Першыя дадзеныя аб яўцы выбарцаў у Малдове сведчаць аб меншай цікавасці да выбараў, чым чатыры гады таму. Малдаване, абіраючы парламент, вырашаць, ці хочуць яны працягваць свой еўрапейскі шлях, ці вярнуцца ў Маскву.
Першай малдаўскай жанчынай, якая скарысталася сваім правам голасу, стала Ганна Тэйсану. Яна прыбыла на выбарчы ўчастак у Токіо, Японія, адразу пасля яго адкрыцця. Аднак першыя дадзеныя Цэнтральнай выбарчай камісіі сведчаць аб меншай цікавасці да галасавання ў параўнанні з выбарамі чатырохгадовай даўніны. Да 11:00 па мясцовым часе крыху больш за чатырнаццаць працэнтаў выбаршчыкаў наведалі выбарчыя ўчасткі. На папярэднім галасаванні ў той жа час на выбарчыя ўчасткі прыйшло амаль васямнаццаць працэнтаў выбаршчыкаў, якія маюць права голасу.
«Я галасую за свабоду, за магчымасць майго дзіцяці падарожнічаць за мяжу, за магчымасць размаўляць з ім па тэлефоне без перашкод. Я буду галасаваць за тое, чаго я больш за ўсё жадаю — міру», — кажа жыхарка Кішынёва.
Асацыяцыя Pro-Lex, якая сочыць за выбарамі, паведаміла, што падчас працэсу галасавання было зафіксавана 90 выпадкаў парушэнняў. У некалькіх месцах назіраліся парушэнні таямніцы галасавання і арганізаваны перавоз выбаршчыкаў з Прыднястроўя. Аднак у большасці выпадкаў выбары праходзілі мірна.
Фаварытам на выбарах з'яўляецца кіроўная партыя прэзідэнта Маі Санду - «Партыя дзеяння і салідарнасці» (PAS), якая знаходзіцца ва ўладзе з 2021 года. Праблема, аднак, у тым, што ніводнае з апытанняў не паказвае, што дадзеная партыя мае шанцы кіраваць самастойна. Будзе неабходная кааліцыя, а ў выпадку PAS - гэта можа выклікаць праблемы, бо Майя Санду на працягу многіх гадоў свайго кіравання імкнулася захаваць манаполію сярод празаходняга электарату.
Рэшта партый выступаюць або выступае за «нейтралітэт» Малдовы, або за збліжэнне з Расіяй. Да гэтай групы належыць Патрыятычны блок, у які ўваходзяць два былыя прэзідэнты: сацыяліст Ігар Дадон і камуніст Уладзімір Варонін. Існуе таксама «Альтэрнатыўны блок», у які ўваходзяць Аляксандр Стаяногла, былы кандыдат на мінулагодніх прэзідэнцкіх выбарах і супернік Маі Санду, і Іон Чэбан, мэр Кішынёва, былы член Камуністычнай партыі. Аналітык Цэнтра ўсходніх даследаванняў Каміль Калус зазначае, што гэта адныя з найважнейшых выбараў у гісторыі Малдовы.
— Важнасць парламенцкіх выбараў звязана з цяперашнім кантэкстам. Малдавія ніколі не была так блізка да рэалізацыі мэты - ўступлення ў ЕС. З 2020-га года краіна падпісала дамову аб Асацыяцыі з ЕС, у 2024-м пачала перамовы аб далучэнні. У мінулым месяцы завяршыўся агляд заканадаўства да дапасавання да еўрапейскіх правіл. Пасля чаго можна будзе ўносіць змены ды завяршаць перамовы. Цяпер для Малдовы важны геапалітычны момант. Тое, што здарыцца на выбарах, паўплывае на будучыню прыналежнасць да заходняга блоку на еўрапейскім кантыненце.
Таксама Томаш Гарбоўскі, які ўзначальваў мясцовае аддзяленне польскага Фонду салідарнасці, сказаў, што ў Малдовы ў цяперашні час ёсць гістарычны, рэальны шанец інтэгравацца з Еўрапейскім Саюзам.
— Я не сказаў бы, што ідзецца пра вяртанне да Расіі. Такіх наратываў не маюць нават прарасійскія сілы. Ідзецца хутчэй за ўсё аб тым, каб быць паміж, што тут называюць сімэтрызмам. Кіроўная партыя прыйшла да ўлады ў складаныя часы: эпідэмія, расійская агрэсія, таму ім не ўсё ўдалося зрабіць. Грамадства хоча змен, і сёння вырашыцца ці працэс перамен будзе доўгім, ці Малдавыя выкарыстае свой гістарычны шанец.
Дырэктар кішынёўскага інфармацыйнага агенцтва IPN Дзяніс Дэрменджы дадае, што парламенцкія выбары ў Малдове значна важнейшыя за прэзідэнцкія. Прарасійскі парламент зможа цалкам паралізаваць дзеянні празаходняй прэзідэнткі Маі Санду.
— Малдова — парламенцкая рэспубліка, і калі адна партыя або парламенцкая сіла кантралюе большасць, гэта азначае, што яна кіруе дзяржавай. Рызыка прыходу да ўлады прарасійскіх сіл можа нават не спыніць, а хутчэй адмяніць усе дзеянні, якія былі зроблены да гэтага часу. Гэта было намаганнем не толькі цяперашняга ўрада, але і ўсіх малдаван. Менавіта яны абралі праеўрапейскі курс развіцця ў мінулым годзе і лічаць, што Малдова заслугоўвае таго, каб быць часткай Еўрапейскага Саюза. Больш за тое, траціна малдаван ужо знаходзіцца ў Еўрапейскім Саюзе, і гэта людзі, якія на ўласным вопыце адчулі, што такое гэтая Супольнасць, якія яе каштоўнасці і якія перавагі атрымліваеш ад таго, што знаходзішся ў складзе Саюза.
Ідзецца пра мільён малдаван, якія працуюць у краінах Еўрапейскага Саюза. Многія з іх таксама маюць пашпарты краін ЕС, у першую чаргу Румыніі.
Украінцы таксама з заклапочанасцю назіраюць за падзеямі ў Малдове, гаворыць украінскім пісьменнікам Андрэй Куркоў, які прыехаў у Кішынёў на літаратурны фестываль.
— Калі Еўрапейскі Саюз прайграе ў Малдове, Расія зробіць гэтую тэрыторыю варожай для Украіны. Гэта можа быць новы фронт. Сепаратысцкае Прыднястроўе можа напасці на ўкраінскую Бесарабію. Цяжка прадказаць усе негатыўныя наступствы, калі прарасійскія сілы перамогуць.
Урад у Кішынёве вырашыў перастрахавацца, часта дзейнічаючы на мяжы закона. У апошні момант былі зменены адрасы некаторых выбарчых участкаў, дзе могуць галасаваць жыхары Прыднястроўя, пераважна тыя, хто падтрымлівае еўраскептычныя групы. Масты праз раку Днестр таксама пачалі ўскладняць ім доступ да тэрыторый, якія кантралююцца Кішынёвам. Акрамя таго, прарасійская партыя «Малдова Марэ» або «Вялікая Малдова» была выключана з удзелу ўсяго за некалькі дзён да выбараў. Яе лідарка Вікторыя Фартуна супрацоўнічала, сярод іншых, са збеглым алігархам Ілонам Шорам, які масава купляў галасы ў малдаван на мінулагодніх прэзідэнцкіх выбарах і еўрапейскім рэферэндуме, каб перамагчы Майю Санду. Раней Цэнтральная выбарчая камісія выключыла партыю «Сэрца Малдовы» Ірыны Влах, якая ўваходзіла ў склад Патрыятычнага блока.
ПР/Пётр Пагаржэльскі/юл