Як магчыма, што, нягледзячы на напружанасць паміж Варшавай і Мінскам, у Беларусь з Польшчы прыбыло тавараў на суму больш чым 7,3 мільярда злотых, а ў некаторых катэгорыях пасля пачатку вайны экспарт быў нават большы, чым годам раней?
Медыя businessinsider.com.pl запыталася ў экспертаў, а таксама паразмаўлялі з польскімі прадпрымальнікамі, чые фірмы ўсё яшчэ працуюць у Беларусі.
У 2022 годзе імпарт тавараў з Беларусі ў Польшчу прыкметна скараціўся. Тым не менш, экспарт па-ранейшаму ідзе добра. Са студзеня па лістапад ён склаў больш за паўтара мільярда еўра Юрыст Мацей Анішчук адзначае, што адной з прычын гэтага можа быць тое, што ў Польшчы ўсё яшчэ можна рэгістраваць кампаніі з расійскім ці беларускім капіталам. Іх можа быць нават тысяча. «Такія кампаніі не трапляюць пад санкцыі, яны бяруць на сябе ролю падсанкцыйных кампаній у ланцужку паставак, і на паперы экспарт расце», – гаворыць ён.
У сваю чаргу польскія кампаніі, якія ўсё яшчэ працуюць у Беларусі, сцвярджаюць, што выйсці з гэтай краіны немагчыма. Усё дзякуючы закону, які ўвёў Лукашэнка. Беларуская эканоміка залежыць ад экспарту паслуг і тавараў – гэта больш за 70 працэнтаў эканомікі краіны.
У санкцыйны спіс уваходзяць беларускі цэмент, калійныя ўгнаенні і сталь, а таксама ўсе тавары і тэхналогіі, якія можна выкарыстоўваць у абароннай прамысловасці. Польшча таксама ўвяла забарону на імпарт мясцовага вугалю. А Мінск у адказ увёў эмбарга, у тым ліку на мяса, некаторую садавіну.
Разам з тым, паводле звестак Галоўнага статыстычнага ўпраўлення, у 2022 годзе гандаль паміж Варшавай і Мінскам ішоў добра. Гандлёвы баланс з усходнім суседам, які падтрымлівае рэжым Уладзіміра Пуціна, зменшыўся, але дасягае мільярдаў. Што Польшча імпартавала з Беларусі ў 2022 годзе? За адзінаццаць месяцаў мінулага году ў Польшчу было імпартавана прадукцыі на 993 млн еўра. Гэта прыкладна на 500 млн еўра менш, чым год таму, але ўсё роўна сума значная. Так, паводле звестак Галоўнага статыстычнага ўпраўлення, у Польшчу пастаўляўся лес (і спадарожных матэрыялаў) на суму амаль 200 мільёнаў еўра. Далейшыя пазіцыі – тлушчы і масла жывёльнага і расліннага паходжання, а таксама прадукцыя хімічнай прамысловасці.
Што Польшча адпраўляе ў Беларусь?
Са студзеня па лістапад 2022 года ў Беларусь з Польшчы трапіла тавараў на 1,57 млрд еўра. Гэта ўсяго на 185 мільёнаў еўра менш, чым годам раней, перад пачаткам вайны ва Украіне. Ёсць шмат прыкмет таго, што гэты год прынясе значна большы спад гандлю з Беларуссю. Нядаўна ўрад вырашыў закрыць памежны пераход у Баброўніках. І гэта быў адзіны аўтамабільны пераход на Падляшшы, які прымаў грузавы рух з Беларуссю. Аднак для гэтага віду транспарту заставаўся адкрытым пераход у Люблінскім ваяводстве, гэта значыць Кукурыкі-Карошчын.
За адзінаццаць месяцаў 2022 года былі катэгорыі, у якіх дасягнуты лепшы вынік па экспарце, чым годам раней. У катэгорыі «транспартныя сродкі, лятальныя і сродкі плавання» экспарт з Польшчы ў вартасным выражэнні павялічыўся за год на 60 мільёнаў еўра і склаў больш за 294 мільёны еўра. Таксама ў 2022 годзе экспарт польскіх тлушчаў і алеяў павялічыўся ў тры разы. Палепшыўся і экспарт хімічнай прадукцыі з Польшчы.
Як гэта адбылося? Першае тлумачэнне, якое прыходзіць у галаву, – гэта агульны рост коштаў. «Ёсць катэгорыі тавараў, на якія санкцыі не распаўсюджваюцца. Натуральна, цікавасць да іх павялічылася, таму назіраецца рост тавараабароту па гэтых напрамках. Трэба ўлічваць істотны рост кошту валют, у якіх вядзецца гандаль з Беларуссю. Аднак інфляцыя і абменныя курсы – гэта толькі частка праўды.
Ёсць кампаніі, якія знаходзяць спосабы падтрымліваць дзелавыя адносіны нават у такіх неспрыяльных абставінах.
– Кампаніі з расійскім і беларускім капіталам могуць без абмежаванняў рэгістраваць фірмы ў Польшчы, часам праз свае даччыныя кампаніі з іншых краін Еўрасаюза. Такія кампаніі не трапляюць пад санкцыі, яны бяруць на сябе ролю падсанкцыйных кампаній у ланцужку паставак і на паперы павялічваюць экспарт, – адзначае Мацей Анішчук.
Як працуе польскі бізнес у Беларусі?
Безумоўна, на цяперашнія гандлёвыя стасункі ўплывае і тое, што ў Беларусі дагэтуль працуе шмат польскіх прадпрыемстваў – некалькі гадоў таму іх было каля 400. Напрыклад, швейная кампанія CDRL, свой завод мае Atlas Group – вытворца будаўнічай хіміі, некаторыя польскія мэблевыя прадпрыемствы, як Szynaka Meble, таксама працуюць у Беларусі.
У размовах з Business Insider Polska кампаніі, якія інвеставалі ў Беларусь некалькі гадоў таму, адзначаюць, што пасля змены заканадаўства яны не могуць прадаваць актывы.
– У Беларусі рэгулярна пашыраецца спіс кампаній з еўрапейскім капіталам, якія не могуць прадаць або перадаць свае акцыі. Яны могуць працаваць, але нічога больш з гэтым зрабіць нельга. Цяпер у гэтым спісе амаль дзве тысячы суб'ектаў. Мы таксама апынуліся ў ім, а разам з намі, напэўна, усе польскія кампаніі, якія дзейнічалі ў Беларусі, – кажа Януш Дзюгевіч, спецыяліст па ўсходніх рынках Szynaka Meble. Кампанія мае завод у Гродзенскай вобласці. Дзюгевіч прызнае, што адмовіцца немагчыма, але і думаць пра развіццё кампаніі ў Беларусі цяжка з-за рызыкі ўвядзення новых санкцый і палітычнай напружанасці.
– Завод працуе, але працуе некалькі дзясяткаў чалавек і працуе на тое, каб застацца на мясцовым рынку. Яе абарот невялікі і нават не наблізіўся да выніку нашых польскіх заводаў. Калі мы ўвайшлі ў Беларусь, была мода на экспансію на Усход, польскія фірмы на міністэрскім узроўні заахвочвалі інвеставаць, а таксама можна было атрымаць вельмі прывабнае фінансаванне. Цяпер усё замарожана, каментуе Януш Дзюгевіч сітуацыю для Business Insider Polska.
вх