Nowak-Jeziorański
Section02
JAN NOWAK-JEZIORAŃSKI

Rozmowa niedokończona

Wspomnienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego
- ostatni wywiad w Polskim Radiu
Wspomnienia
Odrzucam pesymizm

Ludzie, którzy są pesymistami, nie działają w taki sposób, jak ludzie, którzy wierzą w przyszłość. (PR, 19.02.2005)

Przebierałem się za Niemca

Od 1939 jeździłem po Generalnej Guberni i po Rzeszy w ukradzionym niemieckim mundurze. Nie znałem języka niemieckiego, więc zawsze udawałem, że śpię. (PR, 26.02.2005)

Nie ma ustrojów idealnych

Kraj, który przeszedł tyle co Polska przez ostatnie 200 lat, nie może być tak od razu normalny. To wszystko jest zaprzeczeniem normalnego życia. (PR, 26.02.2005)

Ślub wziąłem w Powstaniu

Podłoga w kaplicy usłana była rozbitym szkłem, które pękało pod nogami. Tydzień później jako emisariusz Komendanta Głównego AK pojechałem do Londynu. (PR, 12.03.2005)

Z Londynu do Monachium

Od początku budowałem Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa. To było naprawdę polskie radio, a my byliśmy namiastką opozycji. (PR, 26.03.2005)

Zawsze starałem się służyć Polsce

Bez nas ludzie nie wiedzieliby, co dzieje się w Polsce. Moja praca w radiu to był najtrafniejszy wybór, jakiego można było dokonać. (PR, 9.04.2005)

Praca była dla mnie szczęściem

Na emigracji w Stanach Zjednoczonych zdałem sobie sprawę, że mogę cały czas pomagać mojemu krajowi. (PR, 16.04.2005)

Nie wierzyłem w powrót do kraju

Gdyby ktoś mi powiedział wtedy, w 1952, że będę mógł wrócić do Polski, to uważałbym to za nonsens. Móc tu wrócić, wbrew nadziei, to jest wielka nagroda. (PR, 30.04.2005)

O ważnych wydarzeniach w historii Polski

"Będziemy mówili wam prawdę o wypadkach rozgrywających się w świecie, którą sowiecki reżim chce ukryć, by zabić w was resztki nadziei. […] Będziemy mówili głośno to, czego społeczeństwo polskie wypowiedzieć nie może, bo ma knebel na ustach". Inauguracja Rozgłośni Polskiej RWE, 3. 05.1952
O wydarzeniach
Polska znów na mapie świata

- Naród z niewolą nie pogodził się nigdy. Rok 1918 pokazał, że rację mieli nie realiści, a marzyciele - felieton w 50. rocznicę odzyskania wolności. (RWE, 10.11.1968)

Można mówić o tajemnicy gibraltarskiej

- Po śmierci gen. Sikorskiego korzyści wyciągnął jedynie Stalin, bo doszło wtedy do rozbicia i osłabienia polskiego ośrodka rządowego w Londynie. (RWE, 1.08.1988)

Powstanie i tak by wybuchło

- Wracałem do Polski przygnębiony, że nasz los został przypieczętowany w Teheranie - rozważania o Powstaniu Warszawskim. (RWE, data nieznana)

W hołdzie poległym

- Pochylam głowę przed pomnikiem warszawskiej Nike, wędruję wzdłuż szpalerów powstańczych mogił na Powązkach - felieton w 20. rocznicę wybuchu Powstania. (RWE, 1.08.1964)

Brawurowa ucieczka Franciszka Jareckiego

- Życzę panu, by ten lot, który pan rozpoczął 5 marca 1953 skończył się na wolnej ziemi polskiej - relacja z powitania pilota w siedzibie rozgłośni. (RWE, 24.05.1953)

Poznań 1956

- Najgorsza broń staje się nieszkodliwą, jeśli człowiek, który trzyma ją w ręku odmawia użycia jej przeciw drugiemu - komentarz do wydarzeń w Poznaniu. (RWE, 30.06.1956)

Domagamy się prawdy o Katyniu!

- Wołać będziemy nieustannie, aż do chwili, gdy pamięć o naszych braciach zostanie przywrócona i uczczona - przemówienie na temat zbrodni katyńskiej. (RWE, 19.11.1961)

Bunt młodych marksistów

- Bezpieka przyjechała na miejsce z szybkością straży pożarnej i aresztowała Modzelewskiego i Kuronia - o wypadkach, które poprzedziły wydarzenia Marca '68. (RWE, 1981)

Grudzień ‘70

- Polska przeżywa dziś znowu swe dni tragiczne, padli zabici, są ranni - przemówienie wygłoszone w związku z tragicznymi wydarzeniami na Wybrzeżu. (RWE, 19.12.1970)

Jak feniks z popiołów

- Zawiodły rachuby komunistów, że Zamek Królewski pójdzie w zapomnienie a ludzie pogodzą się z tym, że go nigdy nie będzie - słyszymy w komentarzu. (RWE, 20.07.1974)

Śmierć Prymasa Tysiąclecia

- Dziś Polska żegna bohatera nie w koronie, nie w mundurze, lecz w kapłańskiej sutannie - wspomnienie o kardynale Stefanie Wyszyńskim w dniu pogrzebu. (RWE, 31.05.1981)

Nobel dla Wałęsy

- Gratuluję panu z całego serca. Sercem jesteśmy przy panu i przy Solidarności - reakcja na wieść o przyznaniu Pokojowej Nagrody Nobla Lechowi Wałęsie. (RWE, 31.12.1983)

Zmienia się wiatr historii

- Trzeba doczekać nadchodzącej wielkiej przemiany. Walczmy o dzisiaj, żebyśmy mogli jako naród dożyć lepszego jutra - refleksje o sytuacji w Polsce. (RWE, 13.05.1988)

Kulejący komunizm

- Mamy prawo pokładać nadzieję w nieuchronnym upadku systemu sowieckiego. Nawet Rosja nie ukrywa symptomów choroby - o rozwoju wypadków w Europie. (RWE, 26.11.1988)

Przełomowa debata

- Argumentacja Wałęsy była doskonała. Uważam, że wygrał on nokautem - komentarz po telewizyjnym spotkaniu Lecha Wałęsy z Alfredem Miodowiczem. (RWE, 1.12.1988)

Potrzebna jest iskra nadziei

- Obserwowałem naród polski od 75 lat i wiem, jak potrafi być silny, ile potrafi poświęcić - wystąpienie w czasie pierwszej wizyty w Polsce. (RWE, 4.09.1989)

Ostatni dzień wojny

- Po 50 latach rysuje się nadzieja, że Polska doczeka dnia, gdy ludzie płakać będą łzami radości i szczęścia - refleksje w rocznicę zakończenia wojny. (RWE, 10.09.1989)

"My, naród!"

- Wałęsa w Kongresie USA przypomina światu, że wszystko zaczęło się w Gdańsku, że powiew wiatru wolności wyszedł z Polski - słyszymy w komentarzu. (RWE, 16.11.1989)

Głos wolnej Polski

Żyliśmy pod presją, żebyśmy sami nie byli obciążeni odpowiedzialnością pchnięcia Polaków do jakiegoś zrywu powstańczego
Żyliśmy pod presją, żebyśmy sami nie byli obciążeni odpowiedzialnością pchnięcia Polaków do jakiegoś zrywu powstańczego więcej
Za czasów Gierka były ogromne naciski reżimu, żeby nas zamknąć
Za czasów Gierka były ogromne naciski reżimu, żeby nas zamknąć więcej
Staraliśmy się dostosować program radia do tradycji, zainteresowań i problematyki polskiej. Mogliśmy to zrobić, bo byliśmy Polakami, którzy mówią do swoich rodaków. My żyliśmy Polską
Staraliśmy się dostosować program radia do tradycji, zainteresowań i problematyki polskiej. Mogliśmy to zrobić, bo byliśmy Polakami, którzy mówią do swoich rodaków. My żyliśmy Polską więcej
Wrogiem numer jeden był komunizm. Osłabianie bezpieki PRL oznaczało osłabienie maszyny terroru i zastraszania
Wrogiem numer jeden był komunizm. Osłabianie bezpieki PRL oznaczało osłabienie maszyny terroru i zastraszania więcej
Nikt nie musiał przyjmować poglądów Wolnej Europy, ale dzięki nam od 1952 roku mógł wyrobić sobie swój punkt widzenia, nie podlegając jedynie praniu mózgu odbywającego się w kraju
Nikt nie musiał przyjmować poglądów Wolnej Europy, ale dzięki nam od 1952 roku mógł wyrobić sobie swój punkt widzenia, nie podlegając jedynie praniu mózgu odbywającego się w kraju więcej
Najistotniejszą rzeczą było nie dopuścić do monopolu masowych środków przekazu państwa komunistycznego, które prowadziły do izolowania i narzucania jednego punktu widzenia
Najistotniejszą rzeczą było nie dopuścić do monopolu masowych środków przekazu państwa komunistycznego, które prowadziły do izolowania i narzucania jednego punktu widzenia więcej

O Radiu Wolna Europa

"Oby ta nowa radiostacja stała się zapowiedzią ratunku i wybawienia, którego z upragnieniem wyczekuje naród polski. Oby głosy wolnych Polaków, które dziś po raz pierwszy rozlegną się z nowych anten Radia Wolnej Europy mogły kiedyś rozbrzmiewać z anten wolnej Warszawy". Inauguracja Rozgłośni Polskiej RWE, 3. 05.1952
O radiu
Inauguracja Rozgłośni Polskiej RWE

- Będziemy mówili wam prawdę o wypadkach rozgrywających się w świecie, którą sowiecki reżim chce ukryć by zabić w was resztki nadziei - podkreślał. (RWE, 3.05.1952)

Co przyniesie nam rok 1954?

- Ile czasu przyjdzie nam czekać na spełnienie naszych nadziei i nadejście chwili, która położy kres niewoli - słyszymy w przemówieniu noworocznym. (RWE, 31.12.1953)

Radiostacja 3 maja

- Polska nas słucha. Naszym zadaniem jest obrona narodowej tradycji i jej ciągłości - audycja z okazji 1. rocznicy powstania Rozgłośni Polskiej. (RWE, 3.05.1953)

W komunistycznym świecie nikt nie jest pewny jutra

- Bezpieka istnieć będzie dalej, w innej formie i pod inna nazwą - komentarz o dekrecie władz PRL likwidującym Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. (RWE, 8.12.1954)

Wiwat Konstytucja 3 maja!

- To nie naród skreślił swoje święto z kalendarza. Dekretem niczego z pamięci, z serc wykreślić się nie da - o znaczeniu święta Konstytucji 3 maja. (RWE, 3.05.1956)

Głos Wolnej Polski - 10. rocznica

- Powiedziano mi, że stacja może istnieć albo w Monachium, albo nie będzie jej wcale - o kulisach powstania i trudnych początkach Rozgłośni Polskiej. (RWE, 1.01.1962)

"Mówi Józef Światło"

- Nigdy nie zapomnę wrażenia, jakie wywarły na mnie te słowa - o emisji zeznań funkcjonariusza bezpieki Józefa Światły na antenie Rozgłośni Polskiej. (RWE, 18.10.1964)

Forpoczta polskiego narodu

- W miarę swych możliwości pomagamy polskiemu społeczeństwu, ale nie usiłujemy nim zdalnie kierować ani rządzić - felieton w 20. rocznicę rozgłośni. (RWE, 3.05.1972)

Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie

- Nie będziemy szczęśliwi bez nadziei powrotu do Polski innej niż obecna - życzenia noworoczne, prognoza rozwoju wydarzeń w nadchodzącej dekadzie. (RWE, 1.01.1970)

Początki Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa

Osiągnęliśmy, dzięki codziennej, szarej pracy to, że nie doszło do zniewolenia umysłów, że cenzura była bezskuteczna, bo wystarczyło przekręcić gałkę radia
Osiągnęliśmy, dzięki codziennej, szarej pracy to, że nie doszło do zniewolenia umysłów, że cenzura była bezskuteczna, bo wystarczyło przekręcić gałkę radia więcej
Amerykanie chcieli, żeby to była stacja nadająca po polsku, a do tego jak najbliżej Polski, stąd decyzja o Monachium
Amerykanie chcieli, żeby to była stacja nadająca po polsku, a do tego jak najbliżej Polski, stąd decyzja o Monachium więcej
Miałem poparcie wszystkich środowisk emigracyjnych. Nie popierał mnie Mikołajczyk, ale i nie zwalczał
Miałem poparcie wszystkich środowisk emigracyjnych. Nie popierał mnie Mikołajczyk, ale i nie zwalczał więcej
Radio Wolna Europa było dzieckiem zimnej wojny. Zasadniczą koncepcją było, żeby Polacy mówili do Polaków. Nawet narzucono nam nazwę głosu wolnej Polski
Radio Wolna Europa było dzieckiem zimnej wojny. Zasadniczą koncepcją było, żeby Polacy mówili do Polaków. Nawet narzucono nam nazwę "głosu wolnej Polski" więcej
Były problemy z nadawaniem z Monachium, kolebki hitleryzmu, stanowiska Polski i nienaruszalności powojennej granicy na Odrze i Nysie
Były problemy z nadawaniem z Monachium, kolebki hitleryzmu, stanowiska Polski i nienaruszalności powojennej granicy na Odrze i Nysie więcej
W interesie amerykańskim leżała wolna i demokratyczna Polska, a dla nas było to celem życia. Na pierwszym planie było bezpieczeństwo narodu, żeby go nie pchać do jakiegoś kolejnego zrywu powstańczego
W interesie amerykańskim leżała wolna i demokratyczna Polska, a dla nas było to celem życia. Na pierwszym planie było bezpieczeństwo narodu, żeby go nie pchać do jakiegoś kolejnego zrywu powstańczego więcej
Załoga w Monachium była izolowana od Polski, a więc nie podlegała żadnym naciskom polityczno-towarzyskim
Załoga w Monachium była izolowana od Polski, a więc nie podlegała żadnym naciskom polityczno-towarzyskim więcej
Fundusze na radio pochodziły ze skarbu państwa amerykańskiego i w sposób zatajony były do nas przekazywane za pośrednictwem CIA
Fundusze na radio pochodziły ze skarbu państwa amerykańskiego i w sposób zatajony były do nas przekazywane za pośrednictwem CIA więcej

O współpracownikach

Byłem surowym szefem, dość kategorycznie narzucałem swoje decyzje, ale z pierwszym zespołem Rozgłośni nie miałem konfliktów więcej
Byłem surowym szefem, dość kategorycznie narzucałem swoje decyzje, ale z pierwszym zespołem Rozgłośni nie miałem konfliktów
Miałem w zespole niebywałe talenty, bo po wojnie na emigracji znalazł się kwiat polskiej elity twórczej więcej
Miałem w zespole niebywałe talenty, bo po wojnie na emigracji znalazł się kwiat polskiej elity twórczej
Pierwszy okres pracy w radiu to była pełna zgoda narodowa – endek Trościanko świetnie się dogadywał z socjalistą Wolskim. Istniała tolerancja poglądów, a celem było nie przekazywanie tych różnic na antenie więcej
Pierwszy okres pracy w radiu to była pełna zgoda narodowa  endek Trościanko świetnie się dogadywał z socjalistą Wolskim. Istniała tolerancja poglądów, a celem było nie przekazywanie tych różnic na antenie
Stale mówiliśmy sobie, że to co robimy jest powolnym samobójstwem. Naszym celem było, żebyśmy stali się niepotrzebni więcej
Stale mówiliśmy sobie, że to co robimy jest powolnym samobójstwem. Naszym celem było, żebyśmy stali się niepotrzebni
Pracownicy Radia Wolna Europa to żołnierze wolności, od początku powstania radia za takich żołnierzy się uważaliśmy więcej
Pracownicy Radia Wolna Europa to żołnierze wolności, od początku powstania radia za takich żołnierzy się uważaliśmy

O sobie

"Gdyby ktoś mi powiedział wtedy, w 1952 roku, że będę mógł wrócić do Polski i tu mieszkać, to uważałbym to za nonsens. Móc tu wrócić, wbrew nadziei, to jest wielka nagroda". Polskie Radio, 30.04.2005
Nowak o sobie
Wzorcem był dla mnie Eugeniusz Kwiatkowski

Wychowywały mnie matka i babka, kobiety o wielkich patriotycznych sercach. Żyliśmy w ogromnej bidzie i to chyba miało dobry wpływ na moje wychowanie. (PR, 4.06.2004)

Wyjechałem na studia do Poznania

Chciałem być naukowcem. Ale wybuchła wojna, zostałem powołany do wojska i w 1939 trafiłem do niewoli. Klęska września była przytłaczająca. (PR, 4.06.2003)

Gdzie byłem 1 września

Nikt nie wyobrażał sobie, że ten pogodny dzień jak nożem przetnie nasze życie na pół i stanie się początkiem długiej nocy nad Polską. (RWE, 1.09.1959)

Wojenna codzienność

- W chwili tak straszliwego szoku ludzie szukają ucieczki w sprawach codziennych - słyszymy w rozmowie z Józefem Ruszarem na temat czasów wojny. (RWE, 4.05.1986)

Kurier z Warszawy

- Zdałem sobie sprawę, że moja misja jest spóźniona - wywiad Andrzeja Pomiana z Janem Nowakiem-Jeziorańskim o roli emisariusza Komendy Głównej AK. (RWE, 31.07.1965)

Szedłem ścieżką Jana Karskiego

W Polsce przypisywano nadmierną wagę do aliantów, idealizowano ich, przeceniano ich gotowość do przyjścia Polsce z pomocą. (PR, 4.06.2003)

Setki razy cudem ocalałem

Nie myślałem, co będzie, jak mi się nie powiedzie. Dzięki temu przetrwałem setki bardzo niebezpiecznych sytuacji. Miałem olbrzymie szczęście. (PR, 4.06.2001)

Pożegnanie z Wolną Europą

- Dziś, na własne żądanie odchodzę ze stanowiska, na którym starałem się służyć wam wiernie przez ubiegłe 24 lata - pożegnalne wystąpienie do słuchaczy. (RWE, 1.01.1976)

Nareszcie na polskiej ziemi

- Dziękuję Solidarności, że mocą swojego ducha dokonała tego, że znalazłem drogę do swojego rodzinnego kraju - przemówienie pod Stocznią Gdańską. (RWE, 31.08.1989)

Polska z oddali

Cykl felietonów Jana Nowaka-Jeziorańskiego nadawanych z Waszyngtonu od 1994 roku w Programie Pierwszym Polskiego Radia
Polska z oddali
Rosja – przeciwnik Stanów Zjednoczonych

- Z punktu widzenia USA koniecznością jest prowadzić taką politykę wobec Rosji, by zmienić tradycyjną imperialistyczną mentalność rosyjskiej elity. (PR, 17.02.2001)

Kto ucieka od prawdy, staje się wspólnikiem kłamcy

- Udostępnienie teczek ofiarom bezpieki spotkało się z krytyką w mediach. Czy zatajanie zbrodni bezpieki PRL służyłoby interesowi narodu? - pytał. (PR, 3.03.2001)

Zachód nie uwierzył w holocaust

- Już w 1940 roku Polacy jako pierwsi poinformowali świat o niemieckiej eksterminacji Żydów. Anglia i USA nie uwierzyły słowom Jana Karskiego. (PR, 14.04.2001)

Szczęśliwa data Polaków

- Konstytucja 3 Maja przywróciła Polakom poczucie wartości i dumy narodowej. Kurant "Witaj majowa jutrzenko” poprzedzał audycję Polskiej Rozgłośni. (PR, 29.04.2001)

Europa powinna zależeć od USA

- Obecność wojskowa i polityczna Stanów Zjednoczonych w Europie jest jedynym elementem przeciwwagi dla rosnącej potęgi zjednoczonych Niemiec. (PR, 12.05.2001)

To zderzenie dwóch stuleci

- Czuję się jak biegacz, który przekazuje pałeczkę następnemu pokoleniu - mówił po uroczystości nazwania jego imieniem szkoły w Bornem Sulinowie. (PR, 23.06.2001)

Niemcy przestały być zagrożeniem

- Podpisanie traktatu z Niemcami o dobrym sąsiedztwie określiłem jako wydarzenie epokowe w skali całego polskiego tysiąclecia. (PR, 21.07.2001)

Wzorem dla Polaków może być Władysław Bartoszewski

- Jestem młodszy od Władysława, ale obaj należymy do pokolenia, które urodziło się i wychowało w wolnej Polsce. (PR, 20.10.2001)

Co bym zrobił, gdybym stał na czele rządu

- Do priorytetów zaliczyłbym walkę z bezrobociem i z wszechogarniającą korupcją - wymieniał sfery, w których powinno dojść do reform. (PR, 10.11.2001)

Wybór między zacofaniem a rozwojem

- Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej to historyczna, niepodważalna szansa lepszego jutra - podkreślał wagę wydarzenia. (PR, 29.12.2001)

Partnerzy serwisu:  
Section20