To szlak wędrówki ludzi, których los wplątał w wir wielkiej historii i okrutnej wojny rozpętanej przez dwa totalitarne reżimy XX wieku. Aresztowani i deportowani zostali zaprzęgnięci w machinę przymusowej pracy – sowieckiego GUŁagu. Do domu mieli już nigdy nie powrócić.
Po ogłoszeniu amnestii na mocy układu Sikorski-Majski w lipcu 1941 roku zdesperowani ruszyli w skrajne wyczerpującą podróż przez syberyjską tajgę, stepy i pustynie. Dotarli do miejsc formowania armii pod dowództwem gen. Władysława Andersa. Uciekli z nieludzkiej ziemi. Oszukali los. Przeżyli.
Po ewakuacji armii do Iranu jesienią 1942 roku ich drogi się rozeszły. Różne to były historie. Szczęśliwe i tragiczne. Wzruszające i budujące. Część dołączyła do 2 Korpusu Polskiego i przeszła szlak bojowy aż do zwycięskiej bitwy pod Monte Cassino. Inni trafili do dywizji pancernej gen. Maczka bądź brali udział w nalotach na nazistowskie Niemcy. Toczyli dalszy bój na wszystkich frontach II wojny światowej w Europie. Rozproszyli się po całym świecie. Niektórzy pozostali w Iranie, Palestynie, Egipicie. Trafiali do obozów dla uchodźców w Indiach, czy Afryce. Wyjechali do Kanady, bądź Australii.
Nie wszyscy wrócili do powojennej Polski. Nie chcieli wracać do kraju pod rządami komunistów, wielu obawiało się represji.
Po latach opowiedzieli swoje historie. Zgromadzono je w Archiwum Historii Mówionej. To największy w Polsce zbiór relacji świadków historii XX wieku. Pierwsze nagrania Ośrodka Karta powstały już w 1987 roku. Najpierw Archiwum Wschodnie zaczeło nagrywać wspomnienia polskich obywateli represjonowanych przez władze sowieckie. Dziś zbiór AHM liczy ponad 5500 wywiadów biograficznych - dotyczących m.in. okresu międzywojennego, II wojny światowej, nazizmu, stalinizmu, PRL.
Wszystkie nagrania dostępne są w czytelni Domu Spotkań z Historią oraz na portalu audiohistoria.pl.
Poniżej prezentujemy rozmowy z osobami, które dzięki amnestii odzyskały wolność, trafiły do armii Andersa i wraz z nią opuściły Związek Sowiecki. Opowieści, które żadnego słuchacza nie pozostawią obojętnym.
