobotę podczas zamkniętej dla publiczności ...
Więcej

Bob Dylan - poeta wśród muzyków [sylwetka]

Niepokorny duch, zmieniający stylistykę niemal z każdą płytą, tyleż muzyk co poeta, Bob Dylan został laureatem ...
Więcej

Skryty gwiazdor. Kim tak naprawdę jest Bob Dylan?

– To artysta, który niechętnie wyjaśnia pogłoski na swój temat. Chętnie je gmatwa, a zarazem ukrywa się przed mediami –
Więcej

Bogdan Olewicz: Dylan jest dla mnie bogiem

- Pokazał mi bardzo dużo, jeśli chodzi o sposób pisania i materiał, którego dotyka się w piosenkach. To wyższy absolut,
Więcej

Forum / Reuters

Forum / TT newsagency /Jacob Langvad Nilsson/SCANPIX

Section025