Czy pod koniec czerwca 1863 roku wszyscy Polacy słyszeli o trwającym już 5 miesięcy antyrosyjskim powstaniu? To pytanie tylko pozornie wydaje się absurdalne. Kto mieszkał w Warszawie, Krakowie, czy Lwowie mógł prowadzić niezakłócony tryb życia i nie wiedzieć, że w dalszych i bliskich lasach trwa walka z Moskalami. Tych którzy walczyli jednocześnie na różnych polach bitewnych było nie więcej niż 30 tysięcy. A przecież w samym Królestwie Polskim mieszkało około 5 milionów ludzi.
Zdaniem dr Janusza Osicy nie było ludzi, którzy nie wiedzieli o Powstaniu Styczniowym. - Może nie chcieli wiedzieć, ale nie sposób było tej wiedzy uniknąć - powiedział. Przypomniał, że funkcjonowały przecież najbardziej skuteczne środki masowego przekazu jakimi są plotki. Setki tysięcy zaangażowanych pośrednio, lub bezpośrednio w Powstanie Styczniowe ludzi miało swoich sąsiadów, przyjaciół i znajomych. Rezonans sprawiał, że nikt nie mógł nie wiedzieć po Powstaniu.
- A jak ktoś czytał Kuryer Warszawski? Nie było w nim zdania o Powstaniu - wtrącił redaktor Andrzej Sowa. Jednak nakłady ówczesnej prasy nie były wielkie i już wtedy większość Polaków wiedziała, że zwłaszcza cenzurowane gazety kłamią.
Dr Janusz Osica uważa, że ci, którzy nie walczyli lub unikali walki nie byli złymi Polakami. Po prostu, tak, jak zachowuje się społeczeństwo w dramatycznych sytuacjach, najprawdopodobniej nie wierzyli w jej sens. Natomiast inni mogli iść do walki pod presją środowiska, bo „tak wypada”.
Faktem jest, że co najmniej 80 proc. społeczeństwa nie miało nic wspólnego z Powstaniem. Tę armię ludzi redaktor Andrzej Sowa dzieli na dwie grupy: tych, którzy faktycznie uważali, że walka nie ma sensu, oraz kolaborantów,. Tych drugich nie było wielu, byli za to głośni np. rodowity Polak Julian Bałaszewicz i tajny współpracownik carskiej policji. Za granicą znany był jako Albert Potocki. Pseudonim przejął od poległego na Kaukazie prawdziwego Potockiego. - Był to szpieg i renegat. Człowiek godny potępienia. Nie uratuje go nawet szlachetne hobby jakim była archeologia - powiedział dr Janusz Osica.
>>>Kronika powstania styczniowego - posłuchaj poprzednich odcinków
Wśród innych usłużnych polskich policjantów w służbie rosyjskiej byli Józef Sierzputowski, Konstanty Rydzewski i Kalist Witkowski. Ten ostatni był kompletnie zruszczony. Nawet zmienił nazwisko. Można powiedzieć, że przeszedł na ciemną stronę mocy.
Należy też wymienić dziennikarza Józefa Miniszewskiego, który nadgorliwie atakował ideę walki. Tak nadgorliwie, że zajął się nim powstańczy sąd. Wydano wyrok śmierci. Wykonali go sztyletnicy.
Kronika Powstania Styczniowego” w Jedynce - we wtorki po godz. 23.10 i w niedziele po godz.15.00 , od stycznia do końca grudnia 2013 roku . Autorzy: Dorota Truszczak i Andrzej Sowa.
tj