Henryk Mikołaj Górecki - Polskieradio.pl

Dziesięć wspomnień

Spotkanie z twórcą "Symfonii pieśni żałosnych" zawsze pozostawiało w pamięci niezatarty ślad. Wielu fascynowała jego muzyka lub artystyczna bezkompromisowość, innych - charyzmatyczna osobowość i zdecydowane poglądy.

Jego dzieła wyprzedziły epokę

- Ta muzyka przyszła za wcześnie. Byliśmy na nią nieprzygotowani - mówił w rozmowie z Jerzym Sosnowskim uczeń Góreckiego, kompozytor Eugeniusz Knapik. - Tylko nieliczni od razu zrozumieli, czym są jego utwory. Wielu zarzucało mu wręcz dyletanctwo - dodała Joanna Grotkowska z radiowej Dwójki

Szokował ostentacyjną prostotą. Wyprzedził czas...

Joanna Wnuk-Nazarowa, dyrektor Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia wspomina ostatnie spotkanie z Henrykiem Mikołajem Góreckim, prawykonanie przełomowego "Ad Matrem" oraz kontrowersje wokół słynnej "III Symfonii".

Największy od czasów Chopina?

- Współtworzona przez Henryka Mikołaja Góreckiego, polska szkoła kompozytorska była największym fenomenem w naszej muzyce od czasów Chopina - mówił Agacie Kwiecińskiej muzykolog Marcin Gmys po śmierci wybitnego kompozytora.

Lamb: nasze brzmienie zawdzięczamy Góreckiemu

- Chodzi o bardzo oryginalną ekspresję oraz dynamikę; to bardzo powolne, niekończące się narastanie - wspomina Andy Barlow. - Tak na prawdę właśnie z inspiracji III Symfonią Góreckiego zrodziło się specyficzne brzmienie Lamb - podkreśla.

To kompozytor i człowiek absolutnie bezkompromisowy

Dyrygent Wojciech Michniewski mówi o głębi tkwiącej w pozornie monotonnej muzyce Góreckiego. Wiąże się ona z umiłowaniem przez kompozytora natury: - Nie chodzi tu bynajmniej o idylliczną utopię, lecz o okrutną siłę, z którą nieustannie trzeba się zmagać...

Był twórcą bardzo wymagającym...

- Potrafił być dosadny, a nawet szorstki. Ale też zawsze wiedział, o co mu chodzi, i potrafił to przekazać - podkreślał w dniu śmierci Henryka Mikołaja Góreckiego interpretator wielu jego dzieł, baryton Jerzy Artysz.

Górecki jak Bruckner

- On nie szukał Boga, jak Mahler, lecz go odnalazł, niczym Bruckner - wspominał w Dwójce dyrygent Gabriel Chmura.

Kompozytor jak mędrzec Wschodu

- On kontempluje naturę i wydobywa głębszy sens życia; odkrywa to, co na co dzień niedostrzegalne - mówił o twórczości Góreckiego mistrz batuty, Jan Krenz.

Za stary by zostać muzykiem...

- Droga Góreckiego do kompozycji była na prawdę ciernista - podkreślała Ewa Bobocińska. Utrata matki i poważna choroba spowolniły jego edukację. Potem wszędzie słyszał, że jest już "zbyt dorosły"...

Nie tylko III Symfonia

- Bardzo ważnym utworem jest dla mnie "Muzyczka IV" - mówi Tadeusz Wielecki, kompozytor i dyrektor "Warszawskiej Jesieni". I dodaje: - Górecki nie odwołuje się do mody czy zapotrzebowania, komponuje dla siebie i zwycięża.

W kosmosie dźwięków

Choć debiutował jako objawienie polskiej awangardy przełomu lat 50. i 60., Górecki przez całą drogę twórczą deklarował wierność tradycyjnym wartościom. O mistrzach przeszłości opowiadał przy tym z właściwą sobie swadą i dosadnością.

Muzyka to jeden z elementów życia

- Komponowanie musi sprawiać frajdę - mówił Henryk Mikołaj Górecki w rozmowie z Anną Skulską przy okazji swoich 75. urodzin.

Twórca potrafi więcej

Chlapnąć farbą, zrobić dziurę w ścianie, obrać kartofle. Czy to jest sztuka? "Gardłacze" twierdzą, że tak. Ale kim wobec tego jest twórca? Górecki odpowiada na pytanie. Mocne słowa...

Talent to dar od Boga

- Bach uważał pisanie muzyki za swój obowiązek, za rzemiosło. Mówił, że jest w służbie bożej - mówił Henryk Mikołaj Górecki w 2007 roku.

Umiem się jeszcze cieszyć

Henryk Mikołaj Górecki o Kolbergu, pieśniach własnych i Schubertowskich, prostocie, Bogu i muzyce ludowej.

Po piórze jestem wnukiem Szymanowskiego

- Łatwo jest udawać patriotę za granicą. A on został w tym biednym kraju i nie tylko komponował, lecz także grał, uczył, pisał. Bez Szymanowskiego w ogóle by nas nie było, a wielu o tym zapomina - podkreślał w latach 90. Henryk Mikołaj Górecki.

Trudno zgłębić tajemnicę Mozarta

Henryk Mikołaj Górecki opowiada Mieczysławowi Kominkowi o daremności usiłowań dotarcia do istoty sztuki muzycznej. Owszem, można pokazać warsztat Bacha, ale tajemnicą pozostanie wielkość Musorgskiego, który warsztatu nie miał, ale pisał muzykę prawdziwą. W tle - Chopin...

Rzecz zwyczajna, ale sposób niezwykły

- Te słowa papieża Jana XXIII idealnie opisują muzykę Chopina - uważał Henryk Mikołaj Górecki. - Niby prościutkie temaciki, a on potrafił z nich zrobić arcydzieła... To jest wyzwanie!

Niedaleko pada jabłko od jabłoni...

- Gdy napisał pierwszy utwór na chór a capella, miałem wrażenie, że to dzieło człowieka, który zęby zjadł na tego rodzaju muzyce. Żadnego szokowania, wydziwiania; wszystko, jak Pan Bóg przykazał - zachwalał wybitny kompozytor muzykę swojego syna, Mikołaja Góreckiego.

Buty nie mogą być z sera

- Buty mają być wygodne, dobre, solidne, ładne. A jak szewc zrobi mi buty z sera? No to ja się wściekam. Idiota! Ale jak ja robię muzykę z sera, to my kiwamy głową. Naturalnie zaraz się ktoś, kto napisze doktorat na ten temat - Henryk Mikołaj Górecki nigdy nie darzył krytyków ani muzykologów nadmierną atencją...

Piękne słowa! Szkoda, że nie moje...

Tak Henryk Mikołaj Górecki podsumował swe wystąpienie w sali Auditorium Maximum w marcu 1994 roku. Kompozytor pragnął podzielić się uwagami o kondycji człowieka, roli sztuki, jej miejscu w historii. Ostatecznie jednak ukrył się za starannie dobranymi cytatami...

Więcej niż Symfonia

Kompozytor bał się, że spektakularny sukces III Symfonii przyćmi blask jego innych utworów. Miłośnicy i znawcy jego muzyki wiedzą jednak, że polski twórca pozostawił po sobie o wiele więcej arcydzieł.

III Symfonia hipnotyzuje Brytyjczyków

- Do sukcesu nagrania napisanej ponad 15 lat wcześniej III Symfonii przyczyniło się radio - mówił w 1993 roku Aleksander Nowak z Sekcji Polskiej BBC.

Trójka na czwórkę

- Magazyn "Rolling Stone" przyznał nagraniu III Symfonii Góreckiego cztery gwiazdki na pięć i określił utwór jako "ponadczasowy" - relacjonował Wojciech Żurniak z "Głosu Ameryki".

III Symfonia jako fenomen? To za mało powiedziane

- Tego nie da się wytłumaczyć. Każdy żołnierz nosi w plecaku marszałkowską buławę, ale niewielu ją ostatecznie dostaje - komentował Henryk Mikołaj Górecki zaskakując komercyjny sukces swojej "Symfonii pieśni żałosnych" w 1993 roku.

Uroki archaizacji

"Trzy utwory w dawnym stylu" zostały doskonale przyjęte przez krytykę. Tym lepiej, im bardziej konserwatywne były poglądy komentatora. Zwrot stylistyczny w tych utworach sprawiał natomiast kłopot tym, którzy dotąd cenili radykalne pomysły kompozytora.

Tych kwartetów nie można z niczym porównać

Lider legendarnego Kronos Quartet, David Harrington mówi o genezie trzech kwartetów smyczkowych Henryka Mikołaja Góreckiego.

Smyczkowy testament Góreckiego

- Serce waliło mi 200 razy na minutę; musiałem wyjść ze studia, złapać oddech i ochłonąć - tak Michał Pepol z Royal String Quartet wspomina nagrywanie kompletu kwartetów smyczkowych mistrza.

Utwór dla papieża, za który wyrzucono Góreckiego z uczelni

"Beatus Vir" zamówiony został na 900. rocznicę śmierci świętego Stanisława przez kardynała Wojtyłę. Premierę odebrał już Jan Paweł II, któremu utwór został ostatecznie dedykowany. Nie wszystkim się to podobało...

Góreckiego hołd pamięci matki

Utwór "Ad Matrem" z 1973 roku wzbudzał żywe dyskusje. Premiera dzieła została przyjęta entuzjastycznie, ale krytycy nie byli jednomyślni. Dzieło tylko efektowne, czy ponadczasowe?

Utwory wokalne to gimnastyka mózgu i serduszka

- Są tacy poeci, do których "się nie da", bo dźwięk przeszkadza słowu. Wydawało mi się, że z Wyspiańskim tak jest - mówił Henryk Mikołaj Górecki o swych utworach do słów Stanisława Wyspiańskiego. - Gdyby nie Wanda Warska, nie było trzech fragmentów, ale jestem zadowolony z tego, że musiałem się trochę wysilić.

Klawesyn jest instrumentem rytmu

Wybitna klawesynistka Elżbieta Chojnacka charakteryzuje specyfikę "Koncertu klawesynowego" Henryka Mikołaja Góreckiego. Utwór z 1980 roku jest jed dedykowany.

O źródłach

Droga twórcza i życiowa Góreckiego to nieustanna pielgrzymka do źródeł. Co ciekawe, rodowity Ślązak odnalazł swoją duchową ojczyznę na Podhalu...

Spłacić dług tej ziemi

W kontekście jednoczącej się, także kulturowo, Europy, Henryk Mikołaj Górecki postrzega patriotyzm w kategoriach obowiązku wobec ojczyzny. - Urodziłeś się w tym miejscu, bądź za nie odpowiedzialny - mówił kompozytor w audycji Grzegorza Michalskiego.

Lamb: Polacy są jak muzyka Góreckiego...

- Na zewnątrz wydajecie się chłodni, ale pod powierzchnią przepełniają Was niesamowite uczucia - stwierdzili członkowie słynnego duetu w rozmowie z Eweliną Grygiel.

On jest cały z ludowości

- W każdym utworze jego jest siła, najgłębsza istota tego, co jest z muzyki ludowej - mówi Ewa Szczecińska, muzykolog i redaktor Programu 2. - Tylko Górecki i Chopin w tak wspaniały sposób potrafili sięgać do folkloru.

Szymanowski, "Harnasie", góralszczyzna

- Najbardziej góralskie utwory Szymanowskiego to "Stabat Mater", pierwsza część II Kwartetu smyczkowego, II Koncert skrzypcowy. A "Harnasie" to jest cytat. Pięknie wystylizowany, pięknie zrobiony, ale to wszystko - mówił Henryk Mikołaj Górecki w roku 1979.

Najpiękniejsza jest muzyka żyjącej wsi...

- Wiatr świszczy, psy szczekają, konie rżą, baby krzyczą... Właśnie to chciałem oddać w swoim I Kwartecie smyczkowym "Już się zmierzcha" - mówił Henryk Mikołaj Górecki Marii Baliszewskiej z właściwą sobie naturalnością i bezpośredniością.